تبیین استراتژی های رسانه ای داعش
به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، تحولات منطقه ی جنوب غرب آسیا در کشاکش بین بیداری اسلامی و بهار عربی بود که برنامه ریزی دقیق دشمنان محور مقاومت در منطقه شعله های آتش نفاق را به دل این حرکت مردمی انداخت. زبانه های این آتش در اولین گام به سوریه رسید. سوءتدبیر اولیه و تحولاتی که به سرعت می گذشت، سوریه را گام به گام به سوی پرتگاه سقوط سوق می داد. در ابتدا تمام معادلات در میدان نبرد روی می داد. جز تصاویری از درگیری های پراکنده و افرادی مسلح که از گروه های مختلف بودند و معدودی از فیلم های کوتاه، چیز دیگری از درگیری های سوریه در دست نبود. اما با ورود القاعده میدان نبرد وسیع تر شد. جبهه النصره شاخه ی رسمی القاعده در سوریه، با سابقه ی جنگ نرم و تبلیغات، نوع جدیدی از درگیری را وارد معادلات سوریه کرد. با اینکه جبهه النصره نتوانست از ظرفیت جنگ رسانه ایی به خوبی بهره ببرد ولی چندی بعد داعش با استفاده این نوع از جنگ نرم، توانست سهم عمده ایی در معادلات سوریه ایفا کند.
از هدف واحد تا درگیری رسانه ایی
شروع کار اصلی رسانه ایی تروریستهای القاعده را می توان در سال 2000 دانست. اولین سایتی که به این منظور ایجاد شد به نام معالم الجهاد به تبلیغ فعالیت های این گروه پرداخت. این گروه تا سال های بعد فعالیت خود را گسترش داده و در کشورهای مختلف به جذب نیرو و ایجاد تشکیلات پرداخت. در عراق نیز یکی از گروه هایی که تحت لوای القاعده شروع به فعالیت کرد، داعش بود که از سال 2006 تشکیل شد. با توجه به ضرورت وجود تبلیغات و فعالیت های رسانه ایی در همان ابتدا این گروه زیر مجموعه ی تبلیغاتی خود را به نام موسسه الفرقان راه اندازی کرد. در سالهای اشغال عراق توسط آمریکا، این گروه با ایجاد بمب گذاری های و حملات غافلگیرانه به مقابله با نیروهای آمریکایی در استان های الانبار و موصل پرداخت. نکته ی قابل توجه این است که اولین فیلم های تبلیغاتی و مستندهای داعش مربوط درگیری های این گروه با نیروهای آمریکایی در خاک عراق است. جحیم الارض و المرتدین علی الارض الرافدین، هدی و بشری للمومنین و السهم الخائب از اولین این مستندها هستند.
با شروع درگیری ها در سوریه و ورود نیروهای القاعده و تروریست های اجاره ایی به این کشور، توان عملیانی و تبلیغاتی این گروه نیز به این کشور وارد شد. المناره البیضاء للانتاج الاعلامی و المدونه (المناره البیضاء لمجاهدی الشام) شروع به انتشار عملیات های النصره در سوریه و پخش اعلامیه های این گروه نمود. در سال 2012 فعالیت های سایبری جبهه النصره افزایش یافت. اما موسسه فرقان که متعلق به گروه داعش بود، فعالیت خود را از شهر حمص سوریه شروع کرد. از سال 2006 تا 2009 این گروه در سوریه مستقر بود و فعالیت های داعش در عراق را پوشش می داد. این مجموعه برای یک دوره ی یکساله از 2009 تا 2010 به عراق منتقل شد و بعد از آن با افزایش فعالیت های داعش در خاک سوریه باز هم مرکز فعالیت های خود را به سوریه منتقل کرد. این گروه تبلیغاتی و رسانه ایی تا سال 2013 تحت نظر کمیته تبلیغاتی القاعده و مرکز فجر فعالیت می کرد. اما در 10 آوریل 2013 با نپذیزفتن ادغام جبهه النصره و داعش، درگیری های رسانه ایی شدیدی بین این دو گروه شکل گرفت. در پی آن موسسه فرقان نیز از مجموعه رسانه های القاعده خارج شده و به طور مستقل به فعالیت خود ادامه داد. در پی این درگیری گروه های رسانه ایی به دو گروه طرفدار داعش و جبهه النصره تبدیل شدند. این دو گروه تحت عنوان قاعده الجهاد ( جبهه النصره – القاعده ) و دوله الاسلامیه (داعش) فعالیت های خود را ادامه دادند. از جمله گروه های تبلیغی و رسانه ایی قاعده الجهاد می توان به شبکه النصره لجبهه النصره، منتدیات النصره لجبهه النصره، وکاله همم الاخباریه، موسسه البصره للانتاج الاعلامی، نخبه الاعلام الجهادی و از گروه های رسانه ایی دوله الاسلامیه می توان به موسسه الاعتصام، منتدیات شموخ الاسلام، موسسه البتار الاعلامیه، من داخل جبهه الجولانی، شبکه دوله الخلافه، منبر الجهاد، موسسه الاجناد للانتاج الاعلامی اشاره کرد.
