به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، برخلاف تصورات و باورهای عموم مبنی بر اینکه مد و لباس نخستین بار از غرب وارد کشور شد بنیانگذار «فشن» ابوالحسن علی بن نافع مشهور به زریاب بوده که اصلیتی ایرانی و کرد داشته است. این موسیقیدان ایرانی در سال 789 به دنیا آمد و غیر از ورود به دنیای مد مبتکر ساز موسیقی بربط هم بوده است. زریاب مبتکر مد و لباس آقایان و حتی دکوراسیون بود و مرد‌ها در آن زمان به تبعیت از او موهای خود رابلند کرده و از سدر و رزماری برای صافی موهای خود استفاده می‌کردند. این ایرانی در فصول مختلف سال لباسهای رنگارنگ با طراحی‌های ویژه بر تن می‌کرد و حتی مردم اسپانیا و ترکیه و خاور دور را تحت تاثیر پوشش خود قرار داد. پوشش او شبیه به دراویش بود. برای همین دکتر علی اکبر ولایتی (تاریخ‌دان) در کتابی وی را نخستین سلبریتی دنیا عنوان کرده است.
مد و لباس از قاجار تا وزارت ارشاد دولت دهم
قاجار تا پهلوی: مدگرایی و مد در ایران از زمان قاجار و با سفر ایرانیان به غرب آغاز شد. در آن زمان درباریان به دنبال توسعهٔ روابط دیپلماتیک با قدرت‌های اروپایی طی سفر به اروپا برای نخستین بار با پوشش‌های غربی آشنا شدند، همچنین دانشجویانی که برای ادامهٔ تحصیل به اروپا رفته بودند نیز زمینهٔ تغییر دیدگاه نسبت به سبک پوشش را فراهم آوردند. در زمان سلطنت محمدرضا شاه از سال 1320 تا 1357 به دلیل افزایش ارتباطات با کشورهای غربی و آمریکایی سیر تحول لباس و همگون شدن آن با البسه خارجی بیشتر شد.
دوران بعد از انقلاب: بعد از انقلاب و کاهش فراگیری مد و فرهنگ غربی در سطح جامعه و حتی در شهرهای بزرگ، فرهنگ پوشش ایرانیان دچار تحول شد و میل به ساده‌زیستی، دوری از مد و جنگ ایران و عراق، باعث شد مد در دهه 60 شمسی به حاشیه برود. با پایان جنگ و از میان رفتن الزامات خاص اقتصادی و سیاسی آن و آغاز دوره تاثیر همه جانبه رسانه‌هایی چون ویدئو و ماهواره، دوباره موج مدگرایی در جامعه آغاز شد. کاهش سختگیری‌ها و افزایش واردات لباسهای خارجی هم در تشدید این فضا موثر بود بطوریکه در دهه 70 کم‌کم شلوارهای پارچه‌ای جای خود را به جین‌های تنگ داد و پیراهن‌های معمولی مردانه به تی‌شرت تبدیل شد.
دهه 80: سرعت تحول مد در دهه 80 به علت ظهور اینترنت در خانه‌های مردم بسیار بالا بود، به طوری که شاید هر سال یک مد در جامعه می‌آمد و برچسب «دمده» یا «از مدافتاده» به لباسهای نه‌چندان کهنه داخل کمد‌ها می‌خورد. مانتو فروشی‌ها آنقدر زیاد و متنوع بودند که قیمت آن کمتر با افزایش روبه‌رو می‌شد و جزو متنوع‌ترین و ارزان‌ترین تن‌پوش‌های دهه 80 بودند. در اواخر دههٔ هشتاد آشفتگی بازار پوشاک دولت مردان ایرانی را متوجه کرد که تاکنون از این عرصه وسیع رقابتی غفلت کرده‌اند و آنان را وادار کرد تا به طراحی لباس به عنوان یک ابزار فرهنگی توجه داشته باشند و به همین جهت ساماندهی مد و لباس به وزارت ارشاد واگذار شد. این وزارتخانه با برگزاری مسابقهٔ طراحی مد و لباس فجر هنرمندان را به رقابت کشاند و برای اولین بار در ایران طراحی مد و لباس به عنوان یک هنر در کنار هنرهای دیگر مطرح شد. پس از آن و در آغاز دههٔ نود شوهای زندهٔ لباس و انواع نمایشگاه‌ها فرصت پیدا کردند خود را به عرصهٔ ظهور برسانند و حتی مؤسساتی در زمینهٔ پژوهش پوشاک ایرانی به ثبت رسیدند.
