در حالی ایران جز 10 کشور پرمصرف آب در دنیا است که تنها 0.36 درصد آب کل دنیا را در اختیار دارند از این رو کارشناسان معتقدند با تولید گیاهان متحمل به کم آبی و تهیه الگوی مناسب مصرف آب میتوان از بحران آب در آینده جلوگیری کرد.
برنامه ثریا شب گذشته به موضوع بحران آب و مدیریت آب پرداخت. در این برنامه محمد اسماعیل نیا، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی و عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات جهاد، پروین غفاریان، عضو هئیت علمی پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی، درباره موضوع برنامه به بحث و تبادل نظر پرداختند.
جنگ بر سر آب
محمد اسماعیل نیا عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه در آینده نه چندان دور جنگ بر سر آب خواهیم داشت، گفت: ما حدود 250 میلیمتر بارندگی داریم در حالی که متوسط بارندگی در دنیا 800 میلیمتر است از سوی دیگر حدود 430میلیارد متر مکعب نزولات آسمانی داریم که از این میزان 283 میلیارد متر مکعب تبخیر میشود از این رو ما جزو 10 کشور اول پرمصرف دنیا در حوزه آب هستیم.
اسماعیل نیا وی با بیان اینکه جمعیت قاره آسیا 60 درصد دنیا است و منابع آبی آسیا 36 درصد آبهای کره زمین است، افزود: جمعیت ایران 1/1 درصد جمعیت دنیا را دارد و منابع آبی ایران 36/0 درصد آب کل دنیا است و این نشان دهنده آن است که وضعیت آبی ایران وضعیت خوبی نیست؛ چراکه میزان بارش در ایران 36 درصد متوسط آسیا و 33 درصد متوسط دنیا است و میزان تبخیر در ایران هم 3 برابر متوسط دنیا است.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی میزان تبخیر سالانه آب در کشور را 130 میلیارد متر مکعب ذکر کرد و ادامه داد: 90 درصد آب در بخش کشاورزی و تنها 8 درصد آب در بخش آشامیدنی مصرف میشود.
وضعیت 84 کشور دنیا در حوزه مدیریت آب
اسماعیل نیا با اشاره به راهکارهای مصرف بهینه آب در کشور،یادآورر شد: چند مشکل وجود دارد که اگر حل نشود قطعا مشکل کم آبی ما حل نخواهد شد. مهمترین شاخص ما در این حوزه مدیریت است؛ مدیریت شایسته منسجم از جنسی که مقام معظم رهبری میفرمایند لازم است؛ ما در این حوزه نیاز به یک مدیریت جهادی داریم. این مدیریت بار فرهنگی دارد؛ چرا که تا زمانی که فرهنگ نباشد اقتصاد نمیتواند مکمل باشد تا خروجی لازم را برای ما داشته باشد.
وی با اشاره به مطالعات مرکز پژوهشهای مجلس در خصوص وضعیت مدیریت آب در 84 کشور دنیا، خاطر نشان کرد: بین این 84 کشور تنها 6 کشور مشابه ما است و برق و آب آنها با هم است؛ 57 کشور دارای یک وزارتخانه و سازمان مستقل زیر نظر بالاترین مقام هستند ولی در غالب این کشورها حوزه آب با منابع طبیعی و کشاورزی است و سرانه 11 کشور بیش از 3.4 متر مکعب است.
تهدیدی در خراسان رضوی به فرصت تبدیل شد
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس به وضعیت استان خراسان اشاره کرد و اظهار داشت: در سال 84 که رئیس سازمان جهاد کشاورزی بودم ایدهای در ذهنم شکل گرفت. این ایده عبور از بحران و نجات 33 دشت بحرانی خراسان رضوی بود.
وی اضافه کرد: به استناد ماده 17 قانون برنامه چهارم دولت مکلف است منابع مالی مورد نیاز جهاد کشاورزی و وزارت نیرو را تامین کند و استقرار نظام بهره برداری درست را از کشاورزی تعریف و عملی کند به گونهای که روشهای آبیاری طوری مستقر شود که 25 درصد افزایش کارایی وجود داشته باشد و 25 درصد بهبود سفرههای آب زیر زمینی داشته باشیم.