پرچم سیاه در لنز دوربین
با اینکه شروع فعالیت های داعش در عراق و بر ضد نیروهای آمریکایی بود، اما آنچه این گروه تروریستی را مطرح کرد، ابتدا فعالیت های دامنه دار آنها در سوریه بود که توانستند با بهره گیری از تجارب جنگ های نامنظم و چریکی خود در عراق، موفقیت های میدانی قابل توجهی را نسبت با سایر گروه های تروریستی بدست آورند. حمله به استان موصل و صلاح الدین در عراق نیز به شهرت این گروه افزود و پس از بدست آوردن غنائم فراوان از مقرهای ارتش عراق، و جذب نیرو در عراق و سایر کشورهای منطقه، به یکی از قدرت های اصلی در سوریه و عراق تبدیل شد تا آنجا که امروز با وجود داعش، سایر گروه های جهادی مسلح از جمله گروه های مختلف القاعده و جبهه النصره در منطقه به حاشیه رانده شده اند. اما سوال اصلی اینجاست که با وجود اینکه این گروه در ابتدا هیچ برتری خاصی نسبت به سایر گروه های تکفیری در منطقه نداشت، چطور توانست از سایر این گروه ها پیشی گرفته و به یکی از گروه های اصلی در منطقه تبدیل شود تا جایی که مناطق گسترده ایی از عراق و سوریه را به تصرف خود درآورد. با توجه به ساز وکار داعش در مناطق درگیری به نقش اصلی بازوی رسانه ای این گروه پی می بریم. با توجه به آنچه در میدان های نبرد با داعش رخ داده است می توان به دو بازوی مهم این گروهک در نبردهای خود اشاره کرد. بازوی عملیاتی و رسانه ای. قطعا در صورت نبود همکاری و تناسب میان این دو جزء داعش به هیچ وجه نمی توانست به اهدافش در منطقه برسد. گرچه بازوی عملیاتی داعش برتری خاصی نسبت به گروه های دیگر ندارد ولی ابزار رسانه ای آنها نقش ارتشی مجازی را برای آنها ایفا می کند که وظیفه ی آن شکست دشمن پیش از مواجهه با نیروهای عملیاتی داعش می باشد. سیاست گروه رسانه ای داعش، ایجاد رعب و وحشت در نیروهای جبهه ی مخالف است. این کار با ابزار های متعدد رسانه ای صورت می گیرد. آنها شعار "النصر بالرعب" را سرلوحه ی فعالیتهای رسانه ای خویش می دانند. با توجه به نوع مخاطب و جامعه ی هدف، داعش اقدام به انتشار ویدیوهای مختلف، سخنرانی ها، برگزاری جلسات، ساخت مستند، سرودها و نواهای حماسی و... می کند. تا قبل از تصرف استان رقه در سوریه توسط داعش بیشترین حجم مستندهای این گروه مربوط به حملات منجر به پیروزی آنها در نقاط مختلف سوریه و عراق بود. اما بعد از بدست گرفتن کامل استان رقه، این گروه برای جذب بیشتر مردم و کاستن از فشارهای موجود بر علیه خود، دست به انتشار مستندها و گزارش هایی نمود تا نشان دهد در استان رقه توانسته است حکومتی مردمی را تاسیس نماید.
