درسهایی که روسیه در مقابله با تحریم به ایران داد

به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، تحریم پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر مشکلات بسیاری برای ایران به وجود آورده است. به خصوص از زمانی که با تصویب قانون جامع تحریم ایران و تحریم بانک مرکزی از سوی دولت آمریکا، تحریم‌ها به حوزه پولی و بانکی کشیده شد. هرچند تحریم پدیده ناآشنایی برای دولتمردان ایرانی نبوده و از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی و اشغال لانه جاسوسی، با آن آشنا بوده‌اند، اما تشدید تحریم‌ها در سال‌های اخیر نشان داد که تدابیر لازم برای مواجهه و مقابله با آن اتخاذ نشده بود.

برای مثال تحریم‌های بخش نفتی ایران به سال 1996 و تصویب قانون تحریم ایران و لیبی (ILSA) یا همان قانون داماتو برمی‌گردد. اما با اینکه این تجربه را مدیران برنامه‌ریز نفتی داشتند، اما در طول 14 سال بعد از آن تا زمان وضع تحریم‌های جدید در 2010، اقدام پدافندی مناسبی برای کاهش آسیب‌پذیری و افزایش استحکام ساختار تولید و فروش نفت خام، نکردند.

همچنین با گسترش تحریم‌ها و نمایان شدن اراده دولت آمریکا مبنی بر گسترش حداکثری تحریم‌ها تحت عنوان تحریم‌های «فلج کننده»، باز شاهد آن بودیم که راه‌کار اصولی برای مقابله با تحریم‌ها از سوی تصمیم‌گیران این میدان، اخذ نشد و تنها به کارهایی مبادرت شد که فضای تنفسی کوچکی برای ایران باز می‌کرد. مانند خرید بانک‌های واسطه‌ای و کوچک توسط بانک مرکزی در نقاط مختلف جهان برای انتقال دلارهای ایران؛ که البته هر یک از آنها بعد از مدتی فعالیت توسط دولت آمریکا کور می‌شد.

شاید با خود بگویید که مگر چاره‌ای دیگر بود؟ آیا می‌شود کاری کرد که به سرمایه‌خارجی یا زیرساخت‌های بین‌المللی اقتصادی نیازی نداشته باشیم؟ آیا می‌شود از تحریم‌های پولی و بانکی دولت آمریکا که تسلط بسیار بر سیستم‌های مالی جهان دارد، راه گریزی یافت؟

هرچند از مدت‌ها قبل کانون‌های تفکر داخلی از وجود راه‌های اصولی برای مقابله با تحریم‌ها صحبت کردند و متاسفانه نهادهای تصمیم‌گیر در دولت قبلی و فعلی، تمایلی به اتخاذ این تدابیر نشان ندادند؛ اما در ماه‌های اخیر عملکرد روسیه در مقابله با تحریم‌های غرب نشان داد که راه‌های زیادی برای مقابله اصولی با تحریم وجود دارد که لازمه آن شجاعت، ابتکار و تسلیم شرایط نشدن است. بررسی عملکرد روسیه در چند ماه اخیر می‌تواند درس‌های زیادی برای تصمیم‌گیران ایرانی داشته باشد.

مناقشه روسیه و غرب در موضوع اوکراین در ماه‌های اخیر شدت گرفت و بعد از پیوستن کریمه به روسیه به اوج خود رسید. در این نقطه بود که غرب روسیه را به اعمال تحریم‌های اقتصادی تهدید کرد و دیری نگذشت که تهدید خود را عملی کرد. شروع تحریم‌های روسیه همانند ایران از تحریم اشخاص و سازمان‌ها بود. بعد از مدتی صحبت‌های جدی درباره گسترش تحریم‌ها به حوزه پولی و مالی مطرح شد. در اواسط اسفند ماه سال گذشته بود که روزنامه فایننشیال تایمز به نقل از مقامات آمریکایی نوشت: تحریم‌های بانکی از جمله تدابیری است که دولت اوباما به منظور منزوی کردن دیپلماتیکی و اقتصادی مسکو در چند روز گذشته با کنگره مطرح کرده است.(این خبر را نیز ببینید) آخرین خبر منتشر شده نیز اظهارنظری از سوی ویکتوریا نولند، دستیار امور اروپا و آسیا وزارت خارجه آمریکاست که به صراحت از هدف قرار گرفتن بخش‌های کلیدی اقتصادی روسیه شامل بخش‌های انرژی، بانکی و دفاعی صحبت می‌کند.

