ریشه فسادهای مالی در بانک ها است/ فعالیت های تولیدی بانک ها چه بوده است؟

به گزارش خبرنگار علمی«خبرگزاری دانشجو»،‌ برنامه ثریا شب گذشته به بحث آسیب شناسی نظام بانکی کشور و حمایت بانک ها از تولیدات را با حضور حسین صمصامی، سرپرست اسبق وزارت اقتصاد، حمید تهرانی فر، معاون نظارت بانک مرکزی، محمد رضا دیانی، رئیس مجمع کارآفرینان، پرداخت.  
 
در ابتدا محسن مقصودی، مجری برنامه، با توضیح اینکه نظام بانکی ما آن چیزی نیست که باید باشد در حالی که ما در جنگ اقتصادی هستیم و این مسئله درست نیست، از تهرانی فر خواست درباره آمار بانک ها توضیح دهد و آیا مورد تائید هست؟
 
تهرانی فر در پاسخ اذعان داشت: ارقامی که شما ارائه کردید تقریبا ارقام درستی است، البته این ارقام همواره در حال تغییر است و این مسئله جای بحث ندارد؛ من تائید می کنم که برخی اشکالات در کار بانک ها وجود دارد اما نظراتی که درباره بانک ها گفته می شود به نظرم کمی بی چاره است وقتی به عنوان یک مسئول اجرایی وارد نظارت بانکی شوید به برخی این نظرات و مشکلات از زاویه دیگری نگاه می کنید.
 
وی در ادامه با تاکید بر وجود مشکلات در سیستم بانکی کشور، گفت: نگاه افراطی به بانک ها را محل تامل می بینم به هر حال بانک ها جزو بدنه اقتصاد کشور هستند. 
 
نظام مالی ما مریض است 
 
در ادامه مقصودی از صمصامی پرسید: آیا بانک ها به ماموریت اصلی خود در اقتصاد که حمایت از تولید، کارآفرینی و ایجاد اشتغال است، عمل می کنند؟ 
 

صمصامی در پاسخ بیان کرد: اقتصاد کشور اکنون در شرایط حساسی قرار دارد؛ باید نهایت استفاده را از شرایطی که برایمان پیش می آید، ببریم؛ بانک ها در ایجاد این شرایط بسیار مهم و اساسی هستند، بانک ها نقش هدایت و تخصیص منابع مالی را بر عهده دارند؛ حرکت پول در اقتصاد حکم خون را در بدن دارد؛ نظام مالی ما مریض است؛ این مرض باید شناسایی شود و آسیب شناسی دقیقی از شرایط داشته باشید؛ مشکل اینجاست که ما آسیب شناسی دقیقی از مشکلات موجود نداشتیم؛ بسیاری از فسادهای مالی ما ریشه در مشکلات بانک ها دارد.
 
مجری برنامه در ادامه از نظارت بانک مرکزی بر بانک ها توضیح خواست که تهرانی فر چنین پاسخ داد: نظارت بانک مرکزی بر اساس استانداردی که اعلام شده، این امر را پیگیری می کند؛ زمانی در کشور فقط بانک های دولتی را داشتیم و آمار و ارقام به بانک ها ابلاغ می شد و بانک هم آن را اجرا می کرد ولی در حال حاضر آنچه به عنوان لیست در اختیار ما هست مصوبه ایی از شورای پول و اعتبار است که بر اساس آن به بانک ها توصیه شده است به چه طریقی عمل کنند. 
 
بانک صنعت و معدن بیشترین سرمایه دار در کشور 
 
وی در ادامه افزود: به طور نمونه بانک صنعت و معدن بیشترین سرمایه را در کشور به خود اختصاص داده است چرا که بانک تمام عیار دولتی است؛ تمام منابعی که این بانک دارد در بخش صنعت استفاده می شود؛ بانک مسکن بانکی تخصصی در بخش مسکن است که تمام تسهیلات خود را در بخش مسکن پرداخت می کند؛ برخی بانک های ما حتی بانک های خصوصی دارای سهامداری هستند که ریشه آنها صنعت است؛ بنابراین نمی توان گفت تمام منابع بانک ها در محل سوداگری است و این گفته جای تامل دارد.
 
تهرانی فر گفت: سوال باید این طور طرح شود که آیا منابع بانک ها در زمینه های مربوط مصرف می شود یا توسط کسانی که از سوی بانک ها تسهیلات می گیرند در زمینه های مربوط به کار برده می شود؟ به عنوان یک مسئول در امر نظارت نمی گویم بانک ها در این زمینه مقصر بودند و همه تسهیلاتی که پرداخت کردند به سمت دلالی و سوداگری رفته است بلکه می گوییم آن کسانی که از این تسهیلات بهره بردند هم در این زمینه کوتاهی کردند؛ با توجه به نظارت هایی که انجام شده است ولی در این امر خلایی وجود دارد. 
 