در این مستندها بر خلاف مستندهای پیشین داعش خبری از جنگ و کشتار نبود، بلکه در این مستندها سعی شده بود تا با ترسیم فضایی مثبت از حضور داعش در استان رقه این شهر را به عنوان شهری با ثبات و امنیت و با احکام اسلامی معرفی نماید که مردم از حضور در آن راضی هستند. البته با توجه به اهمیت این موضوع و جامعه ی هدف که این بار طیف وسیعی از مردم دنیا را در برمی گرفت، رسانه های خارجی به طور مستقیم به کمک بازوی رسانه ای داعش شتافته و به تولید فیلم های مستند سفارشی از شهر رقه پرداختند. از جمله این مستندها می توان به مجموعه مستند دولت اسلامی اشاره کرد. اما آنچه از داعش پیش از این منتشر می شد چهره اصلی آنها را نشان می داد. مستندهای این گروه ابتدا با آیاتی از قرآن که مضمون جهاد و شهادت دارند آغاز شده و با سخنانی از بزرگان و رهبران القاعده نظیر بن لادن، ابومصعب الزرقاوی و فرماندهان میدانی آنها ادامه می یابد. در اکثر این ویدیوها داعش بر نشان دادن آمادگی رزمی نیروهای عملیاتی خود تاکید کرده و تمرینات آنها را به تصویر می کشد. عملیات های داعش که در ویدیوهای این گروه منتشر شده، به جنگ های مستقیم، کمین، ترور، بمب گذاری و عملیات های شناسایی تقسیم می شوند. از دیگر قسمت های همیشگی در مستندهای داعش تخریب چهره ی مخالفین و افشاگری در مورد رابطه با کشورهای غربی و آمریکا و وجود بی قانونی و مخالفت با اسلام در اعمال مخالفینشان است. با نگاهی به مجموعه مستند های این گروه به نحوه ی تکامل بازوی رسانه ای و تجهیز و پیشرفته شدن آنها پی می بریم. گروهی که در ابتدا تصاویر را با دوربین های سطح پایین و متوسط ضبط می کرد و تصاویری با کیفیت پایین منتشر می کرد در مجموعه ی آخرین مستندهای خود از بهترین دوربین های موجود و افکت های رسانه ای برخوردار بوده و برای شناسایی و تصویر برداری از رباتهای پرنده ی کوچک استفاده می کند.
هر عملیات یک مستند
گروه تروریستی داعش همزمان با برنامه ریزی هر عملیات، نوع پوشش رسانه ای و تبلیغاتی را نیز مشخص می کند. برخی عملیات ها در غالب تصاویر و برخی دیگر در قالب های ویدیویی مستندسازی می شوند. بعد از هر عملیات موفقیت آمیز، داعش با تهیه مستند از میدان نبرد و تفسیر رویدادها به سود خود، مستند خود را در شبکه های اجتماعی متعدد خود به نمایش می گذارد. در این مستند ها اغلب نیروهای جبهه مخالف ترسو و بزدل نمایش داده می شوند و این در حالی است که نیروهای داعش در این مستندها، بدون ترس، آموزش دیده و سلحشور نمایش داده می شوند در حالی که فاقد این ویژگی ها هستند. داعش از کشته شدگان خود به جز اندکی که به عنوان شهدا از آنان نام می برد، تصویر دیگری نشان نمی دهد تا این گونه وانمود کند که تلفات آنها در عملیات بسیار ناچیز بوده است. از اقدامات جدید داعش که در چند ماه گذشته به وقوع پیوست سلسله عملیات های این گروه برای پاکسازی و تصرف کامل استان رقه در سوریه بود. بعد از تصرف شهر رقه توسط داعش، این گروه ابتدا با حمله به مقر لشگر 17 (الفرقه 17) که چندین ماه در محاصره به سر می بردند توانست بر این مقر تسلط یابد. بعد از آن تیپ 93 زرهی ارتش سوریه در استان رقه مورد تهاجم این گروه تروریستی قرار گرفت و بعد از مقاومت