پس از افت‌های اخیر بورس، هفته گذشته شاهد کند شدن روند ریزشی شاخص و توقف آن در میانه کانال 61 هزار واحدی بودیم. به‌نظر می‌رسد عواملی چون کاهش هیجان فروشندگان، افزایش فاصله میان قیمت سفارش‌های خرید و فروش، افزایش مشارکت حقوقی‌ها در سمت خرید، پیش‌خور شدن تاثیر منفی گزارش‌های 6 ماهه در قیمت‌های کنونی و پایین بودن حجم معاملات، احتمال ریزش‌های بیشتر را کاهش داده است. در این میان، واکنش سریع‌تر به اخبار مثبت مربوط به اجرای توافق هسته‌ای می‌تواند بستری برای صعود بازار سهام ایجاد کند.
روز چهارشنبه شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران کاهش 13/ 0 درصدی را تجربه کرد. به این ترتیب با کند شدن روند ریزشی قیمت‌ها کاهش شاخص ظرف یک هفته به 3/ 0 درصد رسید. عواملی چون خروج فروشندگان هیجانی از بازار، ایجاد فاصله میان قیمت‌های خرید و فروش، افزایش مشارکت حقوقی‌ها در خرید، پیش‌خور شدن تاثیر منفی گزارش‌های 6 ماهه در قیمت‌های فعلی و پایین بودن حجم معاملات در مجموع امکان ریزش‌های شدید را بسیار کاهش داده است.
خروج فروشندگان هیجانی
بررسی روند تغییرات شاخص در هفته گذشته نشان‌دهنده تغییر حرکت ریزشی شاخص و کاهش سرعت نوسانات آن است. بررسی‌های نشان می‌دهد شاخص کل ظرف هفته گذشته 188 واحد و حدود 3/ 0 درصد ریزش داشته است. به این ترتیب شاخص نوساناتی محدود در کانال 61 هزار واحدی را تجربه کرد. این در حالی است که ظرف دو هفته پیش از این بازه تاریخی شاخص با نشان دادن نوسانات شدید حدود 5/ 4 درصد ریزش کرد. ریزشی که به شکسته شدن سه کانال منجر شد. میانگین تغییرات روزانه شاخص نیز در این دو بازه زمانی موید فرضیات فوق است. در حالی که میانگین نوسانات روزانه در هفته گذشته تغییرات روزانه 1/ 0 درصدی را نشان می‌دهد، بررسی میانگین نوسانات دو هفته پیش از این دوره زمانی نشان‌دهنده میانگین 5/ 0 درصدی تغییرات شاخص کل به شکل روزانه است. بر این اساس تغییر روند ریزشی بازار به وضوح نشان دهنده کاهش هیجان و فشار فروش در بازار است.
پیمان حدادی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در همین زمینه گفت: این هفته شاهد کاهش حجم و ارزش معاملات بازار بودیم. شاخص کل نیز به‌عنوان یکی از نماگرهای اصلی بازار تغییر چندانی نداشت که نشان می‌دهد قیمت‌ها تغییر قابل توجهی نداشته‌اند. به این ترتیب می‌توان گفت فروشنده‌های هیجانی بازار را ترک کرده‌اند اما همچنان تمایلی به خرید نیز وجود ندارد.
