اما این برقراری ارتباط در فضای اینستاگرام تفاوت قابل‌توجه ای با سایر نرم‌افزارهای ارتباط مجازی دارد. به اشتراک گذاشتن عکس که اصلی‌ترین مزیت این نرم‌افزار است فضایی را مهیا می‌کند که یک شخص می‌تواند تمامی ابعاد بیرونی و درونی زندگی خود را برای دیگران به نمایش بگذارد و این یعنی از بین رفتن مرزهای یک زندگی که پیامدهای ناخوشایندی را به همراه خواهد داشت.
امروز در جامعه ما نیز این فضا بسیار مورد استقبال قرارگرفته است. هم‌وطنانمان بدون توجه به اینکه چه عکس‌هایی را منتشر می‌کنند و این عکس‌ها به‌راحتی در سرتاسر دنیا پخش خواهد شد زندگی خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند. این اشتراک‌گذاری بی‌حدومرز مطمئناً پیام‌های خوبی را در بر نخواهد داشت. در همین رابطه با دکتر محمدحسین ساعی عضو هیئت‌علمی دانشگاه صداوسیما گفتگوی تفصیلی را داشتیم که در زیر می‌خوانید.
آقای دکتر با توجه به گستردگی فضای اینستاگرام در حال حاضر این فضا را یک فرصت می‌بینید یا یک تهدید؟
اگر بخواهیم این فضا را به‌درستی مورد تحلیل قرار دهیم باید سطوح مختلف را موردبررسی قرار دهیم. به‌عنوان‌مثال اگر به یک کاربر معمولی نگاه کنیم و به سطح روابطی که برقرار می‌کند توجه کنیم خوب باید به‌تمامی جنبه‌های این برقراری ارتباط که شامل برقراری ارتباط با کاربران مختلف همچنین توزیع پیام‌هایی که دارد و گفتگویی که ایجاد می‌کند می‌توانند جز مسائل مثبت باشند.
اما در سطوح پایین‌تر می‌تواند خطراتی داشته باشد. این خطرات می‌تواند حتی به سمت مخاطرات استراتژیک نیز برود. مهم‌ترین این خطرات را می‌توان صدور اطلاعات طبقه‌بندی‌شده و پردازش‌شده باشد که می‌تواند خارج شود. به هر صورت ما هم‌اکنون در عصر ارتباطات هستیم و اگر اطلاعات از کشور ما خارج بشود به این معنی است که نفت به‌صورت مجانی از کشور خارج شود.
ما هم‌اکنون در فضای شبکه‌های اجتماعی به دلیل سو مدیریتی که داریم با خطرات استراتژیک مواجه هستیم؛ بنابراین اگر بخواهیم این موضوع را تحلیل کنیم که این فضا تهدید است یا فرصت باید لایه‌های مختلف جامعه را موردبررسی قرار دهیم.
با توجه به این مسائل به نظر شما هم‌اکنون بیشترین مخاطبان اینستاگرام از کدام قشر جامعه هستند؟
طبق نظرسنجی‌ای که انجام‌شده است میانگین سنی 20 تا 35 سال جامعه اکثریت مخاطبان این شبکه را تشکیل می‌دهند. مطمئناً به دلیل متفاوت بودن فضای اینستاگرام و قابلیت‌هایی که این شبکه دارد بیشتر افرادی که در این شبکه اجتماعی عضو هستند در میانگین سنی‌ای قرار دارند که ظاهر زندگی برایشان مهم‌تر است.
با توجه به صحبت‌هایی که داشتید و اشاره‌ای که به تهدید و فرصت بودن این فضا کردید به نظر شما در حال حاضر کدام فضا در کشور ما برجسته‌تر است، تهدید یا فرصت؟
به نظر بنده در حال حاضر فضای تهدید در جامعه ما برجسته‌تر است. دلیل اصلی هم سیاستگذاری است که متأسفانه در جامعه ما فاجعه‌بار است. علا رقم خوش‌بینی‌هایی که بعد از دستور مقام معظم رهبری مبنی بر تشکیل شورای عالی فضای مجازی به وجود آمد متأسفانه این‌طور به نظر می‌رسد که کسی دلش برای این مسئله نمی‌سوزد.
برای همین منظور من برای این مسئله از واژه فاجعه استفاده می‌کنم و به نظر می‌رسد با این روند در 25 سال آینده نظام نتواند این فضاها را مدیریت کند که با این تفاسیر باید منتظر تهدیدهای استراتژیکی باشد که مطمئناً فضای جامعه را دگرگون خواهد کرد.