اسماعیل نیا، با بیان اینکه کاهش برداشت ما از آب معادل 50 هزار لیتر در ثانیه است، افزود: در پیشنهادی که دادیم این میزان منفی را میتوانیم به مثبت تبدیل و از تهدید به عنوان فرصت استفاده کنیم. یکی از راهها انتقال آب با لوله است از این رو زمانی که لوله را جایگزین آب کنیم هر کیلومتر 700 هزار متر مکعب آب صرفه جویی میشود، آبیاری بارانی 4 هزار 800 متر مکعب صرفه جویی میکند و تجهیز و نوسازی اراضی هر هکتار 1300 متر مکعب صرفه جویی خواهد شد.
هدف کاهش مصرف آب و افزایش سود است
وی با تاکید بر ضرورت اصلاح و حاصلخیزی خاک گفت: چرخه حیات در خاک از بین رفته است و این به دلیل استفاده از کود شیمیایی است. در برخی سالها 5/4 میلیون تن کود وارد خاک شده است و باعث از بین رفتن کرمهای خاکی و حشرات مفید در خاک شده است که تولید سالم و ارگانیک محصولات کشاورزی یکی از راهکارهای بهبود خاک به شمار میرود.
به گفته این نماینده مجلس اگر خاک را مدیریت کنیم باعث میشود 80 درصد کود شیمیایی و سم حذف شود و سبب حفظ رطوبت خاک و کاهش مصرف آب خواهد شد.
عضو کمیسیون کشاورزی مجلس اصلاح الگوی کشت گیاه را از دیگر راهکارهای بهبود وضعیت کشاورزی در خراسان رضوی عنوان کرد و یادآور شد: در خراسان رضوی بحث الگوی کشت را در مدل تجربی و مدل ریاضی تهیه کردیم در این الگو قط در ترکیب کشت 700 میلیارد سود اضافه شد ضمن آنکه به سمت گونههای مقاوم و هماهنگ با گونه های اکولوژیک با هدف کاهش مصرف آب و افزایش سود رفتیم.
وی اضافه کرد: برای نمونه 1.5 کیلو چغندر در حالت غرقابی حاصل میشود که در سیستم آبیاری تحت فشار 6.8 کیلو محصول دارد؛ در گوجه فرنگی نیز 1.98 کیلو بوده که با مدیریت کشاورز 10.5 کیلو محصول داشته است این امر نیز در محصولاتی چون سیب زمینی اتفاق افتاد.
علت بارش باران و برف گذشته چه بود؟
در ادامه برنامه غفاریان با اشاره به شرایط جوی کشور خاطر نشان کرد: کمیتهایی در جو اقیانوس وجود دارد که اندازهگیری میشوند و این کمیتها دما، فشار، بارش و رطوبت است؛ این کمیتها اگر در بازه زمانی بلند مدت بررسی شود اقلیم میشود.
وی با اشاره به تاسیس ایستگاه مهر آباد تهران در50 سال پیش، ادامه داد: در سالهای گذشته مصرف سوختهایی هم چون بنزین و گازوئیل به میزان اکنونی نبوده است و در مدت 50 سال میزان مصرف این نوع سوختها بیش از هزار برابر شده است. این هزار برابر شدن میزان مصرف سوخت دمای شهر تهران را بالا برده است، در واقع اقلیم تهران تغییری نکرده است بلکه خرد اقلیم تهران تغییر کرده است به عبارت دیگر جزیره دمایی ایجاد شده است که برف پیش از رسیدن به سطح زمین به شکل باران در میآید.
نحوه تفییرات اقلیم یک منطقه
عفاریان با اشاره به وضعیت بارش در مناطق مختلف کشور گفت: اثر متقابل هواکره، آب کره، یخ کره، سنگ کره و زیست کره اقلیم یک منطقه را تعیین میکند؛ در این بین اقیانوسها بسیار مهم هستند؛ وجود رطوبت و عامل صعود دو عامل در میزان بارش است؛ رطوبت موجود در جو به شرطی به بارش تبدیل میشود که صعود کند.گرمایش سطح زمین، صعود در اثر همگرایی، کوهستانها، صعود در اثر جبههها از جمله عوامل صعود رطوبت است؛ از 2هزار تا 50 هزار میلیمتر میزان بارش سالانه در ایران داریم؛ جنوب غرب به سمت دریای خزر بیشترین میزان بارش را در سال دارد؛ مناطق مرکزی، جنوب و جنوب شرق کمترین میزان بارندگی را دارد.
غفاریان ادامه داد: منابع رطوبتی ایران و بارش ایران از دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان است؛ دریاهایی که در دورتر قرار دارند هم چون دریای سیاه، دریای مدیترانه، دریای سرخ، اقیانوس هند و حتی اقیانوس اطلس رطوبت را توسط جریانات جوی به ایران منتقل می کنند؛ نوساناتی که در قطب شمال اتفاق می افتد باعث تغییر بارش در ایران میشود.
