در پایان ٬ ذکر این نکته نیز ضروری است که بین ظهور و قیام حضرت ٬ از نظر علمی ٬ تفاوت وجود دارد. البته در روایات بین این واژه ها (ظهور ٬ قیام و خروج) اختلاف چندانی ٬ نیست و اینها بسیار ٬ به جای هم ٬ استفاده شده اند. لکن ٬ با دقت بیشتر ٬ دراحادیث ٬ میشود به تفاوت این واژه ها ٬ پی برد.
توضیح بیشتر اینکه: امام عصر ٬ بعد از ندای آسمانی در ماه رمضان ٬ ظهور ٬ می نمایند. در روایتی از امام رضا ٬ چنین نقل شده است:
ان القائم ینادی باسمه لیلۀ ثلاث و عشرین من شهر رمضان و یقومیوم عاشورا.
قائم در شب 23 ماه رمضان به نامش، ندا داده میشود و در روز عاشورا قیام می کنند.
همچنین در کتاب التشریف بالمنن سید ابن طاووس به نقل از منابع اهل سنت، از امام علی، مضمون حدیث فوق، تاکید شده است:
إِذَا نَادَى مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ أَنَّ الْحَقَّ فِی آلِ مُحَمَّدٍ، فَعِنْدَ ذَلِکَ یَظْهَرُ الْمَهْدِی ... . [19]
هنگامیکه ندادهنده (جبرئیل) از آسمان، ندا سر داد که حق با محمد و آل محمد است، در این هنگام، حضرت مهدی ظهور میفرمایند ... .
در روایتی از ابوبصیر از امام جعفر صادق علیه السلام نیز نقل شده است:
ویخرج القائم مما یسمع وهی صیحة جبرئیل علیه السلام. [20]
وقتی ندای آسمانی را شنیده میشود، قائم ظهور میفرمایند و آن، صدای جبرئیل امین است
مضمون مطالب فوق، نیز طبق حدیث "توقیع شریف به آخرین نائب حضرت در عصر غیبت صغری، کاملا تایید میشود. چراکه طبق آخرین توقیع شریف امام عصر به نائب چهارم خویش، علی بن محمد السمری، عصر غیبت کبری، بعد از خروج سفیانی و ندای آسمانی، پایان می پذیرد. شیخ طوسی در کتاب الغیبۀ، چنین نقل میفرمایند:
... مَنْ یَدَّعِی الْمُشَاهَدَةَ [أَلَا فَمَنِ ادَّعَى الْمُشَاهَدَةَ] قَبْلَ خُرُوجِ السُّفْیَانِیِّ وَ الصَّیْحَةِ فَهُوَ کَذَّابٌ مُفْتَر ... . [21]
... هرکسی، قبل از خروج سفیانی و ندای آسمانی، ادعای ارتباط و نیابت خاص، داشته باشد، دروغگو،کذاب و افترازننده است ... .
و امام عصر، بعد از ندای آسمانی و در فاصله بین ظهور و قیام، اندک فعالیت نیمه علنی دارند. در حدیثی از امام سجاد، بر این موضوع، اشاره شده است:
... فَإِذَا ظَهَرَ السُّفْیَانِیُّ اخْتَفَى الْمَهْدِیُّ ثُمَّ یَخْرُجُ بَعْدَ ذَلِکَ. [22]
... هنگامیکه سفیانی در ماه رجب خروج کرد، حضرت مهدی مخفی خواهند شد و سپس در ماه محرم، خروج و قیام خواهند فرمود.
و نیز از امام باقر در ضمن روایت معتبری نقل شده است:
... وَ یَبْعَثُ السُّفْیَانِیُّ بَعْثاً إِلَى الْمَدِینَةِ فَیَنْفَرُ الْمَهْدِیُّ مِنْهَا إِلَى مَکَّةَ فَیَبْلُغُ أَمِیرَ جَیْشِ السُّفْیَانِیِّ أَنَّ الْمَهْدِیَّ قَدْ خَرَجَ إِلَى مَکَّةَ فَیَبْعَثُ جَیْشاً عَلَى أَثَرِهِ فَلَا یُدْرِکُهُ حَتَّى یَدْخُلَ مَکَّةَ خائِفاً یَتَرَقَّبُ عَلَى سُنَّةِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ... . [23]
... و سفیانی سپاهی را به سوی مدینه میفرستد و امام مهدی ع از مدینه به مکه پناه میبرد... به فرمانده سپاه سفیانی خبر میرسد که حضرت به مکه رفته است پس سپاه را به دنبال حضرت میفرستد اما به حضرت دست نمییابند تا اینکه حضرت طبق سنت حضرت موسی نگران و مضطرب وارد مکه میشوند... .
