عبداللهی: بحث دسترسی‌ها پاشنه آشیل برجام است/ تعهدات جمهوری اسلامی ایران عموماً کمی هستند

به گزارش گروه بین‌الملل «خبرگزاری دانشجو»، محسن عبداللهی عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی و کارشناس حقوق بین‌الملل امروز یکشنبه در نشست بررسی حقوقی نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران و 1+5 با نگاه ویژه به متن برجام و قطعنامه شورای امنیت با عنوان از مذاکره تا قطعنامه در مؤسسه فرهنگی مطبوعاتی همشهری گفت: بدون تردید اراده ملت ایران باعث شد که پس از 12 سال به پرونده هسته‌ای ایران پایان داده شود.

وی افزود: تحریم‌ها علیه ایران به سمتی در حال حرکت بودند که شتاب جمهوری اسلامی به خطر افتاده بود.

عبداللهی اظهار داشت: اگر نگاهی به وضعیت کنونی منطقه بیندازیم متوجه می‌شویم که دولت ایران نیازمند جمع کردن توانایی‌های خود برای مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم در منطقه بود لذا پایان پرونده هسته‌ای امری بزرگ محسوب می‌شود.

وی با بیان این سؤال که آیا برجام خواسته اصلی و بنیادین شعادر انرژی هسته‌ای حق مسلم ماست را پاسخ می‌دهد یا خیر، افزود: هدف اصلی برجام شناخته شدن حق هسته‌ای ایران و همچنین شناسایی حق غنی‌سازی در خاک ایران و رفع تحریم‌های ضد جمهوری اسلامی و عادی شدن پرونده هسته‌ای بوده است.

وی خاطرنشان کرد: برجام یک سند قابل تصویب در مجلس و معاهده بین‌المللی به حساب نمی‌آید.

عبداللهی گفت: در انتهای مقدمه و قبل از شروع متن اصلی برجام تهیه‌کنندگان این سند اعلام کرده‌اند که برجام تدابیر داوطلبانه است که این موضوع به صورت کلی مفهوم معاهده را از بین می‌برد.

وی افزود: مصلحت حقوقی و دیپلماسی حقوقی ما را به این سمت هدایت می‌کند که برجام سند معاهده به حساب نمی‌آید.

این کارشناس حقوق بین‌الملل افزود: تلقی کردن برجام به عنوان سند بین‌المللی ایجاب می‌کند که برجام را معاهده بین‌المللی بنامیم ولی امر صحیح این است که باید آن را یک موافقتنامه دیپلماتیک بدانیم و این بهترین عنوان است.

عبداللهی با بیان اینکه بر اساس اصول 77 و 125 قانون اساسی باید نتیجه مذاکرات به مجلس شورای اسلامی ارائه شود، گفت: چنین ادبیاتی در برجام وجود ندارد لذا به نظر می‌رسد که قانون الزام با نظارت وزارت امور خارجه ایران تعیین شده است.

وی افزود: اگر ما برجام را معاهده ندانیم سؤال نیاز تسلیم برجام در مجلس شورای اسلامی دارای موضوعیت نیست.

عبداللهی اظهار داشت: اگر برجام در مجلس شورای اسلامی مورد تصویب قرار نگیرد هیچ اتفاق خاصی رخ نخواهد داد البته مذاکرات هم بیهوده تلقی خواهد شد.

وی افزود: هر یک از طرف‌ها اگر تعهدات خود را برای اجرای برجام انجام ندهند مذاکرات چند وقت اخیر امری بیهوده خواهد بود.

این کارشناس حقوق بین‌الملل خاطرنشان کرد: قطعنامه بدون برجام هیچ است و اگر برجام عملیاتی نشود قطعنامه 2231 نیز عملیاتی نخواهد شد.

وی افزود: در قطعنامه 2231 نیز به روز اجرای برجام اشاره مستقیم شده و اعلام شده که دولت ایران و 1+5 باید یک سلسله اقداماتی را انجام دهند تا در نهایت قطعنامه اجرایی شود.

