آمریکا از تغییر اردوغان چه سودی می‌برد؟
به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری دانشجو، رئیس‌جمهور ترکیه و حامیان او و بیشتر مردمی که طرفدار حزب عدالت و توسعه هستند. امروز گولنیست را به‌عنوان ریشه اصلی کودتا و مسبب بسیاری از جرائم پنهان در دهه گذشته می‌دانند.
بنابراین لازم است که قبل از هرگونه نظر و یا تحلیلی در مورد آینده‌ی سیاسی ترکیه عوامل مؤثر در آن را شناخت. یکی از جنبش‌های که شناختی دقیق از آن لازم است جنبش گولن است. با شناخت ساختار این جنبش، نحوه‌ی عملکرد و جایگاه آن در ترکیه و جهان، بسیاری از سؤالات، اقدامات و اظهاراتی که از سوی طرف‌های سیاسی ترکیه انجام می‌گیرد قابل‌درک خواهید بود و می‌توان تحلیل درستی از آینده‌ی ترکیه ارائه کرد.
اگر بخواهیم در یک خط جنبش گولن را تشریح کنیم: جنبش گولن شبکه‌ای فراملی از نهادها و افرادی است که آموزه‌های واعظ مسلمان ترکیه‌ای،فتح‌الله گولن را سرلوحه کار خود قرار داده و از آن پیروی می‌کنند.
فتح‌الله گولن از پیروان سعید نورسی است. نورسی واعظ مسلمان ترکیه‌ای و یکی از مخالفان سرسخت آتاتورک در ترکیه بود. هرچند سعید نورسی هیچ‌گاه به‌طور مستقیم وارد سیاست نگردید اما به خاطر کتاب‌ها، یادداشت‌ها، نامه‌ها و سخنرانی‌هایی که علیه سیاست‌ها و اقدامات آتاتورک منتشر کرد، درسال۱۹۳۵رسماً به‌عنوان دشمن دولت معرفی‌شده و یازده سال بعدی زندگی خود را در زندان سپری کرد.
پس از مرگ نورسی، نزدیک‌ترین پیروان و شاگردانش در شهرهای مختلف ترکیه کلاس‌های درسی را برای مطالعه فلسفه‌ی او راه‌اندازی کردند. گفته می‌شود که نورسی با توجه به نبوغ بالای خود به‌استثنای سال‌های نخست تحصیلش در کودکی هیچ‌گاه استاد نداشت. همین امر نیز سبب شد تا شاگردان او آموزه‌های استادشان را با تأثیرپذیری از تمایلات شخصی خود به تفسیر بنشینند. خیلی زود، بین چندین تن از شاگردان نورسی حاضر در این جنبش اختلاف افتاد. بدین‌صورت گروه «نورجیان» که در زمان خود نورسی تشکیل‌شده بود، تحت عنوانی واحد اما با اختلافاتی که شاگردانش داشتند، بر ادامه راه استاد کمر بستند.
در سال ۱۹۵۰مجلس عالی ملی ترکیه قطعنامه‌ای را برای احیای میراث سعید نورسی تصویب کرد که بدین ترتیب رسماً انتشار و ترجمه آثار او قانونی شد.
در دهه ۷۰گولن حاجی افندی، امام کاریزماتیک شهر ازمیر شروع به تدریس دیدگاه‌های نورسی کرده و خواهان احیای اسلام موردنظر خود در ترکیه گردید. گولن به‌سرعت پیروان وفاداری را جذب کرد. و شبکه گسترده‌ی را ایجاد کرد. به عقیده بسیاری از متخصصین، آنچه شبکه گولن را از بقیه جنبش‌های نورجولار متمایز می‌کند، ساختار روشن و شفاف سلسله مراتبی، انضباط سخت درونی، محرمانه و سری بودن قوانین، باز بودن آن نسبت به سرمایه‌داری و موضع آشکارا جانب‌دارانه آن نسبت به کار و تجارت و همچنین تمرکز این شبکه بر ارتباطات رسانه‌ای و تجاری برای توسعه جنبش است.
هرچه جنبش گولن جلوتر می‌رفت شایعات و اظهارات در مورد این جنبش نیز بالا می‌گرفت. بعد از مدتی و براثر فشارهای دولت سکولار وقت ترکیه، گولن تصمیم به ترک ترکیه گرفت و به پسنلیوانیای آمریکا مهاجرت کرد. و تا به امروز نیز در آنجا مانده است. این شبکه در سطح جهانی نیز شامل شعبه‌هایی در ۱۱۵ کشور هست و دارای بیش از ۵۰۰بنگاه تجاری،۶ دانشگاه، بیش از ۷۰۰مدرسه، ۱۴نشریه و صاحب روزنامه زمان، شبکه تلویزیونی جهانی سمانیولو و دو کانال رادیویی است. بر اساس بررسی به‌عمل‌آمده به‌وسیله شرکت ترکیه‌ای کانزنسوس، اعضاء جنبش فتح‌الله گولن در حال حاضر بعد از جنبش علویان، دومین اجتماع بزرگ مذهبی در ترکیه به‌حساب می‌آید.
