زمان پاسخ به عادل الجبیر فرا نرسیده؟

به گزارش گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، سیاست دولت روحانی در برخورد با کشورها تاکنون درباره عربستان سعودی جواب نداده و محافظه کاری در مقابل سیاست های خصمانه این رژیم، تنها باعث جری تر شدن و توهین های بیشمار سعودی ها نسبت به کشور ایران شده است. 

در اوایل به قدرت رسیدن حسن روحانی در تابستان 92، وی تنش زدایی با کلیه کشورها را در دستور کار خود قرار داد و آن زمان هنوز ملک عبدالله پادشاه عربستان و سعود الفیصل وزیر خارجه اش زنده بودند. شاید گمان می رفت با توجه به روابط خوب ملک عبدالله با برخی از حامیان دولت جدید، امید بهبود روابط ایران و عربستان از کانال های موازی دستگاه دیپلماسی امکان پذیر خواهد بود. اما سیاست خصمانه عربستان در همان دوران و در طول مذاکرات پیچیده و فشرده هسته ای میان ایران و قدرت های جهانی نمود واقعی پیدا کرد. 

در آن زمان و در حین انجام مذاکرات، وزیر خارجه سابق عربستان در وین حاضر شد و از جان کری خواست که در صورت عدم تسلیم شدن ایران، گزینه های بعدی را در دستور کار قرار دهد و عربستان حاضر است هزینه تمامی اقدامات ضد ایرانی از جنگ گرفته تا تحریم های بیشتر را بپردازد. حتی کار به جایی رسید که شورای همکاری خلیج فارس که عربستان سعودی سردمدار آن است، خواهان حضور یکی از کشورهای به نمایندگی از آنها در نشست های مربوط به مذاکرات هسته ای ایران بود. 

چنین پیشروی های گستاخانه ای از سوی عربستان سعودی با تغییر پادشاه و جلوس ملک سلمان و تغییرات گسترده در کادر رهبری رژیم آل سعود، افزایش پیدا کرد و در تمامی اقدامات ضد ایرانی در منطقه و جهان، ردپای عربستان کاملا مشهود است. زمستان سال 93 مصادف با تغییرات جدید در عربستان، همراه شد با جنگ تمام عیار سعودی ها در بهار 94 علیه مردم و کشور فقیر یمن برای کوتاه کردن پای ایران در این کشور. سعودی ها به این بهانه که ایران قصد نفوذ و تشکیل حکومتی همراستا به خود را در یمن دارد از رئیس جمهور مستعفی یمن، منصور الهادی دفاع کرد و برای بازگشت مشروعیت، یمن به جولانگاه ائتلاف عربی به سرکردگی عربستان تبدیل شد. 

با شروع به کار عادل الجبیر، سفیر سابق عربستان در واشنگتن به عنوان وزیرخارجه، سخنگوی اظهارات تند و تیز سعودی ها علیه ایران به وی سپرده شد و او نیز در انجام وظیفه خود تا کنون هیچ یک از مقامات ایران و کشور را بی نصیب نگذاشته است. شاید در این بین بتوان از دو پرونده سوریه و فاجعه منا به عنوان دو موضوع بسیار مهم که به تقابل بی سابقه عربستان با ایران منجر شده، سخن گفت. 

می توان اذعان کرد اگر بیانات قاطعانه رهبر معظم انقلاب درباره فاجعه منا و نهیب به مسئولان عربستانی نسبت به واکنش سخت و خشن ایران نبود، موذی گری ها و کارشکنی های سعودی ها در پیگیری حقوق ایران در فاجعه منا، شهدای ایرانی فاجعه و بازماندگان آن، به حد بسیاری بالا می رفت و هزینه های بیشتری را نصیب ایران می کرد. 

اما سخنان حسن روحانی در زمان فاجعه منا در سازمان ملل که گزارشی از این فاجعه در سخنرانی خود ارائه کرد با اظهارات کاملا توهین آمیز و غیرمحترمانه عادل الجبیر روبه رو شد. 