وی تاکید کرد: نوساناتی که در اقیانوس اطلس اتفاق میافتد در میزان بارشهای سالانه ایران تاثیر میگذارند؛ آتش فشان فعال در ایران نداریم ولی آتش فشان فعال در اروپا به شدت بر روی آب و هوا تاثیر میگذارند؛ تاثیر ذرات غبار ناشی از آتش فشانها این است که به صورت هسته تراکم عمل میکنند و رطوبت جو جذب این هستههای تراکم میشود و باعث بارش و باران و رعد و برق می شوند، اثر دیگر این ذرات در جو مانع رسیدن تابش نور خورشید به سطح زمین می شود.
علت خشک شدن دریاچه ارومیه
مقصودی در ادامه از علت خشک شدن دریاچه ارومیه پرسید که غفاریان اذعان داشت: این مسئله به عمق دریاچه بستگی دارد البته اگر مدیریت منابع آب را یکسان در نظر بگیریم و تنها بحث تغییرات اقلیم و جوی در نظر گرفته شود؛ به عنوان مثال دریاچه ارومیه عمق میانگین 5/4 متر است و و حداکثر عمق آن 13 متر است.
در حالی که دریاچه وان در ترکیه دریاچه عمیقی است؛ 171 متر عمق متوسط این دریاچه است و در برخی نقطهها تا 450 متر نیز می رسد؛ عمق زیاد باعث می شود لایههای زیرین دریاچه وان سرد تر شوند و تبخیر به کندی انجام می شود در حالی که کوچکترین تغییر دما در دریاچه ارومیه تبخیر را زیاد می کند.
وی در ادامه گفت: پدیده توفان گونو پدیدهایی حارهای است که در اقیانوس اتفاق می افتد و به سواحل جنوبی شرقی ایران رسیده است؛ در سالهای اخیر فراوانی این پدیده زیاد بوده است؛ این امر به عنوان یک ناهنجاری آب و هوایی نام برده میشود که تاثیر مستقیم اقیانوس و جو است.
آیا ایران در خشکسالی به سر میبرد یا خیر؟
غفاریان در ادامه به موقعیت ایران در جهان پرداخت و اظهار داشت: از دیدگاه هواشناسی برخی مناطق همانند یزد ذاتا خشک هستند، اگر بارش یزد در دو سال از میانگین بارش 30 سال بیشتر باشد گفته میشود تر سالی برای یزد اتفاق افتاده است اما ماهیت اقلیمی شهر یزد تغییر نکرده است.
در استوا به دلیل تابش نور خورشید و دریافت انرژی هوا ناچار به صعود است؛ هوای گرمی که صعود می کند باید در جایی نزول پیدا کند؛ انتظار داریم این نزول هوا در قطب اتفاق بیفتد اما به دلیل چرخش زمین این نزول در عرض 30 درجه شمالی و 30 درجه جنوبی اتفاق می افتد؛ نزول هوا در در این دو عرض باعث می شود ابر و بارش نباشد و در نتیجه دو کمر بند بیابانی داشته باشیم.
در نیم کره شمالی این کمربند بیابانی در ایران، عربستان و آفریقا است و در نیم کره جنوبی در استرالیا وجود دارد؛ به همین علت میزان نزولات جوی در ایران کم است و در نتیجه منطقه ما منطقه خشکی است؛ به دلیل وجود رشته کوههای البرز و زاگرس آب و هوای ما همانند عربستان نشده است.
در ادامه مجری برنامه اذعان داشت: در کشور کشت محصولات آب بر هم چون هندوانه، خربزه و... را داریم؛ از طرف دیگر محصولاتی هم چون گندم، جو و... وارد می کنیم و وابستگی غذایی پیدا کردیم؛ نباید تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم مصرف در آب و استراتژیک هدایت شود؟
اسماعیل نیا در پاسخ بیان کرد: نوع گونهها بسیار مهم هستند؛ در خراسان رضوی 160 تن تولید زعفران داشتیم و الان نزدیک به 200 تن تولید زعفران دارد؛ میزان آب مصرفی در کشت زعفران یک چهارم یا یک پنجم چغندر قند است؛ کشاورزان نمونه مصرف آب را به یک دوم تا یک سوم کاهش دادند و تولید را تا 3-4 برابر متوسط افزایش دادند.