آیا سبک کنونی نظارت بر بانک ها درست است؟ 
 
مقصودی اذعان داشت: آماری که ارائه شد متوسطه قضیه در این امر بوده است که متوسطه ما انحراف زیادی از مصوبه پیشنهادی داریم؛ آیا این سبک نظارت درست است؟
 
صمصامی گفت: بانک مرکزی طبق قانون پولی و بانکی یکی از وظایفش نظارت بر بانک ها است، در قانون ذکر نشده است وظیفه بانک مرکزی نظارت بر بانک های دولتی است؛ بانکی که از سوی بانک مرکزی مجوز می گیرد چطور نمی تواند تحت کنترل بانک مرکزی باشد؟ بانک مرکزی باید این کار را انجام دهد و وظیفه قانونی اش است؛ دلایل متفاوتی بر اجرای نشدن وظیفه توسط بانک مرکزی وجود دارد. 
 
وی در ادامه افزود: بانک ها از وظایف اصلی خود که طبق قانون بر دوششان گذاشته شده است، فاصله گرفتند؛ در بانک مرکزی ابزار نظارتی لازم برای کنترل بانک ها بسیار ضعیف است البته در سال های اخیر کارهای خوبی صورت گرفته که قابل تقدیر است؛ بحث نظارت با توجه به اتفاقاتی که در نظام بانکی در حال روی دادن است، بسیار سخت می شود.
 
تهرانی فر اذعان داشت: قصد بنده این نبود که بانک مرکزی باید بر بانک های دولتی نظارت داشته باشد؛ ابزار کافی هم برای نظارت وجود دارد و در حوزه هایی که وارد شدیم اقدامات خوبی صورت گرفت؛ مسائل پولی کشور در بالاترین مرجع و رکن سیاست گذاری پولی در کشور دیده می شود، مجموعه نظارت بر بانک ها و بانک مرکزی استاندارد و ابزار کار ما همان سیاست هایی است که به آن عمل می کنند.  

 

 

مقصودی گفت: بود و نبود این سیاست چه فرقی دارد؟ باید در جهت کارآفرینی و رشد اقتصادی کار شود؛ اگر قرار باشد به توصیه ها عمل نشود وجود بانک و نظارت چه فایده ایی دارد؟ قدرت خرید اعتبار را حاکمیت به بانک های دولتی و خصوصی داده است و بعد بگوید حال به شما توصیه می کنیم فلان کار را عمل کنید، این کار مانند این می ماند که دولت اجازه دهد سد زده شود، بخش خصوصی این سد را می زند و بعد اعلام می کند که آب هایی که باران می آید برای من است و من می گویم کجا برود و در کجا استفاده شود.
 
قدرت خرید اعتبار هم مانند آب سد است و مال حاکمیت است و عموم مردم باید از آن استفاده کنند، حاکمیت باید محل استفاده آن آب را تعیین کند. 
 
تهرانی فر گفت: برداشت اشتباه از افزایش ضریب فزاینده پولی وجود دارد؛ زمانی که پول زیاد می شود به معنای وجود این پول در بانک نیست بلکه ضریب فزاینده این گونه به وجود می آید که کسی که تسهیلات گرفته است پول را در یک چرخش به حالت سپرده مجدد به بانک باز می گرداند؛ وقتی به بانک باز می گردد سپرده گذاری صاحب آن است. 
 
حجم مطالبات معوقه دو و نیم برابر کل مالیات کشور است 
 
مقصودی در ادامه پرسید: آیا نظارت بر بانک ها خوب است و به درستی انجام می گیرد؟
 
صمصامی در پاسخ اذعان داشت: من چند مورد را ذکر می کنم که اگر با وجود نظارت این اتفاقات رخ می دهد که جای تاسف دارد؛ حجم مطالبات معوقه از حدود 40 هزار از سال 88 به 80 هزار میلیارد رسیده است و این حدود دو و نیم برابر کل مالیات کشور است؛ در ماه های اخیر این معوقات 18 میلیارد افزایش پیدا کرده است؛ اگر نظارت قوی بود این معوقات افزایش پیدا می کرد؟
 
قرار بود در بخش خدمات هشت درصد تسهیلات پرداخت کنیم، مانده تسهیلات در بخش خدمات حدود 130 هزار میلیارد تومان است؛ این 130 هزار میلیارد تومان کجا رفته است و چه فعالیت تولیدی مثبتی در اقتصاد ما رخ داده است؟ نظارت یعنی از تمام اطلاعات آگاهید؛ از مرحله ایی که پول را پرداخت می کنید باید بدانید در بخش اقتصاد کجا رفته است؛ بحث انحراف منابع از بخش های واقعی اقتصاد و منابع مالی بانک ها تقریبا چیزی است که اکثریت صاحب نظران اقتصادی در کشور بر آن صحه می گذارند.
 