ایجاد شکاف قیمتی
بررسی آخرین قیمت‌های ثبت شده در لحظه پایانی بازار در روز چهارشنبه به فاصله قیمت سمت عرضه و همچنین تقاضا اشاره دارد. میانگین اختلاف قیمت بهترین تقاضا نسبت به بهترین عرضه بیش از 5/ 1 درصد است. از اواسط شهریور موج جدید ریزش بازار سهام با انتظار برای عملکرد ضعیف شرکت‌ها در دوره 6 ماهه رقم خورد. در این شرایط و پس از افت قیمت‌ها به نظر می‌رسد از شدت انتظارات تداوم روند نزولی تا حدود زیادی کاسته شده است. در این خصوص برخلاف ماه گذشته که سیل فروش از سوی سهامداران در کمترین قیمت‌های تقاضا به چشم می‌خورد، ارزیابی از کف‌های قیمت سهام در بورس تهران، انتظارات سهامداران نسبت به ادامه روند نزولی را کاهش داده است که مانع از ثبت معاملات در قیمت‌های پایین می‌شود. از سوی دیگر، خریداران مطابق هفته‌های اخیر در انتظار ادامه روند نزولی قرار دارند، تا سهام را در قیمت‌های پایین‌تر و با ریسک کمتری بخرند (عامل اختلاف قیمت پیشنهادی خریدار با نرخ پیشنهادی فروشنده). در صورت ادامه روند کنونی به نظر می‌رسد کمترین محرک قیمتی بتواند سمت تقاضای سهام را افزایش دهد و رشد قیمتی را به دنبال داشته باشد. حدادی در این مورد گفت: در اکثر نمادهای بازار شاهد ایجاد یک فاصله میان قیمت‌های خرید و فروش هستیم، امری که در دوره شدت گرفتن ریزش‌ها شاهد آن نبودیم. همین اختلاف بین قیمت‌های پیشنهادی خریداران و فروشندگان نشان می‌دهد بازار در حال رسیدن به انتهای روند دوساله خویش است. در حقیقت انتظار معامله‌گران نسبت به کاهش‌های شدید کمتر شده است.
حمایت حقوقی‌ها
حدادی در ادامه افزود: تحلیل مشارکت معامله‌گران حقیقی و حقوقی بازار در این هفته نیز نشان می‌دهد حقوقی‌ها بیشتر خریدار بوده‌اند و در نمادهای بزرگ‌تر نیز فعال‌تر از حقیقی‌ها بوده‌اند. گرچه درصد مشارکت حقوقی‌ها در حال افزایش است اما شاهد رشد بازار و افزایش قابل توجه خریداران نبوده‌ایم. محاسبات «دنیای‌اقتصاد» نیز از تغییر مالکیت معامله‌گران حقیقی به حقوقی نشان می‌دهد ظرف یک هفته (از ابتدای مهر تا سه‌شنبه هفته گذشته) میزان 338 میلیارد ریال از مالکیت حقیقی‌ها خارج شده و در اختیار حقوقی‌ها قرار گرفته است. رقمی که نشان‌دهنده اشتیاق حقوقی‌ها به خرید در هفته مذکور بوده است.
پیش‌خور شدن گزارش‌های 6 ماهه
یکی از مواردی که نشان می‌دهد احتمال ریزش بیشتر بازار سهام پایین است، بحث پیش‌خور شدن کاهش سود احتمالی در گزارش‌های 6 ماهه است. در این خصوص، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد طی یک سال گذشته با توجه به فرصت‌های سرمایه‌گذاری امن، نسبت قیمت به درآمد (P/ E) بازار از متوسط تاریخی آن کمتر شده است و در شرایط تعادلی در حدود 5/ 5-4/ 5 مرتبه قرار می‌گیرد. به‌طور مثال، در بازه‌های زمانی پاییز 93 (پیش از شروع به رشد بازار سهام برای مذاکرات هسته‌ای 3 آذر)، پایان اسفند 93 (پیش از رشد بازار به دنبال خوش‌بینی به بیانیه تفاهم لوزان) و اواخر خرداد 94 (پیش از ایجاد موج خرید به دنبال خوش بینی به توافق نهایی) نسبت P/ E در همین محدوده بوده و بازار پس از ثباتی نسبی روند صعودی در پیش گرفت.
در شرایط کنونی، با در نظر گرفتن پیش بینی سودهای (EPS) گزارش شده شرکت‌ها در پایان مرداد ماه، نسبت قیمت به درآمد بازار به 2/ 5 واحد کاهش یافته است. از سوی دیگر، سودآوری شرکت‌ها بر اساس گزارش ماهانه شرکت بورس در فاصله خرداد تا مرداد (زمان ارائه گزارش‌های سه‌ماهه) حدود 5/ 2 درصد کاهش یافته‌اند. اگر فرض کنیم در گزارش‌های 6 ماهه کاهش سودآوری به میزان 5 درصد باشد (دو برابر آنچه در سه ماه ابتدای سال اتفاق افتاده است، در حالی که حتی بسیاری از کارشناسان معتقدند تعدیل منفی سودآوری‌ها در گزارش‌های 6 ماهه کمتر از گزارش‌های 3 ماهه خواهد بود)، نسبت قیمت به درآمد بازار سهام به 5/ 5 مرتبه خواهد رسید.
