فیلترینگ هوشمند؛ می‌خواهیم و نمی‌شود یا نمی‌خواهیم که بشود؟

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ اجرای فیلترینگ روی سایت‌های اینترنتی روش‌های متعددی دارد که هر کدام بسته به نحوه‌ اجرای آن، دارای معایب و مزایای خاص خود است.

اولین و ابتدایی‌ترین روش فیلترینگ در کشور، استفاده از فهرست آدرس‌هایی است که تحت عناوین مختلف توسط موسسات و سایت‌های خارجی طبقه‌بندی شده است و این آدرس‌ها به بانک اطلاعات فیلترینگ کشور وارد می‌شوند.

دومین روش آدرس‌هایی هستند که توسط ماشین، ربات‌ها یا نرم‌افزارهای خاصی در داخل کشور به‌عنوان آدرس مشکل‌دار شناسایی شده و به بانک اطلاعاتی اضافه شده‌اند.

سومین گروه نیز آدرس‌هایی هستند که توسط نهاد فیلترینگ یا نهادی که دارای قدرت قانونی است برای مسدودسازی به بانک اطلاعات فیلترینگ اضافه شده است.

اما در همه‌ روش‌های فیلترینگ چون تمرکز بر روی نام سایت و Url آن است، هیچ‌گاه خروجی کاملاً صحیحی دریافت نمی‌شود؛ چرا که گاهی اوقات در طی اجرای این پروسه برخی سایت‌ها که هیچ‌گونه مطلب و محتوای نامناسبی ندارند نیز فیلتر می‌شوند و تمام این مشکلات به عدم استفاده از فیلترینگ هوشمند بر‌می‌گردد.

اکنون اگر بخواهیم به سوی فیلترینگ هوشمند حرکت کنیم، در ابتدا باید میزان فیلترینگ‌های اشتباه را به حداقل برسانیم.

مثلاً در صورتی که سایتی به اشتباه فیلتر شده‌است، بتوانیم توسط لینک یا دکمه‌ای آن را به اطلاع کارشناسان مربوطه رسانده تا در صورت بررسی و صحت، بتوانند آن را از لیست فیلترینگ خارج کنند.

فیلترینگ هوشمند در سایر کشورها

صفحه فیلترینگ در اکثر کشورها به صورت هوشمند است، یعنی اگر کاربری به سایتی مراجعه کند که فیلتر شده باشد، صفحه به‌صورت هوشمند نیاز کاربر و عبارت و موضوع مورد جست‌وجوی کاربر را تشخیص داده و لینک‌های مجاز مرتبط را در اختیارش قرار می‌دهد.

همچنین در صورتی که در سایتی که چندین صفحه دارد و تنها برخی از آنها دارای مشکل هستند، صفحات دارای مشکل فیلتر می‌شوند و سایر محتوای سایت قابل اجرا خواهد بود.

زمزمه‌های اجرای فیلترینگ هوشمند در ایران کی شروع شد؟

در ایام تعطیلات نوروز 89 از زمانی که صفحه فیلترینگ در کشور با ظاهر جدید که طرح آن بر اساس مصوبه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت بود، نمایش داده شد، بحثی مبنی بر اجرای طرح فیلترینگ هوشمند در ایران مطرح گردید.

تغییر صفحه فیلترینگ در ایران از این قرار بود که کاربران اینترنت به‌دنبال ورود به سایت‌هایی که طبق قانون فیلتر شده‌ بودند با صفحه‌ای جدید مواجه می شدند که با تبریک سال نو کاربر را به سایت‌های مجاز فعال در حوزه‌های مختلف هدایت کرده و دیگر عبارت قرمز رنگ «مشترک گرامی دسترسی به این سایت امکان‌پذیر نمی‌باشد» را نمایش نمی‌داد.

