آیا جریمه‌هایی که بانک از وام گیرنده می‌گیرد حرام است؟

به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، در آیه 278 سوره مبارک بقره در مورد ربا می‌خوانیم:
 
 سوره بقره آیه 278:
 ((یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِیَ مِنَ الرِّبَا إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ))
ای کسانی ایمان آورده‌اید بترسید از خدا و بگذرید از آنچه باقی مانده است از طلبتان که بابت ربا است اگر شما مومن هستید.
 
 چند سال پیش آیت الله مکارم شیرازی در دیدار با طهماسب مظاهری رئیس کل بانک مرکزی به وی گفته بود: مشکل مهم بانکداری فعلی این است که نظام کنونی یک نظام وارداتی غربی است که از آغاز براساس ربا خواری بنا شده و آن‌ها که برای اصلاح آن کوشیدند به جای اینکه نظام مزبور را از ریشه دگرگون کنند به اصلاح صوری آن پرداخته‌اند. بر پایه آیات صریح قرآن، ربا مطلقا حرام است.
 
اما با توجه به ورود تعاریف متضاد غربی با مسائل اسلامی در قوانین بانکی، به بانکداری بدون ربا در کشور بی‌توجهی و قوانین این بخش مسکوت گذاشته شده است که از جمله مهم‌ترین این مسائل اخذ جرائم دیرکرد وام‌های بانکی است. به قول برخی از اقتصاددانان شاید هم از آنجا که اصولا علم اقتصاد یک علم غربی است و از آنجا که دانشجویان علوم اجتماعی و انسانی (که بعد‌ها اساتید و صاحبنظران آن حوزه می‌شوند) هم بر اساس همین علوم و دروس اسلامی نشده آموزش دیده‌اند. تفکر اقتصادی غربی درسیستم اقتصادی علی ا‌لخصوص بانکداری ما حاکم شده است.
 
به گزارش تراز، چند روز پیش یکی از دوستانم در این مورد می‌گفت: «حدود 2 سال پیش یک وام 10 میلیون تومانی از یکی از شعب یک بانک خصوصی با عنوان وام جعاله تعمیر مسکن با ضمانت سند ششدانگ منزلمان گرفتم. بنا به مشکلاتی که درآن مقاطع زمانی برایم پیش آمده بود نتوانستم اقساط را به موقع پرداخت کنم و عموما هرچند ماه یکبار می‌رفتم و چند قسط را با هم پرداخت می‌کردم الان حدود 2 سال است که وام گرفته‌ام و 3 میلیون تومانی هم قسط داده‌ام اما روی دفترچه قسطم ماشین نویسی شده: مبلغ باقی مانده 11 میلیون و 148 هزار تومان! یعنی با سود خود وام و جرایم دیرکرد بعد از 2 سال قسط دادن تازه یک میلیون بیشتر از مبلغی که 2 سال پیش وام گرفته‌ام را باید پس بدهم! اگر بحث ضمانت هست که خانه ما حداقل 300 میلیون تومان قیمت دارد که برای ضمانت وام 10 میلیون تومانی انصافا کافیست، به اندازه کافی هم که روی وام کارمزد! کشیده می‌شود. جریمه دیرکرد دیگر چه صیغه‌ای ست نمی‌دانم.»
 
براین اساس پایگاه خبری تحلیلی تراز چند نمونه از استفتائات صورت گرفته از مراجع وآیات عظام در مورد حرمت جرایم دیرکرد بانکی را از در ذیل آورده است:
 
آیت الله نوری همدانی: اگر ضمن عقد قرارداد قرض برای تاخیر در ادای دین مبلغ و زمانی معین مشخص شود این اشکالی ندارد ولی اگر برای دیرکرد روزانه، هفتگی و ماهیانه براساس یک نرخ معین مبلغ جریمه اضافه شود این ربا وحرام است و گرفتن جریمه دیرکرد حرام بوده و حرام خدا با هیچ دستاویزی حلال نمی‌شود.
 
آیت الله صافی گلپایگانی: ما خواستار کاهش یا حذف دیرکرد از سیستم بانکی کشور هستیم. دیرکردهایی که بانک‌ها دریافت می‌کنند مشکلاتی را برای مردم پدید آورده است وباید دیرکرد‌ها کاهش داده ویا حذف شود تا به قشر آسیب پذیر جامعه فشار وارد نشود.
 
آیت الله مکارم شیرازی: بنده بار‌ها اعلام کرده‌ام که جرائم دیرکرد اشکال دارد و دریافت این جرایم شبیه ربا است.
 
آیت الله میرزا مسلم ملکوتی: اگر در اول شرط شود که درصورت پرداخت نکردن، جریمه اخذ می‌شود حکم ربا دارد.
 
آیت الله وحید خراسا‌نی: جریمه در مورد تاخیر پرداخت وام جایز نیست. ایشان در پاسخ به این سوال که در هنگام دریافت وام به صورت پیش شرط اخذ دیرکرد قید شده است عنوان داشته‌اند: خداوند هر قراردادی را نمی‌پذیرد. در هر مسئله‌ای که رضایت طرفین وجود داشته باشد الزاما رضایت خداوند وجود ندارد.
 
آیت الله مظاهری: دریافت دیرکرد حرام است اما موجب فساد در معامله نیست.
 
آیت الله جعفر سبحا‌نی: دریافت پول بابت تاخیر و دیرکرد وام حرام است.
 
در انت‌ها به چند مورد از راهکارهای ارائه شده از سوی دکتر سید عباس موسویان در کتاب بانکداری اسلامی (صفحه 223) در مورد راهکارهای کاهش دیرکرد اقساط بانکی اشاره می‌کنم. وی در این رابطه می‌نویسد: برای جلوگیری از به تاخیر افتادن اقساط وام گیرندگان بانک‌ها می‌توانند در ارائه خدمات به مشتریان متخلف مانع ایجاد کنند. برای مثال به آن‌ها دسته چک ندهند؛ چک‌های آن‌ها را وصول نکنند؛ حواله‌های آن‌ها را منتقل نکنند و از انواع راه‌هایی که شخص را وادار می‌دارد تا دیون خود را به موقع بپردازد، استفاده کنند.

منبع: فرهنگ نیوز