سرمستی سودجویان از بافت تاریخی تبریز/ حذف گام به گام آثار تمدن

به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو» ایجاد بازارچه هایی در امتداد دروازه های هشت گانه تبریز اساس توسعه این شهر را تشکیل می دهند. کل بافت این شهر از دیرباز به تعدادی محله تقسیم شده که تعداد و نام این محله ها طی تاریخ طولانی، تغییرات زیادی داشته است .

خیابان کشی های جدید، بافت قدیمی و سنتی را از بین برده با این همه در بین کوچه پس کوچه های قدیمی شهر و خیابان های قدیمی می توان به وضوح معماری قدیمی شهر را که از آن ها آثاری هر چند کمرنگ بر جا مانده است، مشاهده کرد.

بافت قدیمی شهر از شمال به محله دوده چی (خیابان شمس تبریزی)، از جنوب به محله لیلاوا و چرنداب، از شرق به خیابان ثقة الاسلام و خاقانی و از غرب به راسته کوچه و شریعتی محدود می شود.

محلات قدیمی تبریز همچنان پابرجا در اذهان مردم

با وجود تغییرات زیاد در بافت شهر تبریز، نظام محله بندی تاریخی آن در بسیاری موارد پابرجاست و هنوز هم می توان محلات قدیمی آن را همانند گذشته پرفروغ یافت.

نظیر محله باغمیشه در شرق شهر و بالای رودخانه قرار دارد که بیلانکوه، قله، پل سنگی و ششگلان از کوی های آن به شمار می روند. 

محله خیابان که از کوی های آن می توان مارالان، غیاث (قیاس) و کمش قیه (دمشقیه) را نام برد.  

محله نوبر که بخش های جنوبی بافت شهر را در غرب محله خیابان در بر می گیرد که قسمت بسیار کوچکی از آن در پیرامون دروازه نوبر در درون بارو قرار داشته و مقصودیه شناخته شده ترین کوی آن است.  

محله مهادمهین که در جنوب و جنوب غربی هسته مرکزی شهر قرار دارد که کوی های متعددی مانند چرنداب (چهارانداب)، لیلا (لیل آباد)، اهراب و ارمنستان بخش های آن به شمار می روند. 

محله قره آغاج  که گستره باغ ها و زمین های واقع در غرب شهر را در برمی گیرد و بخشی از آن  کوچه باغ  نامیده می شود و در سمت غرب، بخش های خطیب، آخونی و شام غازان در محدوده آن قرار دارند.

بازار تبریز گواهی بر اصالت تجارت و معماری شهر تبریز

درون هسته مرکزی قدیمی شهر، بازار تبریز قرار گرفته است که با وسعتی معادل یک کیلومتر مربع از تیمچه ها، سراها، دالان ها، مساجد و حمام ها تشکیل شده است.

.

بازار سنتی تبریز یکی از نمونه های منحصر به فرد از لحاظ معماری بوده و بزرگترین بازار مسقف جهان است، این بازار خاطرات ناگفته فراوانی در دل خود دارد و کوچه پس کوچه های پیچ در پیچ آن، آشنای هر کودک و پیر تبریزی است.

مجموعه بازارتبریز که قدمت آن به قرن چهارم هجری قمری می رسد، به عنوان یکی از زیباترین و بزرگترین بازارهای به هم پیوسته، گواهی زنده بر اصالت تجارت و معماری در مشرق زمین است.

از معروف ترین راسته های بازار تبریز می توان به بازار امیر، بازار کفاشان، بازار حرمخانه، راسته بازار، یمن دوز بازار، بازار حلاجان، قیزبستی بازار(قیز بسط بازار)، بازار سراجان، راسته کهنه، بازار کلاهدوزان، دلاله زن بازار، بازار صادقیه، بازار مسگران، بازار حاج محمد حسبن، بازار مشیر، بازار صفی، بازار میر ابوالحسن، رنگلی بازار، بازارچه دوده چی (شتربان) و بازارچه خیابان اشاره کرد.

از جهانگردان به نامی که بازار را در اعصار و قرون مختلف دیده و توصیف نموده اند می توان مقدسی در قرن چهارم، یاقوت حموی و مارکوپولو قرن هفتم، ابن بطوطه و حمدالله مستوفی قرن هشتم را نام برد.