با افزایش تهدید‌های غرب علیه روسیه، دولت روسیه نیز در اقداماتی حساب‌شده به تحریم‌ها واکنش نشان داد و از اردبیهشت‌ ماه بود که تصمیم مهم خود در زمینه دلار زدایی را گرفت. معاون نخست وزیر روسیه ایگور شووالف یک نشست ویژه تشکیل داد تا «دلار زدایی» را از بخش صادرات روسیه عملیاتی نماید.

حرکت مهم دیگر روسیه «پیمان دوجانبه» مالی روسیه با چین بود که در اوایل خرداد ماه منعقد شد. بر اساس این توافق دومین نهاد مالی بزرگ روسیه یعنی بانک VTB با بانک بزرگ چینی (Bank of China) پیمانی را امضاء کردند تا دلار را کنار گذاشته و پرداختها فی‌مابین را بر اساس ارزهای داخلی انجام دهند. این اقدام در راستای همان تصمیم دلارزدایی صورت گرفت. روسیه به درستی دریافت که برای کم اثرکردن تحریم‌های مالی و بانکی غرب علیه خود، لازم است تا استفاده از ارزهای دلار و یورو را به حداقل ممکن برساند و با استفاده از مدل‌های موجود در تبادلات مالی، مسایل تجارت خارجی خود را پیش ببرد.

نکته مهم در این میان آن است که دولتمردان روسیه بدون آنکه مقهور تحریم‌ها بشوند با تدابیر صورت گرفته پاسخ‌های مناسبی به تحریم‌ها دادند. برای مثال مدودوف نخست‌وزیر روسیه، در اظهارنظری گفت: تحریم‌های غرب علیه مسکو به روسیه انگیزه‌ خواهد داد تا برای مبادلات بین‌المللی خود از روبل استفاده کند. همچنین خبرهایی منتشر شد مبنی بر اینکه اوکراین پذیرفته است تا پول گاز وارداتی از روسیه را به روبل پرداخت کند.

از دقت در رفتار روسیه می‌توان گزاره‌های زیر را استخراج کرد:

1- در طول زمان روسیه ابزارهای قدرتی برای خود در صحنه روابط بین‌الملل ایجاد کرده است. این ابزار قدرت متکی بر ظرفیت‌های داخلی بوده و هرگاه که مورد نیاز روسیه بوده است، به تناسب مورد استفاده قرار گرفته است. مهم‌ترین مصداق آن صادرات گاز به اروپا است.

2- دولت روسیه از ابتدا مساله تحریم‌های غرب را جدی گرفت، نه به معنای مقهور شدن، بلکه به معنای اینکه تحریم‌ها و خطر آن را به عنوان واقعیتی که باید با آن روبه‌رو شوند، پذیرفتند و برای مقابله و خنثی‌سازی آن تدبیر کردند.

3- پیش‌بینی روند تحریم‌ها توسط دولت روسیه نکته آخری است که باید در نظر گرفت. روسیه با توجه به تهدیدها و تجربیات تحریم در کشورهای دیگر، متوجه شد که تحریم‌های بانکی در آینده‌ای نزدیک از سوی غرب اعمال خواهد شد، به همین دلیل قبل از عملیاتی شدن و تنگ شدن عرصه، دست به اقدامات اصولی برای خنثی‌سازی آن زد و طراحی‌های لازم برای حذف ارز واسط را انجام داد. این رویکرد دقیقا همان چیزی بود که مدیران مالی و بانکی ایران از آن غفلت کردند.

هرچند فرصت‌های بسیاری از دست ایران رفته است، اما هنوز فرصت‌های بسیار دیگری پیش‌ روی ایران است. مشروط به اینکه تدابیر اصولی برای مقابله با تحریم‌ها سریعتر اتخاذ و عملیاتی شود. به طور حتم اگر طرح پیمان‌های دوجانبه پولی از سوی بانک مرکزی و وزارت خارجه با جدیت پیگیری و عملیاتی شود، ما شاهد بازگشت وضعیت تجارت خارجی غیرنفتی‌مان به وضعیت قبل از تحریم‌ها باشیم.
 

منبع: عیارآنلاین