آداب چيست؟
تعريف آداب
از اميرمؤمنان على(ع) نقل شده كه فرمودند: «بهترين زيور براى انسان ادب است»، و نيز فرمود: «ادب باعث رشد فهم و ثمر دادن ذهن است».
حفظ حد و اندازه هر چيزى و تجاوز ننمودن از آن را، ادب آن چيز گويند. مثلا زبان انسان بايد چيزى را كه باعث خوارى و ذلت انسان است نگويد بنابراين اگر كسى فحش و ناسزا مىگويد چون زبان او حدّ و مرز خود را رعايت نكرده از ادب زبان خارج شده و مىتوان او را بىادب ناميد؛ اما او بىاخلاق يا بداخلاق نيست. با دقت در موارد استعمال واژه ادب معلوم مىشود كه اخلاق يك حالت يا ملكه نفسانى است كه مربوط به روح انسان و درون اوست، ولى ادب مربوط به اعمال بيرونى و جوارحى انسان است. وقتى گفته مىشود: «كسى را ادب نمودم» مقصود آن است كه شخصى را تنبيه نموده و اين تنبيه سبب و علت بر ادب شدن او گرديده است. در روايتى نيز از رسول‌خدا(ص) است كه: «اين قرآن ادبستان خدا است» يعنى قرآن كريم كتاب ادب است و خداوند از مردم خواسته است كه از اين كتاب ادب بياموزند.
نتيجه آنكه: هر علمى كه مىتواند صورت‌ها و شكلهاى مختلف به خود بگيرد، بهترين شكل انجام آن را ادب آن كار مىنامند. و هر گاه آن فعل با چنين شكل و صورتى انجام شود آن را مؤدبانه مىنامند.
تفاوت‌هاى اخلاق و آداب
1- اخلاق از مسائل مربوط به روح انسانى بحث مىكند ولى آداب مربوط به افعال بدن است.
2- مسائل اخلاقى هميشه و در طول زمان ثابت بوده و تغيير در آن‌ها راه ندارد ولى آداب در زمانهاى مختلف متغير و متفاوتند.
3- مسائل اخلاقى از نظر مكان نيز ثبات داشته و در هر شهر و هر كشورى يكسان مىباشند، اما آداب در شهرها و كشورهاى مختلف، تغيير نموده و آداب هر منطقه مخصوص همان مكان است. مردم دنيا در معناى ادب با يك ديگر تفاوت و اختلاف ندارند اما در مصداق آن هر ملتى با ملت ديگر تفاوت دارد.
4- اخلاق علت است و آداب معلول و ثمره آن است، ادب هر شخصى نشان دهنده فضيلتها يا رذيلتهاى اخلاقى اوست.
5- در روايات اسلامى به آداب بيش از اخلاق اهتمام داده شده است.
6- مسائل اخلاقى قابل استدلال عقلى مىباشند ولى براى آداب استدلال عقلى وجود نداشته و تابع ذوق و سليقه مردم مىباشند.
عالمان دينى در طول تاريخ به هر دو علم اخلاق و آداب، توجه داشته و كتاب‌هاى سودمند و با ارزشى در هر دو موضوع پديد آوردهاند. و حتّى كتاب‌هايى در موضوعات خاص مربوط به ادب تاليف شده است.
هر ملتى آدابى دارد اما هدف از تمام آداب رسيدن به خداوند نيست و اين هدف تنها در آداب دين مقدس اسلام و از ويژگىهاى خاص آن است. اين بخش برآن است كه مجموعه‌اي مفيد از اخلاق و آداب اسلامي را بصورت سلسله‌وار در اختيار جوانان مشتاق و علاقه‌مند قرار دهد.
منبع: (لآداب الدينيه للخزانه المعينيه) نوشته شيخ طبرسي با ترجمه عابدى