عبداللهی گفت: قطعنامه امتیازاتی را برای ایران قائل شده که در برجام این موضوع دیده نشده است که در این زمینه می‌توانیم به امتیازات خرید صلاح برای ایران اشاره کنیم.

این کارشناس حقوق بین‌الملل افزود: هنوز به مرحله اعتبار داشتن و تأثیرگذاری نرسیده است زیرا روز اجرایی آن روز پذیرفته شده از سوی ایران و 1+5 به حساب می‌آید که در قطعنامه نیز به این موضوع اشاره صریحی  شده است.

عبداللهی اظهار داشت: قطعنامه 2231 روز اجرایی و عملیاتی خود را همان روز اجرای برجام اعلام کرده است. ضمن اینکه زمانی که برجام اجرایی شود شروع قطعنامه 2231 نیز خواهد بود.

عبداللهی گفت: متن برجام با الفاظ مجهول تهیه شده است و برجام مشخص نکرده که ارجاع آن به شورای امنیت برعهده کدام طرف قرار گرفته است، لذا به نظر می رسد که صلاحیت آن بر اعضای دائم شورای امنیت قرار داده شده که کشورهای 1+5 بهترین کشورها در این زمینه می‌باشند.

وی تأکید کرد: بر روی متن قطعنامه در وین بین طرف‌های مذاکره‌کننده رایزنی‌های فراوانی صورت گرفته که البته یکی از دلایل طولانی شدن مذاکرات نیز راضی کردن چین در خصوص مذاکره درباره قطعنامه شورای امنیت بوده است.

این کارشناس حقوق بین‌الملل اظهار داشت: ما عضو سازمان ملل هستیم و ماده 25 این سازمان بین‌المللی تصریح می‌دارد که باید کشورها قطعنامه‌های صادره سازمان ملل را بپذیرند ولی اگر 90 روز از برجام بگذرد و جمهوری اسلامی واکنشی در این زمینه نداشته باشد حقیقت امر این است که برجام را پذیرفته‌ایم.

وی گفت: وقتی برجام را می‌پذیریم باید حسن نیت خود را در اجرای تمامی تعهدات آن نیز به کار گیریم لذا صحیح نیست که در زمینه اجرای برجام خللی را به وجود آوریم.

عبداللهی گفت: ایران در کمیسیون اختلافات برجام عضو است ضمن اینکه در هیأت مشورتی سه نفره برجام نیز عضویت دارد. همچنین در قطعنامه و برجام به صراحت آمده که طرف‌ها می‌ـوانند با ادعای نقض تعهدات به کمیسیون نظارتی شکایت کنند لذا طبق همین متن ایران حق دارد بگوید که دیگر تعهدی به اجرای برجام نخواهد داشت.

وی افزود: مفهوم این جمله آن است که برجام بر مبنای رویکرد متقابل عمل خواهد کرد لذا اگر آنها می‌توانند قطعنامه‌ها و تحریم‌های قبلی را بازگردانن ایران نیز می‌تواند تمامی فعالیت‌های گذشته هسته‌ای خود را بازگرداند.

این کارشناس حقوق بین‌الملل خاطرنشان کرد: فعالیت های ایران در صورت بازگشت تحریم‌ها و قطعنامه‌های قبلی در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای بازخواهند گشت هر چند که این امر سخت و زمان بر است.

عبداللهی افزود: شروط حفاظتی بندهای 12 و 13 قطعنامه بیان می‌دارد که کلیه قراردادهای دولت ایران بعد از برجام در صورتی که تحریم‌های ایران بازگردند از این امر مستثنی خواهند بود لذا ما می‌توانیم با قراردادهای بلند مدت نفتی، اقتصادی، تجارتی و صنعتی با کشورهای بزرگ دنیا منافع بلند مدت را برای کشورمان حاصل کنیم. در حقیقت این موضوع این است که بازگشت تحریم‌ها را ما دور زده‌ایم اما به نظر می‌رسد طرف مقابل قصدی برای بازگشت تحریم‌ها نخواهد داشت.

