آیا "هر نوع توافقی بهتر از هیچ توافقی است" تبدیل به استراتژی "ظریف" در مذاکرات شده است؟!

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی خبرگزاري دانشجو؛ "رسیدن به نوعی توافق اتمی بهتر از هیچ توافقی است"، اواخر شهريور سال جاري بود كه اين خبر به نقل از محمدجواد ظریف در خروجي خبرگزاري‌هاي خارجي قرار گرفت.

وزیر امور خارجه کشورمان اين سخنان را در گفتگو با راديو "ان پي آر" آمريكا بر زبان جاري كرد؛ در ادامه این اظهارات وزیر خارجه بود که خبر دیگری منتشر شد مبني بر اينكه يكي از اعضاي تيم مذاكره‌كننده كشورمان در تماس با رسانه‌هاي داخلي از آنان خواسته تا از مانور بر روی این خبر پرهیز كنند.

اما چند روز بعد، خبري  به شكل گسترده منتشر شد كه از ايجاد يك پشتوانه براي نوع نگاه دستگاه ديپلماسي به قضيه مذاكرات خبر مي‌داد. خبر حاكي از تشكيل يك كمپين بود، كمپيني كه 6 تن از سينماگران كشورمان در حمايت از تيم مذاكره‌كننده راه‌اندازه كرده‌اند با شعار "هيچ توافقي بدتر از عدم توافق نيست."

با گذشت چند روز از انتشار اين خبر، حقايق مهمّي از ابعاد اين موضوع آشكار شد؛ جايي كه مجيد مجيدي يكي از 6 هنرمندي كه اسمش در كمپين موردنظر آمده بود، پرده از واقعيت تشكيل اين كمپين برداشت و با بيان اينكه "كدام عقل سليمي توافق به هر قيمت را قبول مي‌كند" به رسانه‌ها گفت: «چند روز پیش از سوی آقای جواد ظریف وزیر امور خارجه با ما تماسی گرفته و خواسته شد که عده‌ای از هنرمندان که وجهه بین‌المللی دارند در مسیر مذاکرات هسته‌ای و برای احقاق حقوق حقه مردم ایران، دولت را یاری رسانند و به همین منظور پوستری از سوی وزارتخانه آماده شد که ما نیز آن را تایید کردیم و موکدا تشکیل یک کمپین را رد می‌کنم."

آشكار شدن اين موضوع كه شخص اول دستگاه ديپلماسي به صراحت "هر نوع توافق را بهتر از عدم هيچ توافقي " مي‌داند، با واكنش كارشناسان، شخصيت‌هاي سياسي و رسانه‌ها همراه شد. برخي رسانه‌ها اين شعار را به معناي پذيرفتن تركمانچاي ديگري دانستند، برخي از كارشناسان نيز انتشار اين پوستر را حاوي این پيام مهمّ و البته خطرناک براي طرف غربي دانستند که: " آماده معامله بر روي خطوط قرمز هستيم."

در همين زمينه محمد اسماعیلی؛ عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس در گفتگویی گفته بود: "نباید به هر قیمتی به توافق رسید. نه ملت چنین اجازه‌ای را به مسئولین می‌دهند و نه مسئولین چنین اقدامی را انجام می‌دهند. در شرایطی که وزارت امور خارجه در حال مذاکره و تلاش برای حصول توافق است، بیان این جمله که "رسیدن به هر توافقی بهتر از عدم‌ توافق است" بسیار بعید و عجیب است و جای تاسف دارد، ما حاضر نیستیم به هر قیمتی توافق حاصل شود و توافق زمانی حاصل خواهد شد که حقوق ملت ایران به رسمیت شناخته شود لذا توافق باید دوطرفه باشد؛ بدین معنا که هر دو طرف احساس کنند که به نتیجه مطلوب دست یافته‌اند؛ ملت ایران، مسئولان نظام و هیچ فردی موافق نیستند که به هر قیمتی توافق صورت گیرد.

محمدحسن آصفری ديگر عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص متذکر شد: هرگونه توافقی باید مبتنی بر عزت ملت ایران باشد و توافقی که خطوط قرمز و عزتمندی مردم در آن لحاظ نشود، مورد قبول نخواهد بود.

اما بشنوید از ادامه ماجرا؛ وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه افشای ابعاد جدیدی از به اصطلاح این کمپین حمایتی از هيچ توافقي بدتر از عدم توافق نيست، اعلام کرد "نمی‌خواستیم مردم از کمپین کارگردانان مطلع شوند!"

ابراهيم آقامحمّدي يكي از نمايندگان مجلس درباره این اظهارات ظریف گفت: "ظریف منکر مدیریت وزارت امور خارجه در این موضوع نشد و اعلام کرد این کمپین برای بازخورد افکار عمومی خارج از کشور تشکیل شده بود که البته اظهارات و دلایل ظریف برای تشکیل این کمپین توجیه‌کننده نبود. ظریف معتقد بود این کمپین برای افکار عمومی خارج از کشور ساخته شده بود و خبرگزاری‌‌ها محتوای آن را در سایت‌های داخلی منتشر کردند و وزارت خارجه نمی‌خواست داخل کشور مردم از چنین کمپینی با چنین شعاری مطلع شوند."
 