بنابراین، پیش خور شدن کاهش سودآوری شرکت‌ها با توجه به کاهش‌های اخیر قیمت سهام قابل توضیح است. حدادی نیز معتقد است: گرچه دلیل عدم رشد بازار با وجود حمایت نسبی حقوقی‌ها را باید در ترسی جست‌وجو کرد که در مقطع کنونی از انتشار گزارش‌های 6 ماهه وجود دارد اما به نظر می‌رسد تاثیر گزارش‌های 6 ماهه در قیمت‌های فعلی لحاظ شده و اثر این گزارش‌ها پیش خور شده‌اند. به این ترتیب احتمالا گزارش‌های 6 ماهه نیز در هفته‌های پیش رو عامل ریزش‌های شدیدتر شاخص کل نخواهند بود. وی افزود: گرچه این گزارش‌ها مثبت نخواهند بود اما باعث از میان رفتن ترس فعلی معامله‌گران و حتی افزایش احتمال خرید خواهند شد.
حجم پایین معاملات مانع ریزش‌های بیشتر
بر اساس بررسی‌های آماری متوسط حجم معاملات در یک ماه گذشته 373 میلیون سهم و متوسط ارزش معاملات نیز 667 میلیارد ریال بوده است. به این ترتیب حجم معاملات نسبت به متوسط حجم معاملات از ابتدای سال 33 درصد کمتر و ارزش معاملات نیز نسبت به متوسط ارزش معاملات از ابتدای سال حدود40 درصد پایین تر است. این کاهش محسوس در حجم و ارزش معاملات یک ماه گذشته نسبت به میانگین آن از ابتدای سال در خرداد ماه سال جاری و پیش از شروع روند افزایشی شاخص نیز دیده شده بود.پیمان حدادی کارشناس بازار سرمایه بر همین اساس معتقد است ریزش‌های بیشتر بازار چندان محتمل نخواهد بود. حدادی در این باره گفت: صرفنظر از سایر عوامل یاد شده که نشان می‌دهند بستر مناسبی برای صعود بازار فراهم شده است، حجم اندک معاملات در شرایط فعلی امکان ریزش‌های بیشتر را کاهش داده است. به نظر می‌رسد بازار در نقطه توقف خود قرار گرفته، نقطه‌ای که می‌تواند پس از آن صعود را آغاز کند.
بازار به پیشواز می‌رود
ارزیابی واکنش‌های بازار نسبت به اخبار و سیگنال‌های مثبت نشان می‌دهد بازار عموما پیش از محقق شدن سیگنال‌های مثبت در شرایط واقعی اقتصاد به پیشواز خبرها می‌رود. برای نمونه می‌توان به پروسه مذاکرات هسته‌ای و واکنش‌های بازار نسبت به این مذاکرات توجه کرد. رشد قابل توجه شاخص کل بازار سهام پیش از 11 فروردین و اعلام تفاهم لوزان و همچنین رشد بازار از 27 خرداد ماه سال جاری تا 23 تیر (اعلام خبر قطعی توافق هسته‌ای و انتشار «برجام») نشان دهنده همین مکانیزم در بازار سهام است.حدادی نیز معتقد است رشد بازار ابتدا در قیمت‌ها و بر اساس انتظارات شکل خواهد گرفت و بر همین اساس آینده بازار سرمایه را مثبت ارزیابی می‌کند.وی این موضوع را چنین تبیین کرد: به نظر می‌رسد افق‌های آینده بازار سهام روشن باشند. احتمال ریزش‌های بیشتر شاخص با توجه به حجم اندک معاملات در شرایط فعلی بسیار پایین است و چنان که اشاره شد انتشار گزارش‌های 6 ماهه می‌تواند با از میان بردن تردیدها به رشد بازار کمک کند. این رشد ابتدا و بر اساس انتظارات در قیمت‌ها دیده می‌شود و سپس با ملموس شدن آثار رفع تحریم‌ها در سود شرکت‌ها نیز خود را نشان خواهد داد.