تولید گوجه فرنگی داریم که 160 تن رکورد تولید در هکتار داشته است؛ متوسط تولید ما 30-35 تن است؛ کشاورزی داشتیم که 200 تن تولید گوجه فرنگی در هکتار داشته است؛ میزان آبی که این کشاورز مصرف کرده است در شرایط غرقابی 16 هزار متر مکعب آب بوده است و در اجرای سیستم ها این میزان به 7 هزار می رسد.
سرمایه گذاری در این بخش هزینه نیست؛ ژاپن تا 50 درصد به کشاورزان خود یارانه می دهد، در اروپا و آمریکا این میزان 44 درصد است و در ترکیه این میزان به 24 درصد می رسد؛ در اجرای الگوی کشت سوریه به مراتب از ایران جلوتر است؛ سوریه وام دراز مدت به کشاورزان خود می دهد؛ برای ایران درد است که با دانش بومی در این جایگاه باشد.
مدیریت مزرعه و شاخص های فنی شاخصهای انتخاب کشاورز نمونه
مقصودی گفت: بهتر نیست شاخص های تعیین کشاورز نمونه به سمت میزان مصرف بیاید بهتر باشد؟
این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی اذعان داشت: در بحث تعیین کشاورزان نمونه مدیریت مزرعه و شاخص های فنی لحاظ می شود؛ باید به کشاورزان کمک آموزش داده شود تا در اصلاح خاک و اصلاح الگوی کشت قدم بردارند.
برای ساخت کفش چرمی 8 هزار لیتر آب مصرف می شود؛ برای تولید یک پیراهن نخی 4 هزار و 100 لیتر آب مصرف شده است، برای ساخت یک خودرو 1100 کیلوگرمی 400 هزار لیتر آب مصرف می شود، برای تولید یک برگه کاغذ A4 10 لیتر آب مصرف می شود و....
اگر به سمت تولید سالم و ارگانیک برویم قیمت محصولات به 5-6 برابر افزایش می یابد؛ اگر مدیریت درست انجام شود می توانیم دنیا را به لحاظ اقتصادی و فرهنگی زیر سلطه خود در آوریم.
چند گزینه را برای تامین اعتبار در زمینه کشاورزی پیشنهاد دادیم؛ وام های 100 درصد بلاعوض داده شود چرا که سرمایهایی که دوباره به مملکت باز می گردد و به نفع کشور است؛ در مرحله دوم گفتیم 70 درصد بلاعوض باشد و در نهایت گفتیم 50 درصد بلاعوض باشد و باقی بر عهده خود کشاورز باشد.
مزایای طرح آبیاری تحت فشار
مزایای این طرح و مدلی که ارائه دادیم این است که به مردگی دشتها کمک می کند و دشتها را نجات می دهد، مهاجرت به صفر می رسد حتی مهاجرت معکوس اتفاق می افتد، عدالت برقرار می شود، کاهش مصرف آب و افزایش کارایی، تا 100 درصد افزایش تولید خواهیم داشت، کشاورزی به سمت پیشرفته شدن می رود و...؛ دولت قول داده است امسال 10 هزار میلیارد تومان را به بخش تولید ببرد.
اسماعیل نیا اذعان داشت: همکاران من طالب حل مشکل کشاورزی هستند؛ مجلس برای حل مشکلات آماده است؛ برخی اختیارات از جمله واردات، صادرات، صنایع تبدیلی، تنظیم بازار و... به سمت جهاد باز گردانده شد؛ مجوز میزان واردات و صادرات بر عهده وزیر جهاد است.
سلام
در کشاورزي روشي براي کشت هست با نام "هيدروپونيک" که باعث ميشود حدود 99درصد مصرف آب کم شود! جدي ميگم... در موردش حتما تحقيق کنيد و در اختيار مردم قرار دهيد
مزاياي خيلي زيادي داره و تنها مشکلش اينه که راه اندازيش يک مقداري هزينه بره وگرنه فوايد اينقدر داره که .....
حتما در موردش بنويسيد
موفق بايشد
در پناه حق
ارسال نظرات
خبرگزاری دانشجو نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند.
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگیلیش) خودداری نمايید.
توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.
در کشاورزي روشي براي کشت هست با نام "هيدروپونيک" که باعث ميشود حدود 99درصد مصرف آب کم شود! جدي ميگم... در موردش حتما تحقيق کنيد و در اختيار مردم قرار دهيد
مزاياي خيلي زيادي داره و تنها مشکلش اينه که راه اندازيش يک مقداري هزينه بره وگرنه فوايد اينقدر داره که .....
حتما در موردش بنويسيد
موفق بايشد
در پناه حق