به گزارش خبرنگار آزاداندیشی «خبرگزاری دانشجو»، تحول در علوم انسانی، فارغ از بحث سیاست گذاری ها و جوانب اجرایی، قبل از هرچیز مستلزم آن است که حلقه های مناظره و گفت وگو در سطح حوزه و دانشگاه برقرار شده و اساتید و دانشجویان هر رشته بتوانند درباره ابعاد حوزه پژوهشی خود به تبادل نظر بپردازند، چه آنکه از این طریق امکان دستیابی به نظریه نوین نیز ممکن می شود به جز آنکه این روال سبب تسلط هرچه بیشتر به واحدهای درسی دانشگاه نیز خواهد شد.
در راستای بررسی نسبت برپایی کرسی های آزاداندیشی با تحول علوم انسانی با حجت الاسلام قوامی، استاد حوزه و دانشگاه به گفت وگو پرداختیم که حاصل آن را می خوانید:
«خبرگزاری دانشجو»- به عنوان نخستین سوال چه تعریفی از کرسی های آزاداندیشی دارید و اساسا کرسی های آزاد اندیشی باید از چه ویژگی هایی برخودار باشند؟
قوامی: برپایی کرسی های آزاداندیشی از خواسته های رهبرمعظم انقلاب در دیدار با دانشجویان و اساتید بود، مدت زیادی است که این مساله از سوی رهبری مطرح شده است.
در واقع این مساله مطرح شد که برای تولید علم و نظریه جدید از مناظره و گفت وگوی علمی استفاده شود چراکه واژه تولید علم نیز مترادف با کرسی های آزاداندیشی مطرح می شود.
موضوع بعد آن است که متاسفانه ما به علت نوع وابستگی به غرب در حوزه علوم انسانی که به ویژه در دوران قبل از انقلاب مشهود تر بود همواره مصرف کننده بوده ایم، لذا تولید علم اهمیت دارد و کشوری که مغزهای متفکری دارد و از تاریخ دانشمندان برخوردار است باید بتواند تولید علم بومی داشته باشد لذا مصرف کنندگی و ارتزاق از غرب قطعا ممدوح نبود بنابراین مباحثی پیرامون برگزاری کرسی های آزاداندیشی طرح شد .
«خبرگزاری دانشجو»- فکر می کنید کرسی های آزاداندیشی از ملزومات تولید علم قلمداد می شود؟
قوامی: قطعا، ما متاسفانه در علوم انسانی نظریه بومی چندانی نداریم و تماما نظریه پردازان غربی هستند به ویژه در دویست سال اخیر، گاهی برخی می رفتند می گشتند و علم دویست سال قبل غرب را به عنوان نظریه جدید ارایه می کردند در حالی که در ممالک غربی و در سطح دانشگاه های آنان این نظریه پوسیده شده بود. این روند در حالی است که مملکتی در آن اسلام باشد به گواه تاریخ خودش چشمه ها و سرچشمه های نظریه پردازی دارد.
«خبرگزاری دانشجو»- فارغ از مواردی که اشاره داشتید به نظر شما چه گفتمانی باید در مناظرات حوزه علوم انسانی حاکم باشد که از آن مسیر به تولید نظریه برسیم؟
قوامی: معتقدم باید اجتهاد مشترکی بین حوزه و دانشگاه باشد؛ چراکه روح نظریه پردازی و اجتهاد در حوزه ریشه دار است و همین امر می تواند علوم انسانی فعلی را بر مبنای اسلام متحول کند. وقتی دانشگاه و حوزه جدا باشند نمی شود نظریه داد، در نظام اسلامی نظریه باید متاثر از اسلام باشد و به قول رهبری الگوی اسلامی ایرانی باشد.
باید اساتید حوزه و دانشگاه به شکلی تعریف شده در سطح کرسی‌ها حضور داشته باشند، نه اینکه افراد خاصی دعوت شود و دکور باشند. چهره بیاورند و جذب کنند. این نقش حاشیه و زینتی می شود. این گونه نمی توان به تولید نظریه رسید.
«خبرگزاری دانشجو»- چرا کرسی های آزاداندیشی تبدیل به جریان نشده است؟
قوامی: چون اندیشمندان ما یا مرعوب هستند یا مجذوب یعنی می ترسند و فکر می کنند که رژیم علمی حاکم بر غرب اصل است و خودباوری ندارند. در حالی که در حوزه های علمیه غرض از درس خارج یعنی آزاداندیشی، وقتی مجتهد در درس خارج می نشیند مرعوب و مجذوب اطرافش نیست چه رسد به اینکه مجذوب دیگران و نظریات غربی شود.
در دوازده قرن غیبت کبری فقها به عنوان نایبان بودند و طبقه طبقه آمدند و علوم حوزوی را از لحاظ کمی و کیفی گسترش دادند و علت ثبات و بقا حوزه از یک بعد همین استقلال فکری بر مبنای مباحثه است.
«خبرگزاری دانشجو»- برای تولید علم به جز جنبه برپایی کرسی های نظریه پردازی باید چه رویکرد و فضایی حاکم باشد؟
قوامی: باید به صورتی آرام و نه شتاب زده به طرح مباحث در راستای تحول علوم انسانی پرداخت. به نظرم باید برای حرکت و تولید نظریه از شتاب دوری کرد و مجموعه مسایل را یکی یکی با اصول اجتهادی بررسی کرد و نظر جدید را مبتنی بر مبانی اسلام و نظر اهل بیت ارایه کنیم.
در قم موسساتی فعالیت دارند که مخصوص نظریه پردازی تاسیس شدند و هفته ای برنامه دارند و در نشست های خود صاحب نظران می ایند و نظر ارایه می کنند و نظریه هم پیاده می شود.
«خبرگزاری دانشجو»- در کشورهای دیگر کرسی های نظریه پردازی به صورت جدی پیگیری می شود و حتی نظریاتی را دانشجویان طرح می کنند و این مقدمه تحول در یکی از رشته های علوم انسانی می شود، جسارت طرح نظریه از سوی دانشجو را چگونه باید ایجاد کنیم؟
قوامی: این مهم از اساتید شروع می شود، اساتید نباید حالت انفعالی نداشته باشند، البته مسایل اقتصادی و همچنین زمان نیز برای خود مساله است چراکه اساتید پایان نامه ها و درس های متعدد می گیرند لذا وقت شان کم می شود و دانشجوها متاثر از این الگو می شوند.
لذا کم کم انگیزه دانشجو از بین می رود، به تدریج احساس اینکه علم باعث معیشت و ثروت است حاکم می شود و رسالت علم فراموش می شود.
«خبرگزاری دانشجو»- به نظرتان حوزه در راستای وحدت میان حوزه و دانشگاه چه نقشی دارد و چگونه می تواند زمینه ساز این هم افزایی شود؟
قوامی: باید روند مباحثه که سال های سال است در حوزه ها اجرا می شود به بطن دانشگاه ها نیز راه یابد و حوزه در این مسیر می تواند هم افزایی ایجاد کند؛ چراکه یکی از ملزومات تحول در علوم انسانی وحدت میان حوزه و دانشگاه است.