در صفحه جدید فیلترینگ که ابتدا تصور می‌شد در راستای اجرای طرح فیلترینگ هوشمند است، سایت‌هایی که کاربران با آن مواجه می شوند، سایت‌هایی در حوزه‌های فرهنگ و مذهب، خبری، خانواده، سرگرمی و علمی، خدمات اینترنتی و شبکه اجتماعی هستند تا پاسخگوی نیاز کاربر باشند.

در صفحه قبلی عبارتی با این مضمون که «در صورتی که این سایت به اشتباه فیلتر شده باشد با لینک زیر تماس بگیرید» مشاهده می‌شد، در صفحه جدید هم با اعلام اینکه «با استناد به قانون جرایم رایانه‌ای دسترسی به تارنمای فراخوانده شده امکان‌پذیر نمی‌باشد» آدرس ایمیلی برای رسیدگی به اعتراضات قرار داده شده است.

بعد از این حرف و حدیث‌ها بود که، حسن کریمی، مدیرکل مهندسی عملیات شبکه دیتا شرکت ارتباطات گفت: صفحه فیلترینگ جدید که در برخی سایت‌ها به‌عنوان هوشمند یاد شده، هوشمند نیست، اما به‌دلیل طراحی موضوعی آن، اهداف یک صفحه فیلترینگ هوشمند را محقق می‌کند.

به گفته وی این صفحه سایت‌ها و لینک‌ها را که در هفت موضوع دسته‌بندی شده در اختیار کاربر قرار می‌دهد و کاربر می‌تواند براساس نیاز خود از آن‌ها استفاده کند؛ مزیت صفحه جدید فیلترینگ نسبت به صفحه قبلی، راهنمایی کاربر بر اساس موضوع مورد نیاز است.

مرجع اجرای فیلترینگ در ایران

کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، مرجع تصمیم‌گیرنده در زمینه فیلترینگ و شرکت زیرساخت مجری مصوبات آن است.

فیلرینگ هوشمند یا سامانه‌‌ بومی جامع پالایش اینترنت سال گذشته مرکز تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات وزارت ارتباطات اعلام کرد که به جای اجرای فیلترینگ هوشمند، قصد دارد در دروازه‌های ورودی اینترنت کشور سامانه‌های‌ بومی جامع پالایش اینترنت ایجاد کند تا محتوای صفحات وب را پالایش کند.

در این راستا موسسه تحقیقات ارتباطات و فناوری اطلاعات از شرکت‌ها، موسسات و دانشگاه‌های فعال در زمینه ارائه طرح‌های کاربردی و عملیاتی با هدف سالم‌سازی و پالایش اینترنت، خواست تا پیشنهادهای خود را در قالب اطلاعات (RFI) به این موسسه ارسال کنند.

در سامانه جامع پالایش اینترنت اگر کاربری به سایتی مراجعه کند که فیلتر شده باشد، صفحه به‌صورت هوشمند نیاز کاربر و عبارت و موضوع مورد جست‌وجوی کاربر را تشخیص داده و لینک‌های مجاز مرتبط را در اختیارش قرار می‌دهد. پیشتر شرکت ارتباطات زیرساخت با برگزاری مزایده‌ای اقدام به انتخاب شرکت پیمانکار برای پیاده‌سازی فیلترینگ در شبکه اینترنت کرده بود.

با اجرای سامانه جامع پالایش اینترنت، داده‌هایی که از طریق «گیت وی» وارد کشور می‌شود، پالایش شده و موارد خلاف قوانین در آن حذف خواهد شد.

علاوه بر این سامانه، یک بخش دیگر هم توسط کارگروه تعیین محتوای مجرمانه اینترنتی بررسی می‌شود که بر مبنای سایت‌های خلاف امنیت اجتماعی و عفت عمومی صورت می‌گیرد، به این ترتیب گروه‌های کارشناسی این کارگروه تارنماهایی را پیدا می‌کنند که اقدام به درج محتوای مجرمانه اینترنتی کرده‌اند که این سامانه‌ها پس از تذکر به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات معرفی می‌شوند و این وزارتخانه آنها را مسدود می‌کند.