اگر نظارت بود این اختلاس های عجیب و غریب و سوء استفاده های مالی گسترده چطور صورت می گیرد؟ آیا بانک مرکزی نباید نظارت کند؟ اگر با وجود نظارت این اتفاقات رخ داده است که علامت سوال بسیار بسیار بزرگی است؛ در گوگل  جستجو کنید و یا در آگهی های روزنامه ها به دنبال مشاوره وام بانکی بروید، اگر نظارت وجود دارد پس این ها به چه معناست؟ در گذشته این موارد به نام خرید وام بانکی بود ولی الان به نام مشاوره وام بانکی است؛ این واقعیتی است که در اقتصاد ما وجود دارد و چرا این اتفاق می افتد؟ چون نظارتی وجود ندارد. 
 
نمی توان ادعا کرد چون نظارت وجود دارد پس نباید اتفاقی رخ دهد 
 
تهرانی فر گفت: مشکل بزرگ را در این می بینم که از نظارت تعریف درستی نداریم؛ هر دستگاه نظارتی وظیفه ایی را بر عهده دارد؛ اینکه اعلام شود چون نظارت وجود دارد پس در هیچ زمینه ایی هیچ اتفاقی نباید بیفتد، این ادعا اصلا قبول نیست؛ بانک ها خود بازرس و حسابرس دارند و فرق بانک با یک شرکت معمولی در این است که مجموعه ایی به نام بانک مرکزی بخاطر حمایت از منافع سپرده گذار، وجود دارد.
 
اگر نظارت بانک مرکزی را از این دیدگاه نگاه کنید من ادعا می کنم که بسیار خوب انجام می شود؛ هر فساد اقتصادی که در کشور رخ می دهد به معنای این نیست که نظارت بانک مرکزی در چارچوب اهدافی که برایش تعریف شده است، حرکت نمی کند؛ برای از بین بردن فساد بهترین کار این است که انگیزه وجود آن را از بین ببریم.
 
وی در ادامه اذعان داشت: نمایندگان مجلس و قانون گذاران ما به این نتیجه رسیدند که نرخ سود بانکی در جایی که اکنون تعیین شده است کاربرد ندارد؛ در قانون برنامه پنجم ماده 92 نوشته شده است نرخ سود سپرده های یک ساله میانگین نرخ تورم امسال و سال آینده باشد؛ اگر چنین در نظر گرفته شد نرخ تسهیلات را هم بر اساس آن در نظر گرفته شود؛ به طور خود به خود نرخ سود تسهیلات حدود 40 درصد در می آید؛ تورم جاری ما رقمی نزدیک به 40 درصد داشت.

در کشورهای خارجی برخلاف کشور ما که اصولا برای گرفتن سپرده تبلیغ می کنند، برای دادن وام و تسهیلات تبلیغ می کنند؛ برای گرفتن وام ما مشکل داریم و دلیلش هم همین نرخ هاست که اگر این نرخ ها درست شود بسیاری از مشکلاتی که ذکر شد هم از بین می رود.

فلسفه سود برای چیست؟ 
 
صمصامی اذعان داشت: دو نکته وجود دارد اینکه من متوجه تعریف نظارت بانک مرکزی نشدم؛ نظارتی که بانک مرکزی بر بانک ها دارد چیست؟ نکته دوم این که بحثی تحت عنوان سود بیان شد، ما در مورد سود بزرگترین اشتباه را مرتکب می شویم و شدیم؛ ما فراموش کردیم فلسفه سود برای چیست؛ سود را به عنوان متغیر جدا از اقتصاد که نباید در موردش تصمیم گیری کنیم. 
 
نظام بانکی جزئی از نظام مالی است، کار نظام مالی این است که منابع را از افرادی که مازاد دارند به افرادی که نیازمندند منتقل کند؛ اقشار مختلفی نیازمند هستند، اقتصادی که می خواهد از این منابع برای رشد اقتصادی استفاده کند باید این منابع را در جهت رشد و تولید اقتصاد هدایت کند؛ کدام تولید کننده در اقتصاد ما حاضر می شود با نرخ 40 درصد سودش جواب دهد؟
 
افزایش نرخ سود برای جذب سپرده است و این یکی از اشتباهات بزرگ است چرا که با افزایش نرخ سود جذب سپرده صورت نمی گیرد؛ نرخ سود بالارود چه کسی این پول را می گیرد؟ آیا برای تولید کننده می صرفد این پول را بگیرد؟ این پول را کسی می گیرد که پول را برای فعالیت های غیر تولیدی استفاده می کند.
 
دلال از این پول ها استفاده می کند و این پول را در ارز و سکه و... می برد و بعد چه اتفاقی می افتد؟ قیمت ارز بالا می رود و قیمت ها افزایش می یابد؛ نرخ ارز، شوک اصلی را در نرخ تورم ایجاد کرد؛ در سال 90 نرخ ارز و سکه بالا رفت، هجوم نقدینگی را شاهد بودیم، ضربه ایی که این سال به اقتصاد وارد شد ضربه جبران ناپذیری بود. 
 
 ثریا برنامه ای تحلیلی است که هر چهارشنبه شب موضوعات مختلف کشور را از بُعد علمی با حضور مسئولان و کارشناسان ساعت 23:15 از شبکه اول روی آنتن می برد.