وی اظهار داشت: اتحادیه اروپا و آمریکا سازوکار و سازمان‌دهی قبل از برجام را برای پایبندی کشورها در خصوص اجرای تحریم‌های سخت علیه ایران را ندارند و این کار برای آنها سخت است.

عبداللهی گفت: ما بیشترین تأثیر تحریم‌ها را به دلیل تحریم‌های یک جانبه آمریکا و اروپا دیده‌ایم. ضمن اینکه متزلزل شدن سازمان‌دهی تحریم‌ها علیه ایران از سوی آنها بازگشت‌پذیری تحریم‌های ایران را سخت و مشکل کرده است.

عبداللهی درباره بحران‌سازترین بخش برجام نیز گفت: بحران‌سازترین بخش برجام موضوع دسترسی‌هاست و اگر به تعهدات جمهوری اسلامی ایران نگاهی بیندازیم مشاهده می‌کنیم که عموماً آنها کمی هستند. برای مثال تعهدات کاهش سانتریفیوژها و نصب دوربین‌های نظارتی و عدم تزریق گاز و خارج کردن قلب رآکتور بخشی از این مصادیق است.

وی افزود: بحث دسترسی‌ها به اماکن توسط دولت ایران و نظام جمهوری اسلامی یکی از مباحث چالش برانگیز است لذا می‌توانیم بگوییم که بحث دسترسی‌ها پاشنه آشیل برجام است.

این کارشناس حقوق بین‌الملل خاطرنشان کرد: در برجام تصریح شده که دسترسی‌ها در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است و اگر دسترسی به سایت‌های ثبت‌نشده ایرانی در آژانس از سوی آنها درخواست شود و با پاسخ‌های ایران آنها قانع نشوند این موضوع می‌تواند در گزارش آژانس درج شود.

وی گفت: دسترسی‌ها صرفاً باید برای راستی‌آزمایی وجود یا عدم فعالیت‌های هسته‌ای صورت گیرد.

وی خاطرنشان کرد: به دولت ایران فرصت داده شده که راه‌های جایگزین و پیشنهادی در خصوص دسترسی‌ها را اعلام کند ولی اگر این پروسه به نتیجه لازم نرسد شاهد رأی گیری خواهیم بود. که پنج رأی از 8 عضو کمیسیون نظارتی می‌تواند تصمیم‌گیر نهایی برای ایجاد و الزام دسترسی‌ها به آژانس باشد.

وی گفت: آژانس به عنوان یک شخص حقوقی و مستقل تصمیمات خود را می‌گیرد و تحت تأثیر کشورهای قدرتمند قرار ندارد.

عبداللهی افزود: بند 15 برجام اعلام کرده که سازوکار قابل اتکا برای اطمینان از دسترسی‌های 15 ساله است که این موضوع یکی از نگرانی‌های ایران خارج از دسترسی‌های پروتکل و دسترسی‌های متعارف عنوان شده است.

عبداللهی گفت:‌ برجام در زمینه محدودیت زمانی بسیار مبهم است و با اینکه برخی افراد در این خصوص عدم غروب برجام را عنوان کرده‌اند ولی واقعیت آن است که مهمترین تعهدات طرفین برای لغو تحریم‌های شورای امنیت و قطعنامه‌های یک جانبه و غنی‌سازی‌های صورت گرفته در ایران برای مدت 10 سال است ولی برخی تعهدات کوچک نیز زمان 25 ساله دارند لذا من با توجه به زمان اجرای تعهدات برجام پایان این سند را 10 ساله می‌دانم.

وی افزود: با خارج شدن پرونده ایران از شورای امنیت و شورای حکام اهرم فشار قابل ملاحظه‌ای علیه ایران باقی نخواهد ماند.