 
 
همه اين موارد در حالیست که مقام معظم رهبری پيش از اين به مقتضاي نوع روند مذاكرات و چگونگي حركت اعضاي تيم تمذاكره‌كننده كشورمان در زمين مذاكرات، بيانات صريح، شفاف و راهگشايي را بيان فرموده اند؛ بياناتي كه مرور آنها هم ضروري است و هم عبرت‌انگيز.

20 فروردين 93 وقتي كه آقاي ظريف به همراه مديران، متخصصان و كارشناسان سازمان انرژي اتمي به ديدار رهبر انقلاب رفتند، با يك جمله صريح و معنادار رهبری مواجه شدند: "كسي حقّ معامله بر روي دستاوردهاي هسته‌اي را ندارد و كسي هم اين كار را انجام نخواهد داد."

اين يكي از 6 خط قرمزي بود كه در اين ديدار مقام معظم رهبری براي مذاكرات ترسيم کردند، 5 خط قرمز ديگر از اين قرار بود: 

- حركت علمي هسته‌اي، به هيچ وجه نبايد متوقف و يا حتّي كند شود.

- مذاكره‌كنندگان ايران بايد بر ادامه تحقيق، توسعه و پيشرفت هسته‌اي پافشاري كنند.

- مسئولان بايد در مورد دستاوردهاي هسته‌اي تعصب داشته باشند.

- مذاكره‌كنندگان كشورمان نبايد هيچ حرف زوري را از طرف مقابل قبول كنند.

- روابط آژانس بين‌المللي انرژي اتمي با ايران بايد به صورت متعارف و غير فوق‌العاده باشد.

پس از گذشت مدتّي و در حالي كه روند مذاكرات به روزهاي حساس خود نزديك مي‌شد، رهبر انقلاب در روزي كه مسئولان نظام به رسم همه ساله در ماه مبارك رمضان امسال به ديدار ايشان رفته بودند، خط قرمز جديدي تعريف كردند كه اين بار به شكل جزئي و مشخص به يكي از مهمّ‌ترين خطوط قرمز هسته‌اي كشورمان مربوط مي‌شد:

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مسأله‌ بسیار مهم ظرفیت غنی‌سازی را یکی از موارد اختلافی با طرف مقابل خواندند و تاکید کردند: «هدف آنها این است که در موضوع ظرفیت غنی‌سازی، جمهوری اسلامی ایران را به ۱۰ هزار "سو" راضی کنند البته ابتدا از ۵۰۰ سو و ۱۰۰۰ سو شروع کردند که ۱۰ هزار سو محصول حدود ۱۰ هزار سانتریفیوژ از نوع قدیمی است که داشتیم و داریم در حالی که به گفته‌ مسئولان مربوط، نیاز قطعی کشور ۱۹۰ هزار سو است.»

اكنون در حالي دور جديد مذاكرات ايران و 1+5 در وين با حضور شخص ظریف در جریان است كه مردم، كارشناسان و به طور كلّي مجموعه دلسوزان كشور از وقوع برخي اتفاقات در ارتباط با موضوع هسته‌اي كشورمان بيم دارند؛ قرار دادن چند گزاره و چند موضوع در كنار يكديگر بر اين نگراني‌ها صحه مي‌گذارد؛ يك طرف اين موضوع به زياده‌خواهي‌هاي طرف غربي مبني بر اينكه ايران بايد گام‌هاي عملي بيشتري بردارد و خواستار محدود شدن برنامه هسته‌اي كشورمان هستند، باز مي‌گردد، موضعي كه بارها به صراحت و به طور مشخص از سوي مقامات آمريكايي عنوان شده است. 

از سوي ديگر اظهارات مقامات دولت و تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان است که در يك نوبت به صراحت از دشواري رسيدن به توافق نهايي و اينكه "روي همه چيز اختلاف نظر داريم" سخن مي‌گويند و در نوبتي ديگر اعلام مي‌كنند كه توافق قطعي است و هيچ‌گاه به گذشته برنخواهيم گشت."

وقتي تكاپوي جديد دستگاه ديپلماسي مبني بر نهادينه كردن اين استراتژی غلط كه "هيچ توافقي بدتر از عدم توافق نيست" را در کنار سایر علایم و نشانه‌‌ها در جریان مذاکرات هسته‌ای قرار می‌دهیم، اين نتيجه حاصل مي‌شود كه اين نگراني‌ها نه تنها بيجا نيست بلكه ممكن است حاكي از اتفاقات ناخوشايندي در ارتباط با توافق نهایی با طرف غربی باشد.

حسن ختام این گزارش تذکر مقام معظم رهبری در 12 آبان 92 است که:

"من فکر نمیکنم [از] این مذاکرات آن نتیجه‌ای را که ملّت ایران انتظار دارد، به‌دست بیاید، لکن تجربه‌ای است و پشتوانه‌ تجربی ملّت ایران را افزایش خواهد داد و تقویت خواهد کرد؛ ایرادی ندارد امّا لازم است ملّت بیدار باشد. ما از مسئولین خودمان که دارند در جبهه‌ دیپلماسی فعّالیّت می‌کنند، کار می‌کنند، قرص و محکم حمایت می‌کنیم امّا ملّت باید بیدار باشد، بداند چه اتّفاقی دارد میافتد".