تمامی ارگان ها برای احیای بافت تاریخی شهر بسیج شوند

با وجود قدمت بسیار طولانی شهر تبریز و بافت جالب تاریخی آن، مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان از قرار گرفتن بافت های تاریخی شهر تبریز در دست سوداگران زمین و مسکن خبر می دهد. 

فرزین حق پرست با اشاره به اینکه نام بافت تاریخی شهر تبریز به بافت فرسوده تغییر یافته، گفت: همین مساله بهترین فرصت را برای سوداگران زمین و مسکن فراهم کرده است تا از این تغییر نام برای سوءاستفاده از خانه های تاریخی شهر وارد عمل شوند.

وی ادامه داد: بافت تاریخی شهر تبریز نیاز به توجه دارد که این امر جز با تلاش شهرداری ها و دستگاه های اجرایی محقق نمی شود زیرا هر گونه صدور پروانه ساخت و سازهای مرتفع و تراکم فروشی سبب خواهد شد تا افراد سوداگر از این فرصت سوءاستفاده بیشتری کنند. 

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان با اشاره به اینکه این اداره کل تمام سعی خود را برای محافظت از این بافت به کار خواهد بست، گفت: بخشی از بافت تاریخی تبریز که باقی مانده است باید با دقت هر چه تمام احیا شود. 

وی ادامه داد: از شهرداری ها و دیگر ارگان ها می خواهیم برای احیای بافت تاریخی تبریز از مشاوران و متخصصان فنی این اداره کل استفاده کنند تا بیش از این شاهد تخریب این بافت نباشیم. 

حق پرست افزود: از شهرداری ها توقع داریم نسبت به جاذبه های تاریخی این بافت توجه بیشتری داشته باشند و از سوی دیگر، ساختمان های تجاری و مسکونی در بافت تاریخی شهر می بایست به دو طبقه کاهش یابند. 

وی با اشاره به اینکه به جای تراکم فروشی و کسب درآمد از طریق آن می توان به فکر درآمدزایی گردشگری این بافت باشیم، گفت: با افزایش ارزش فرهنگی و گردشگری این مناطق و جایگزینی درآمد از راه گردشگری به جای تراکم فروشی، شاهد رونق کسب و کار و اشتغال زایی خواهیم بود. 

خانه های تاریخی که می توانند تبریز را قطب گردشگری کشور کنند

قدمت بیشتر خانه‌های تاریخی تبریز به دوران پس از قاجار می‌رسد زیرا تمام بناهای تاریخی و دیدنی پیش از این زمان در شهر تبریز در آخرین شب سال ۱۱۹۳ هجری و در آغاز دوره قاجاریه براثر وقوع زمین‌لرزه ‌ای هولناک تخریب شدند و شهر تبریز به ‌ویرانه‌ای از خرابه‌ها تبدیل شد.

البته برخی از بناهای محکم و استوار همچون ارک علیشاه، بازار تبریز، مسجد استادشاگرد، مسجد جامع و مسجد کبود با وجود آسیب‌های فراوانی که دیدند، باقی ماندند. 

پس از وقوع زمین‌لرزه سال ۱۱۹۳هجری و در آغازین سال‌های دوره قاجار، ساخت‌ وساز در شهر تبریز رونق گرفت و مردم برروی خرابه‌های تبریز ویران‌شده، شهری نو با خانه‌هایی زیبا و جالب بنا کردند، امروزه نیز این خانه‌های قدیمی که قدمتشان به‌دوره قاجار می‌رسد در نقاط مرکزی شهر تبریز به‌چشم می‌خورند ولی طی ده‌ها سال، آسیب‌هایی به‌آن‌ها وارد شده ‌است که نیازمند ترمیم و بهسازی هستند. 

حق پرست، مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان در خصوص نگهداری از این خانه ها می گوید: خانه های تاریخی ضمن مرمت های اولیه نیاز به مراقبت دائمی دارند که این اداره کل در تلاش برای حفظ این ابنیه تاریخی همراه با استحکام بخشی به آنها است.

وی ادامه می دهد: باید برای حفظ و نگهداری این خانه ها اقدام به جذب مشارکت و سرمایه گذاری بکنیم که در این راستا قدم هایی برداشته شده است البته تبدیل این خانه ها به مکانی که رفت و آمدهایی در آن وجود داشته باشد نیز می تواند موثر باشد به طور مثال می توان به تبدیل خانه بهنام به عنوان دانشکده هنر و معماری اشاره کرد.

منبع: مهر