بنابراین، این گونه روایات، نشان میدهد که حضرت بعد از ندای آسمانی و ماه رمضان، فعالیت های محدودی و نیمه علنی دارند و به همین خاطر است، که لشکر سفیانی بعد از اطلاع از مکان حضرت و فعالیت های نیمه علنی وی، به قصد دستگیری و پایان دادن به حکومت حق، به سمت مدینه، گسیل میشوند.
و طبیعتا، در این مدت حدود چهار ماهه و فاصله بین ظهور و قیام، شیعیان، از طریق افرادی چون، یمانی و نفس زکیه به عنوان سفیران امام عصر با ایشان، در ارتباط خواهند بود. [24] زیرا در روایات به فعالیت و دعوت یاران حضرت همچون نفس زکیه، در قبل از قیام امام در ماه محرم، تصریح شده است که پیام امام عصر را به جهانیان و شیعیان، می رسانند. از جمله، در حدیثی، به انتقال پیام نفس زکیه در ماه ذی الحجۀ و شهادت وی هنگام قرائت پیام امام عصر در مکه و کنار خانه خدا، کعبه، تصریح شده است:
... فیدعو رجلاً من اصحابه فیقول له: امض الی اهل مکة فقل: یا اهل مکة انا رسول فلان الیکم و هو یقول لکم: انا اهل بیت الرحمة و معدن الرسالة و الخلافة... فاذا تکلم هذا الفتی بهذا الکلام اتوا الیه فذبحوه بین الرکن و المقام و هی النفس الزکیة... . [25]
... امام مهدی، مردی از یارانش را فرامیخواند و میفرماید: به سوی اهل مکه برو و به آنان بگو: «ای مردم مکه! من فرستاده فلان هستم و پیام او چنین است: "ما خاندان رحمت و جایگاه رسالت و خلافت هستیم..."وقتی سخن این جوان تمام میشود، به او هجوم میآورند و او را در میان رکن و مقام سر میبرند؛ و او همان نفس زکیه است... .
بنابراین، از این دسته احادیث، استنباط میشود که بعد از صیحه آسمانی و خروج سفیانی، امام عصر، مثل دوران غیبت صغری، نواب خاصی خواهند داشت که به عنوان نماینده به مکه می فرستند و پیام امام زمان را می رسانند. آنگاه بعد از ظهور و در حدود سه ماه و نیم بعد، قیام امام عصر در روز شنبه و دهم ماه محرم (عاشورا)،اتفاق می افتد:
... یقُومُ القائم فِییوْمِ عَاشُورَاءَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی قُتِلَ فِیهِ الْحُسَینُ بْنُ عَلِی علیهالسلام، لَکَأَنِّی بِهِ فِییوْمِ السَّبْتِ الْعَاشِرِ مِنَ الْمُحَرَّمِ قَائِماً بَینَ الرُّکْنِ وَ الْمَقَام ... . [26]
... قائم (حضرت مهدى علیهالسلام) در روز عاشورا که روز شهادت سید الشهدا علیهالسلام است، قیام مىکنند. گویا در آن شنبهاى که عاشورا در آن واقع شود، او را می بینم. درحالىکه بین رکن و مقام ایستاده است ... .
[1] مهدی پور، پژوهشی پیرامون علائم حتمی ظهور، ص 21-22
[2] شیخ صدوق، کمال الدین، ج 2، ص 650
[3] مهدی پور، پژوهشی پیرامون علائم حتمی ظهور، ص 48-49
[4] شیخ صدوق، کمالالدین، ج 2 ، ص 650
[5] کورانی، الیمانیون قادمون، ص 115-116
[6] نعمانی، الغیبل، ص 258
[7] ابن طاووس، التشریف بالمنن، ص 129
[8] نعمانی،الغیبۀ،ص301
[9] طوسی،الغیبۀص435؛صدوق،کمالالدین،ج2،ص556؛نعمانی،الغیبۀ،ص282
[10] صدوق،کمال الدین،ص556
[11] مجلسی، بحارالانوار، ج 53، ص 3
[12] شیخ صدوق، کمالالدینوتمامالنعمة،ج 2،ص 371
[13] نعمانی،الغیبۀ،ص262 و 266؛طوسی،الغیبۀ،ص452
[14] طوسی،الغیبۀ،ص435
[15] نعمانی، الغیبۀ، ص 276
[16] نعمانی، الغیبۀ، ص 266
[17] مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 223
[18] نعمانی، الغیبۀ ص 282
[19] ابن طاووس، التشریف بالمنن، ص 129
[20] نعمانی،الغیبۀ،ص301
[21] شیخ طوسی، الغیبۀ، ص 395
[22] مجلسی، بحارالانوار، ج 52، ص 213
[23] نعمانی، الغیبۀ، ص280. و مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص238
[24] کورانی، الیمانیون قادمون، ص 127
[25] مجلسی، بحارالانوار، ج52، ص307
[26] شیخ مفید، الارشاد، ج 2، ص 379
کاش بیشتر برای ضهور در شب 23م ناله و گریه سر می دادیم...
الهم عجل لولیک الفرج