شما به سو مدیریت و آسیب‌زننده بودن این فضاها در سال‌های آینده اشاره کردید، به نظر شما آسیب‌هایی که فضای اینستاگرام در بلندمدت می‌تواند ایجاد کند چه می‌توانند باشند؟
مهم‌ترین آسیبی که فضای اینستاگرام ایجاد می‌کند از بین بردن استقلال کشور است. در بدبینانه‌ترین حالت موجودیت کشور ایران در 10 یا 15 سال آینده از بین خواهد رفت؛ که این نتیجه عدم مدیریت فضای مجازی است.
فضای اینستاگرام به دلیل گستردگی که در نوع برقراری ارتباط هم ازنظر نوشتاری و هم ازنظر تصویری ایجاد می‌کند می‌تواند بیشترین تأثیر را در از بین بردن این موجودیت داشته باشد.
امروز شاهد بیشتر شدن اعضای این فضای مجازی یعنی اینستاگرام هستیم. در اینجا دو سؤال مطرح است. اول اینکه علل استقبال از این شبکه اجتماعی چیست؟ و دوم اینکه چه زمینه‌هایی باعث شده‌اند که مردم به این فضا روی‌آورند؟
اینستاگرام یک فضای مجازی تصویر محور است. زبان تصویری یک‌زبان جهانی است که احساس‌برانگیز است. چون با احساسات روحی و روانی انسان سروکار دارد و کمتر قوه تعقل را درگیر می‌کند بنابراین در تحریک هیجانات مؤثر است. به‌قول‌معروف که می‌گوید هر تصویر به‌اندازه هزاران کلمه ارزش دارد این فضا نیز به دلیل قرارگیری در این مقوله با استقبال زیادی مواجه شده است.
از طرفی چون کاربر در این فضا احساس می‌کند سطح برقراری روابطش گسترده‌تر می‌شود فکر می‌کند که می‌تواند شبکه‌های ارتباطی گسترده‌تری را اطراف خود ایجاد کند بنابراین این برقراری روابط که از طریق نوشتاری و تصویری انجام می‌شود که برای هر کاربری جالب است می‌تواند مهم‌ترین زمینه‌ای باشد که یک مخاطب شبکه‌های مجازی را برای پیوستن به فضای اینستاگرام متقاعد و تحریک کند.
در عصر کنونی که عصر ارتباطات مجازی است از فضای اینستاگرام خیلی از کاربران به‌عنوان یک فرصت استفاده می‌کنند اما از مشکلاتی که در آینده برای آن‌ها ایجاد می‌کند بی‌اطلاع هستند. به نظر شما چه راه‌کارها و روش‌هایی را باید برای جلوگیری از این آسیب‌ها در نظر گرفت؟
به نظر من به‌جای اینکه بخواهیم به راه‌کار و روش به‌طور خواص نگاه کنیم باید به مکانیسم‌های تصمیم‌گیری اشاره‌کنیم؛ یعنی ما باید مکانیسم‌هایی داشته باشیم که به مسئولان مربوطه اجازه دهد بهترین تصمیمات را در زمان‌های متفاوت بگیرند.
ایده شورای عالی فضای مجازی یکی از همین مکانیسم‌هایی که در شرایط کنونی می‌تواند به کشور کمک کند که در سیاست‌گذاری‌های فضای مجازی موفق عمل کند؛ اما به نظر می‌رسد که از پس هیچ‌کدام از وظایف اش برنیامده است و دغدغه‌های رهبری را نتوانسته برطرف نماید. اما اگر این مکانیسم‌ها درست شوند مطمئناً هر تصمیمی که گرفته شود می‌تواند کمک‌کننده به شرایط فعلی جامعه باشد.
در آخر آقای دکتر جای این سؤال باقی است که آیا منع حضور در این‌گونه فضاها امکان‌پذیر است؟
اگر یک شبکه اجتماعی خواص باشد که تجربه‌اش را نیز داشته‌ایم خیر غیرممکن است. درگذشته دیده‌ایم که شبکه‌هایی که در یک بازه زمانی با اقبال مواجه بودند با اجبار مواجه شدند. یک برند ممکن است که بالا و پایین شود اما اینکه بگوییم فضای ارتباطی به‌طور تمام و کمال قطع شود امکان‌پذیر نیست.
به‌هرحال این فضایی است که اصل وجودش اگر درست و صحیح مدیریت شود بودنش برای کشور بسیار مناسب است. با تصمیم‌گیری‌های درست اگر اجازه ندهیم که این فضاها به خطرات استراتژیک برای کشور و جامعه تبدیل شوند می‌توانند در خیلی موارد کمک‌کننده نیز باشند.
منبع: گرداب