نخستین مانکنهای ایرانی
هر چند که مد و لباس ایرانی و اسلامی شعار مسئولان فرهنگی دولت نهم و دهم قرار گرفت ولی تولد نخستین مدل‌ها در اواخر دهه 80 حاشیه‌هایی را به همراه داشت. محمدرضا گلزار نخستین مانکن مرد بود که بر تابلوهای بزرگ تبلیغاتی (تبلیغات البسه) قرار گرفت. بعد نوبت بهرام رادان بود که در کنار برند یک شرکت خارجی به مانکن تبلیغاتی تبدیل شد. البته این شوی مانکن‌ها تنها به هنرمندان جوان و خوش چهره منتهی نشد و پای هنرمندان پیشکسوت هم به عرصه مدگرایی باز شد. حضور جمشید مشایخی در تبلیغات...، مهران مدیری و پژمان بازغی در تبلیغات چای و حمیدگودرزی و سحرذکریا در تبلیغات پوشاک چرم، کریم باقری و عابدزاده و حسین رضا‌زاده در تبلیغات بانک و شرکتهای تجاری هم در نوع خود تاثیرگذار بود. البته برخی کار‌شناسان و منتقدان این رویه را ناپسند و برخی هم نوعی امرار معاش و حق مسلم هنرمندان و چهره‌ها دانستند.
مانکن روزی یک میلیون تومان/ در مزون‌های زیرزمینی چه خبر است
مد و لباس در سیاست خارجی/ بازی مانکن‌ها در 1+5
البته مد و لباس تنها به بازیگران و هنرمندان منتهی نمی‌شود بلکه حتی وارد سیاست هم شده است تا جائیکه در تعاملات کشور‌ها و می‌زهای دوستی نقش به سزایی ایفا می‌کند. این موضوع در مذاکرات اخیر ایران و 1+5 به وضوح مشاهده شد. دو دور مذاکره، دو لباس، دو پیام به چشم می‌خورد. کا‌ترین اشتون رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و رئیس هیات مذاکره‌کننده گروه 1+5 با هیات ایرانی، در مذاکرات ژنو (18 آبان – Nov 9) همچون مذاکرات قبلی (22 مهر- 16 Oct) به سبک و سیاق بانوان ایرانی «کت‌مانتو» بلندی تا روی زانو اما این بار به رنگ «قرمز مگنتا» به تن دارد. اشتون در دور دیگری از مذاکرات رنگ «آبی نفتی» را انتخاب کرده بود. اما انتخاب‌های کا‌ترین اشتون سیاستمداری با «لبخند مهربان» و «دندان‌های آهنین» چه پیامی می‌تواند به طرف مذاکره‌کننده ایرانی انتقال دهد؟ که این در نوع خود قابل تامل است.
لباس قرمز و سرمه‌ای کا‌ترین اشتون در مقابل ایران: به عنوان مثال لباس «قرمز مگنتا» نامش را از شهر «مگنتا» در شمال ایتالیا گرفته که به معنای «شکوه و پیروزی شخصی» است. بنابراین ترکیب رنگ‌های تند اکسپرسیونیستی قرمز مگنتا و طبیعت انتزاعی و غرابت احساسی است.
رجز خوانی با لباس در مقابل صدام حسین: البته کا‌ترین اشتون وقتی معاون تونی بلر، نخست‌وزیر انگلیس بود در جنگ افغانستان و عراق، ترکیب لباس قرمز مگنتا و سورمه‌ای پارما را می‌پوشید که برداشت انتزاعی آن ایجاد رعب و وحشت برای صدام حسین بود. وقتی صدام مفهوم رنگ قرمز مگنتا و سورمه‌ای پارما را از خانم ضاحا حدید طراح و معمار پرآوازه انگلیسی عراقی‌الاصل پرسیده بود حدید در پاسخ گفته بود این ترکیب یعنی معماری شرایط جدید با من است و گرنه خاطره و ویرانی را به ارث می‌برید.
مانکن روزی یک میلیون تومان/ در مزون‌های زیرزمینی چه خبر است
با توصیف و مروری بر وضعیت مد و لباس در گذشته ایران و حتی تاثیر آن بر سیاست خارجی ورود به موضوع پدیده‌ای با عنوان «مانکن» قابل تامل است. مانکن زدگی، مانکنیسم، مانکن جنسی و عناوین دیگر از جمله دغدغه‌های جامعه امروزی است و در میان آسیبهای اجتماعی نوظهور بررسی و ارزیابی می‌شود.