رئیس جمهور ایران در سخنرانی خود با زبان دیپلماتیک گفته بود: من به نمایندگی از سوی ملت بزرگی سخن می‌گویم که امروز در غم از دست دادن هزاران زائر مسلمان و صدها نفر از هموطنان خود به سوگ نشسته است؛سالمندان، جوانان،زنان و مردانی که برای انجام مناسک مذهبی در گردهمایی عظیم معنوی و جهانی حج شرکت کرده بودند؛ولی متاسفانه قربانی بی کفایتی و سوء مدیریت مجریان شده و حتی به دلیل عدم پاسخگویی مسئولان، از شناسایی مفقودین و بازگرداندن سریع پیکر قربانیان به خانواده های عزادارشان دریغ شده است. ابعاد فاجعه جان باختن و مجروح شدن هزاران انسان بی گناه از چهارگوشه جهان، فراتر از آن است که در حد یک سانحه طبیعی یا یک مسئله محلی با آن برخورد شود. خسارت جریحه دار شدن عواطف میلیون ها مسلمان بزرگتر از آن است که صرفاً با محاسبات مادی قابل جبران باشد. افکار عمومی خواستار آن است که مسئولان دولت عربستان سعودی بی درنگ، به مسئولیت بین المللی خود در تأمین دسترسی کنسولی فوری برای شناسایی سریع و بازگرداندن بدون تأخیر اجساد مطهر عمل نمایند. همچنین ضروری است شرایط لازم را برای بررسی مستقل و دقیقِ علل و عوامل این فاجعه و روش های پیشگیری از تکرار آن، در آینده فراهم نمایند.

الجبیر در پاسخ عنوان داشته بود: آخرین افرادی که می‌توانند درباره مراسم حج و خانه خدا سخن بگویند ایرانی‌ها هستند زیرا پیش از این چه با تظاهرات یا هرج و مرج در مکه  مشکلات زیادی برای حجاج و زوار بیت‌الله الحرام ایجاد کرده و سبب شهادت زائران شده‌اند. همچنین آخرین کسی که از دموکراسی سخن بگوید، ایران است که با اعزام هزاران جنگجو به سوریه و روشن کردن آتش فتنه بین طوائف سوری، از بشار اسد حمایت کرده، لذا آخرین کسی که باید از دموکراسی در سوریه سخن بگوید رئیس جمهور روحانی است.

این سخن وزیر خارجه عربستان در اوج عزاداری مردم ایران برای قربانیان خود در فاجعه منا، همچون نمکی بر روی زخم بود که با مماشات مقامات وزارت خارجه و دولت، سوزش آن بیشتر احساس می شد. در همان زمان، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه به دنبال یک لابی برای ملاقات با الجبیر بود که هیچ گاه این دیدار در سازمان ملل ممکن نشد و به گفته مقامات ایرانی، وزیرخارجه سعودی خود را پنهان می کرد. هر چند این توجیه، قابل قبول نبود و همه منتظر واکنش قاطع دستگاه دیپلماسی در مقابل فاجعه منا و سخنان گستاخانه سعودی ها بودند. 

با وجود گذشت بیش  از یک ماه از فاجعه، کماکان ابهام درباره اصل ماجرای فاجعه و همچنین سرنوشت برخی از ایرانی ها از جمله دیپلمات معروف ایران، غضنفر رکن آبادی وجود دارد. اما سعودی ها به جای پاسخگویی، با عدم تحرک مناسب دستگاه دیپلماسی، بر حجم جسارت خود علیه ایران افزوده اند. 

در کنار این، موضوع سوریه، محل اختلاف بنیادین میان ایران و عربستان است. ایران با پشتیبانی از حکومت قانونی این کشور مانع از سقوط نظام سوریه و تسلط تروریست ها در این کشور شده اما در آن سو، عربستان میلیاردها سلاح در اختیار گروه های مختلف تروریستی در سوریه قرار می دهد و با تجهیز آنها، به مانع اصلی ثبات و نابودی تروریسم در سوریه تبدیل شده است. 

اما واکنش وزیر خارجه عربستان و تلاش برخی از کشورها مانند آلمان برای میانجیگری میان ایران و عربستان قابل توجه بود. اشتون مایر، وزیر خارجه آلمان که چند روزی در اواخر مهر در ایران به سر می برد و با مقامات دولتی و رئیس تشخیص مصلحت دیدار داشت و از حل بحران سوریه به کمک عربستان و ایران سخن گفته بود پس از آن به عربستان رفت و به نظر می رسد میانجیگری او با دست رد مواجه شد. عادل الجبیر در کنفرانس مشترک با اشتاین مایر، وزیرخاجه آلمان در ریاض گفته بود: ما مصمم به مقابله با تحرکات ایران هستیم و برای دفاع سرزمین ها و مردم خود، هر کار که بتوانیم را با استفاده از تمام ابزارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی انجام می دهیم.

الجبیر همچنین ایران را "اشغال گر سرزمین های عربی در سوریه"، نامیده و خواهان برکناری بشار اسد شده است. وی نقش نظامی ایران در سوریه را مانع از مشارکت تهراندر حل بحران این کشور دانست. 
 