چرا فیلترینگ هوشمند اجرا نمی‌شود؟ 

دو هفته پیش اخوان بهابادی، عضو شورای‌عالی فضای مجازی در برنامه دیروز، امروز، فردا گفت: در دنیا سیاست‌های فیلترینگ مشابه کشور ما وجود دارد، اما آنجا آن قدر این کار ظریف انجام می‌شود که کاربر در هنگام استفاده از این سرویس‌ها احساس نارضایتی نمی‌کند.

اخوان بهابادی معتقد است، در کشور ما کارهای سخت و مشکل زیادی انجام می‌شود و ما از سدهای مشکل به راحتی عبور می‌کنیم، اما تهیه یک نرم افزار و سخت‌افزار نسبتاً ساده مثل فیلترینگ هوشمند را که در دنیا جواب داده، گاهی برای دولت سخت می‌شود، حتی اگر به توانمندی داخلی هم نخواهیم اعتماد کنیم می‌توانیم این سامانه را وارد کنیم.

اما چرا این اتفاق نمی‌افتد؟ آیا برای ایران که توانسته اورانیوم غنی کند و موجود زنده به فضا بفرستد کار سختی است؟ اگر سخت است چرا از خارج از کشور وارد نمی‌کنیم؟

عده‌ای مثل اخوان بهابادی می‌گویند: چون اختلاف سلیقه وجود دارد. این تفاوت سلیقه هم لزوماً به مسائل فنی و تکنیکی ارتباط ندارد و بعضاً مسائل حاشیه‌ای روی این دیدگاه‌ها و سلایق تاثیر می‌گذارد.

اما عده‌ دیگری چون دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه معتقدند: بستر زیرساختی برای فیلترینگ هوشمند در کشور فراهم نیست.

همه می دانیم که مردم ما از هیچ قشر و طبقه‌ای دلشان نمی‌خواهد محتوای بد و خلاف اخلاق و عرف در خانه‌هایشان نمایش داده شود، اما آنچه همگان را ناراحت می‌کند اجرای بد فیلترینگ است.

این نوع فیلترینگ باعث می‌شود تا در بسیاری از موارد دولت به دلیل اینکه نمی‌تواند یک محتوای خاص را حذف کند، مجبور به حذف کل محتوا و سرویس می‌شود که مشکل را هم حل نمی کند و تنها راه حل این مشکل اجرای فیلترینگ هوشمند است.

نظر وزیر در مورد فیلترینگ هوشمند

محمود واعظی اجرای فیلترینگ هوشمند را نیازمند الزامات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری می‌داند و یادآور می‌شود که کار مشکلی است.

لزوم اجرای فیلترینگ هوشمند

در صورت اجرای فیلترینگ هوشمند درصد خطای سامانه فیلترینگ کشور کاهش پیدا می‌کند؛ به‌عنوان مثال هم‌اکنون اگر در سایتی که دارای چندین صفحه است و یک محتوای مجرمانه دارد، با استفاده از نرم افزار فعلی فیلترینگ، ناگریز کل سایت فیلتر می‌شود، اما اگر این هوشمند‌سازی‌ اجرایی شود می‌توان تنها بخش مدنظر را فیلتر کرد و دسترسی به مابقی محتوای سایت امکان پذیر خواهد بود؛ بر این اساس این موضوع باعث کاهش قابل توجه حجم فیلتر خواهد شد.

اکنون که همه‌ به اتفاق به این نتیجه رسیده‌اند که این نوع فیلترینگ بی‌نتیجه بوده و دور زدن آن کار آسانی است و یگانه راه‌حل آن فیلترینگ هوشمند است، انتظار می‌رود که وزارت ارتباطات به عنوان نهاد اجرایی این طرح، امکانات و زیر‌ساخت‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری این طرح را فراهم کند.