مانکن روزی 1 میلیون تومان!
مزون‌ها، فروشگاه‌ها و حتی شرکتهای توزیع البسه خارجی و داخلی 10 سالی است که پا را فرا‌تر گذاشته و خارج از چارچوبهای قانونی اقدام به عرضه مد و لباس از طریق دخترهای خوش اندام و پسرهای شیک پوش با ظاهر آراسته می‌کنند. این مزون‌ها که اغلب در خانه‌های مسکونی یا تجاری متمرکز هستند بیشتر از طریق تبلیغات چهره به چهره شهروندان را تشویق به حضور در مزون می‌کنند. البته رونق بازار مزون‌ها و مانکن‌ها بی‌تاثیر از برنامه‌های ماهواره‌ای نبوده است تا آنجا که وزیر ارشاد دولت یازدهم خبر از استفاده 71 درصدی تهرانی‌ها از ماهواره می‌دهد.
از جمله دستاوردهای مدگرایی در ایران فعالیت مزون‌ها با جذب دختر‌ها و پسرهای شیک پوش و خوش اندام است به طوریکه حتی در برخی موارد با اجاره، استخدام و برتن کردن لباسهای مد روز آن‌ها را راهی کوچه و خیابان می‌کنند.
برخی هم پا را فرا‌تر گذاشته و برنامه‌های ویژه‌ای با عنوان شوی لباس دارند. البته در این میان شرکتهای بزرگی هم ایجاد شده که مزون‌ها را در این زمینه پشتیبانی می‌کنند.
صاحب یکی از این شرکت‌ها در تهران می‌گوید: اگر مزون و یا فروشگاهی نیاز به مانکن داشته باشد ما این افراد را معرفی می‌کنیم. البته بستگی دارد برای چه کاری باشند. مثلا برخی برای شوی لباس و برخی هم برای عکس معرفی می‌شوند. مانکن‌ها از 80 تا روزانه 1 میلیون تومان قیمت دارند که باز هم بستگی به زیبایی، اندام و حتی خوش نام بودن (بازیگر و...) دارند. این صاحب مزون مدعی بود که تنها شرکتی است که مجوز این کار را از وزارت ارشاد گرفته است!
البته جستجو برای یافتن مزون‌های زیر زمینی و مانکن‌ها کمی سخت بود ولی گفتگو با برخی از دخترهایی که برای نمایش دادن یک مد لباس در خیابان پرسه می‌زدند پرده‌ای دیگر از حاشیه‌های مد و لباس را نشان داد. یکی از این دختر‌ها می‌گوید: «به واسطه یکی از دوستانم به من مبلغی پرداخت شد تا با این لباس یک هفته در خیابانهای تعیین شده پرسه بزنم. دیگری می‌گفت: به من گفته نشده کجا‌ها بروم ولی گفته‌اند در ازای جذب هر مشتری مبلغی به شما می‌دهیم. دختر دیگری در حوالی خیابان جردن می‌گفت: من خودم مانکنم و در شوی لباس شرکت می‌کنم. اگر هم مزونی عکس خواست در آتلیه از من در ژستهای مختلف عکس گرفته می‌شود. حتی برای عکس تبلیغ لباس زیر هم به من پیشنهاد شده است البته دوستانم رفتند و پول خوبی هم گرفتند.»
عکسهای فیس بوکی در آتلیه‌های تهران
گفته‌های این افراد در حالی است که یکی از قضات دادسرای جرایم اینترنتی تهران می‌گوید: «پرونده‌ای معروف به آتلیه‌ها در این دادسرا مطرح بود که با 60 متهم روانه دادگاه شد. در این پرونده مهم تعدادی زیادی از دختر‌ها و پسر‌ها اقدام به عکس گرفتن با مدهای مستهجن و برهنه می‌کردند که همگی محکوم به حبس شده‌اند. نکته مهم آن است که در این میان پدیده‌ای باب شده با عنوان عکاسی فیس بوکی. بطوریکه این افراد با این ترفند اقدام به عکاسی می‌کردند.»