نیروهای ارتش به دلیل کمبود نیرو و نبود نیروی کمکی به تصرف داعش درآمد. آخرین پایگاه ارتش سوریه در رقه، فرودگاه نظامی طبقه (مطار طبقه العسکریه) بود که با وجود مقاومت جانانه ی مدافعین آن به دست نیروهای تکفیری افتاد. در این عملیات ها بازوی رسانه ای داعش دست به تولید و توزیع مستند های (فشرد بهم من خلفهم 1 و 2) نمود که وقایع این عملیاتها را به نفع داعش روایت می کرد. در پی تصرف الانبار نیز سلسله مستند های (صلیل الصوارم 1،2،3،4) نیز روایتی بود از حضور نیروهای این گروه از سال 2006 در عراق و شرح فعالیت های انجام گرفته در این کشور. خوی توحش و بی رحمی نشان داده شده در اینگونه مستندها از داعش بود که توانست بسیاری از گروه های رقیب در سوریه را حتی از نام داعش گریزان کند. تا جائی که پس از تصرف الانبار و نینوی، بدون هیچ گونه درگیری توانست بر مناطقی از سوریه که نیروهای جیش الحر و جبهه النصره بر آنها احاطه داشتند مسلط شود و این همه در حالی بود که داعش در پی چندین ماه عملیاتهای نظامی نتوانسته بود این مناطق را از آن خود کند. و حتی عامل تصرف شهر موصل، که داعش توانست به سرعت بر آن تسلط یابد نیز، خیانت برخی سران ارتش عراق در داخل و جنگ رسانه ای و ایجاد رعب و وحشت در بین سربازان عراقی توسط داعش بود که بیش از 50000 نیروی مسلح را در مقابل قریب به 2000 نفر آسیب پذیر کرد.
عملیات های خاموش
قدرت نمایی داعش و بزرگنمایی این گروه در رسانه ها و تبلیغات در حالی صورت می گیرد که تجربه نشان داده است هرگاه گروهی هرچند کوچک در مقابل این گروه دست به مقاومت زده، هیچگاه بازنده ی معرکه نبوده است. شاهد مثال این گزاره را می توان شهر کوچک آمرلی دانست. شهری که با وجود محاصره ی چند ماهه و در نبود نیروی کمکی و تجهیزات مناسب، توانست 80 روز در برابر حملات همه جانبه ی این تروریست های اجاره ای مقاومت کند. حال سوال اینجاست که چرا هیچ روایت مستندی از این نوع مقاومت ها و عملیات های ضد داعش نظیر عملیات آزاد سازی آمرلی یا عملیات عاشورا (آزادسازی جرف الصخر) و دیگر عملیات های ارتش عراق در استان صلاح الدین و الانبار و یا در مناطق مختلف سوریه منتشر نشده است؟ قطعا پاسخ داعش در عرصه ی رسانه ای باید در عرصه ی رسانه ای داده شود و این موضوع جدای از جواب در میدان نبرد است. در صورت ایجاد این حرکت رسانه ای در اولین گام می توان ابهت پوشالی داعش را که نقش مهمی در توفقات آنها داشته، شکست.
نتیجه گیری
داعش با انتشار این مستندات در حالی که خود را گروهی اسلامی معرفی می کند، در حال معرفی الگویی از جنگ به اسم الگوی جنگ و دفاع و جهاد اسلامی در عرصه ی جهانی است. به نظر دیدبان هیچ کدام از اعمال این گروه تروریست مطابق با شرع و فقه اسلامی – چه شیعه و چه سنی – نبوده و صرفا ساخته و پرداخته ی توهمات برخی شیوخ دنیاطلب وهابی است. حال بر مبارزین مسلمان است تا همانگونه که در میدانهای نبرد پاسخ کوبنده ای به گروه های تکفیری داده اند، با ورود به جبهه ی مجازی و عرصه ی تبلیغات نیز این گروه های را در رسیدن به اهداف خود ناموفق سازند.
منابع:
http://www.mashreghnews.ir/fa/news/315363/
http://www.mashreghnews.ir/fa/news/323526/
منبع: دیده بان
ارسال نظرات