ولی بازهم پاسخ درخوری از سوی ایران متوجه الجبیر نشد و تنها سخنگوی وزارت خارجه به موضع گیری نسبت به سخنان وی پرداخت. قاطعیت لازم از سوی وزارت خارجه و در پاسخ به وزیر خارجه عربستان هر چند ممکن است مانعی برای ادامه اظهارات تند و توهین آمیز وی نباشد، اما مسلما، او را در موضع گیری های بعدی محتاط تر و جواب اظهاراتش را تندتر دریافت خواهد کرد. 
 

پاسخ های مبهم و خنثی مقامات ارشد ایران مانند رئیس جمهور و وزیر خارجه، به نوعی عقب نشینی و مماشات در مقابل عربستان ارزیابی می شود. روحانی حتی در برخی از اظهارات خود به طور مستقیم از نام بردن از سعودی ها اجتناب می کند و در لفافه آنها را به نقد می کشد. وی در سخنانی در جمع سفرا در 11 آبان همین رویه را ادامه داده: جوانان کم تجربه در یکی از کشورهای منطقه، با درشت گویی در برابر بزرگان به جایی نخواهند رسید...اگر نگاه عربستان در مسایل کلی منطقه به واقعیت‌ها نزدیک‌ شود و دست از مداخلات بردارند، در شرایط جدید بسیاری از معضلات از جمله در روابط را می‌توان حل و فصل کرد و بازگشت ریاض از مسیر غلط، راه را برای همکاری باز خواهد کرد.

 
پس از یک هفته، عادل الجبیر، مواضع خود را در توهین به ایران تکرار کرد و سخنان و اظهارات اتو کشیده و دیپلماتیک مقامات ایرانی را با ادبیات مخصوص خود پاسخ گفت. وزیر خارجه عربستان در حاشیه اجلاس سران کشورهای عربی و آمریکای لاتین در «ریاض» (پایتخت عربستان)، به شبکه «العربیه» گفت که کشورهای آمریکای لاتین همیشه آرمان‌ها و مسائل مهم عربی را تایید کرده‌اند و ایران که درصدد برقراری رابطه با این کشورهاست به دلیل ضعف موقعیت بین‌المللی‌اش است زیرا دوست زیادی در میان کشورهای جهان ندارد.

الجبیر نزدیکی کشورهای عربی به کشورهای آمریکای جنوبی را سبب «انزوای» بیشتر ایران در دنیا ارزیابی کرد و ادعا کرد که «تهران ضعیف شده» و «دوستی ندارد برای همین تلاش می‌کند دوستی هر کشوری را که شده، جلب کند.

این اظهارات درست چند روز پیش از کنفرانس وین درباره سوریه با حضور کشورهای مختلف از جمله ایران و عربستان، صورت گرفته است. در کنفرانس قبلی، گزارش هایی از درگیری لفظی میان ظریف و الجبیر گزارش شده بود که این خود نشان از لجاجت و ادامه روند توهین آمیز مقامات سیاست خارجی عربستان نسبت به ایران دارد که حتی در نشست های بین المللی نیز دست از تقابل با ایران بر نمی دارند.

جای خالی پاسخ درخور مسئولان سیاست خارجی و مقامات دولتی در مقابله با گستاخی های عربستان و به ویژه وزیر خارجه آن در دیپلماسی احساس می شود. اینکه کمکان مقامات دولتی توقع تغییر مسیر سیاست خصمانه عربستان در منطقه و نسبت به ایران را داشته باشند، اشتباهی است که ممکن است به تعلل از اقدامات مناسب در برخورد با دخالت های عربستان در منطقه بیانجامد. رژیم سعودی در چند وقت اخیر نشان داده هیچ انعطافی در مقابل ایران نشان نمی دهد و سخنان دیپلماتیک مقامات ایرانی با توهین و به صورت غیرمحترمانه پاسخ داده می شود. 

عدم برخورد مناسب با ادبیات تند وزیر خارجه عربستان، یکی از اصول سیاست خارجی ایران را خدشه دار کرده است. عزت، حکمت و مصلحت، اصولی است که بر سیاست خارجی ایران حکفرمایی می کنند اما زمانی که حکمت و مصلحت در روابط با عربستان، کارساز نشده است بهتر است که از عزت ملی ایران دفاع شود و این وظیفه دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی است که پاسخ کوبنده و قابل اتکای به توهین های همیشگی وزیر خارجه عربستان داشته باشد. انفعال در مقابل چنین فردی، تنها او را یاغی تر و جری تر کرده است. 

منبع: فرهنگ نیوز