برگزاری شوی لباس با 70 میلیون تومان
آخرین قیمتهای برگزاری شوی لباس نشان می‌دهد که برگزاری هر شوی لباس به صورت میانگین 30 تا 70 میلیون تومان هزینه دارد که شامل تیم عکاسی، نور، استیج و غیره می‌شود. در برخی از سایت‌ها هم بدون اینکه جنسیت مرد یا زن مشخص باشد به آسانی با ثبت نام اینترنتی مانکن جذب می‌کنند. البته این سایت‌ها بدون فیل‌تر فعالیت می‌کنند و حتی شماره حساب، آدرس و تلفن هم دارند!
لباس شب 4 میلیون تومان/ ورود به مزون با شرایط امنیتی
در این میان قیمت برخی البسه زنان در نوع خود جالب و قابل تامل است. گشت زنی در مزون‌ها و فروشگاههای لباس زنانه در خیابانهای آفریقا، گاندی، سعادت آباد و الهیه نشان می‌دهد کم نیستند افرادی که برای یک لباس شب زنانه بیش از 4 میلیون تومان هزینه می‌کنند! برخی از این فروشگاه‌ها با تدابیر شدید امنیتی اقدام به فروش می‌کنند. از قفل‌های الکترونیکی تا شیشه‌های نشکن و حتی ضد گلوله.... این اماکن به نوعی طراحی شده‌اند که از بیرون به هیچ عنوان نمی‌توان داخل فروشگاه را رویت کرد. حتی تابلو هم ندارند و تنها باید زنگ بزنی تا بعد از رویت از طریق دوربین مدار بسته وارد فروشگاه شوید. فروشنده‌ها هم بعضا بدون روسری و با حجابی نامناسب از مشتری‌ها پذیرایی می‌کنند. بسیاری از این فروشگاه‌ها و مزون‌ها در فضای مجازی دارای سایت هم هستند.
داستان تهران: 5 سال تبعید از تهران در انتظار مانکن‌ها و زنان بدحجاب
هر چند این روز‌ها پدیده مانکنهای خیابانی تا شوهای زیرزمینی لباس گسترش یافته است ولی در اردیبهشت ماه سال 86 دادستان وقت تهران اعلام کرد: مطابق ماده 638 قانون مجازات اسلامی عمل افرادی که با ظاهر و پوشش نامناسب در ملاءعام عفت عمومی را جریحه دار می‌کنند جرم محسوب شده و برای مرتکب آن مجازات حبس و جزای نقدی مقرر شده است. همچنین در صورتی که این مجازات تاثیری در این افراد نداشته باشد مطابق مفاد ماده 19 قانون مجازات اسلامی درخواست مجازات تکمیلی و تتمیمی خواهد شد که به موجب آن تا 5 سال تبعید از تهران یا اقامت اجباری در منطقه‌ای دیگر درخواست می‌شود.
نکته قابل تامل
نکته قابل تامل در این گزارش می‌دانی را می‌توان از زبان مانکنهای خیابانی شنید. آن‌ها می‌گویند نظارت جدی و یا برخوردی قاطع از سوی سازمانهای نظارتی و انتظامی بر فروش و عرصه بازار بزرگ لباس و مد وجود ندارد. یکی از مانکن‌ها می‌گوید: «بسیاری از مزون‌ها بدون هیچگونه ترس و دلهره‌ای هر طور که می‌خواهند کار می‌کنند و مد و فشن عرضه می‌کنند. به قول معروف نه الگویی است و نه آیین نامه و ضوابطی. ما هم که مانکن هستیم و هر چه به ما بدهند تن کرده و برای تبلیغ اقدام می‌کنیم. به اعتقاد من گزارش گرفتن و مصاحبه کردن با مزون‌ها و مانکن‌ها مشکل شما خبرنگاران را حل نمی‌کند و باید بروید سراغ مسئولانی که هر وقت تب می‌کنند دستور می‌دهند و بعد از مدتی فراموش می‌کنند.»
یکی از طراحان مزون هم می‌گوید: «خدا را شکر که در این یک مورد هنوز کشور بی‌قانون است و داریم زندگیمان را می‌کنیم. شما هم بروید سراغ سوژه‌های دیگر و کاری به سبک لباس و سلیقه و مد مردم نداشته باشید.»
با این همه هر چند مانکن‌ها و مزون‌ها از این بی‌قانونی و عدم نظارت راضی هستند اما در این میان بی‌توجهی وزارت ارشاد، مجلس و نیروی انتظامی به عنوان متولی نظارت بر اماکن و مشاغل در نوع خود قابل تامل است.
منبع: مهر
ارسال نظرات