فتح الله گولن
در اولین دهه قرن ۲۱ ، ترکیه چندپاره بود : یک‌طرف سازمان کمالیست ها قرار داشت که گروهی از نظامیان سکولار و هم‌پیمانان آن‌ها بودند و طرف دیگر حزب عدالت و توسعه اردوغان، گلونیست ها و بیشتر لیبرال‌ها قرار داشتند .
اردوغان، گولن و متحدان دیگر خود توانستند سرانجام حکومت را به دست‌گیرند، اما در آبان ماه سال ۱۳۹۲ (نوامبر ۲۰۱۳) اتفاقاتی به وقوع پیوست که نشان می‌داد حزب حاکم و جریان گولن دیگر توانایی لازم برای تحمل هم را ازدست‌داده‌اند. نخست جرقه این اختلافات در ممنوعیت فعالیت آموزشگاه‌های تحصیلی جماعت از سوی دولت بود. اگرچه افشاگری‌ها در مورد گولن چند ماه پیش‌تر از این اختلافات در اروپا – خصوصاً آلمان که مرکز تجمع ترک‌ها در اروپا و ازجمله کانون‌های فعالیتی جریان گولن در اروپا است- آغازشده بود، اما با اوج‌گیری اختلافات گولن و اردوغان و چراغ سبز حکومت برای افشاگری عناصر رسانه‌ای مخالف گولن در کشور حجم وسیعی از مقالات، سخنرانی‌ها و برنامه‌های تلویزیونی در مورد جریان گولن و شخصیت او منتشر و پخش شد. این هجمه تا به حدی بود که شخص فتح‌الله گولن پس از سال‌ها مجبور شد تا تن به مصاحبه تلویزیونی داده و به حملات رقیب پاسخ دهد.
اختلافات در میان اردوغان و گولن بعد از سال۲۰۱۰ همچنان ادامه یافت تا این‌که سرانجام در کودتای نظامی ۱۵ ژوئیه امسال این اختلافات به اوج خود رسید. و اردوغان بعد از کودتای نظامی شروع به پاک‌سازی گسترده‌ی طرفداران گولن از ادارات و مراکز آموزشی و نظامی کرده است. هرچند اردوغان هزاران نفر از طرفداران گولن را بعد از کودتا یا زندانی کرد و یا از کار برکنار کرده است اما هنوز گولن در بین مردم ترکیه صدها هزار طرفدار دارد.
واقعیت این است که در خیلی از جنبه ها نمی‌شود در مورد جنبش گولن به‌طورقطع صحبت کرد، چراکه به دلیل وجود خصلت محرمانه و رازآلودی که این جنبش دارد شک و ظن قابل‌توجهی را نسبت به فعالیت‌ها و اهداف غایی آن به وجود می‌آورد.
مباحث زیادی در مورد این جنبش مطرح می‌شود. از جاسوسی درکشورهای مختلف گرفته تا رابطه با آمریکا و تلاش برای به قدرت رساندن افراد خود در کشورهای مختلف که هرکدام از این مباحث، بررسی دقیق و جداگانه‌ای را می‌طلبد. اما به‌هرحال امروز جنبش گولن و طرفداران آن‌ها در ترکیه امروز در جایگاه مهمی قرار دارند که توجه و شناخت آن‌ها می‌تواند ما را در درک بهتر مسائل ترکیه یاری کند.
آمریکا و کودتای ترکیه
یکی دیگر از بحث‌های مهم در مورد کودتای ترکیه و جنبش گولن نقش آمریکا در کودتا است. این نکته کاملاً واضح است که آمریکایی‌ها، بسیاری دیگر از احزاب سیاسی در ترکیه را به اردوغان ترجیح می‌دهند. و اگر مشاهده می‌کنیم که در سال‌های اخیر اردوغان و آمریکایی‌ها باهم همکاری می‌کنند به دلیل این است که گزینه‌ی دیگری ندارند و مجبورند که باهم هماهنگ عمل کنند. آمریکایی همواره احزاب ملی‌گرا و سکولار ترکیه را به اردوغان ترجیح داده‌اند و بدون شک اگر اردوغان به هر نحوی تضعیف شود که نتیجه‌ی این تضعیف منجر به قدرت رسیدن احزاب ملی‌گرا شود، آمریکا از آن حمایت خواهد کرد.
به‌طور مثال،*اردوغان و سران حزب عدالت و توسعه هرچند با ایران و محور مقاومت در مورد مسئله‌ی فلسطین اختلافاتی دارند اما به‌هرحال مواضع بسیار بهتری نسبت به سایر احزاب ترکیه در قبال مسئله‌ی فلسطین می‌گیرند. طبیعی است که آمریکا گزینه‌های دیگر را به حزب عدالت و توسعه ترجیح دهد.
*اردوغان در مناقشه‌ی قره‌باغ به‌طورجدی از جمهوری آذربایجان حمایت می‌کند، این در حالی است که آمریکایی مواضعی که می‌گیرند بیشتر در مقابل اردوغان است.
*اردوغان بعد از افولی که در روابط خود با پوتین داشت، هم‌اکنون با سرعت زیادی در حال بهبود روابط با پوتین است قطعاً این اقدامات اردوغان برای آمریکایی‌ها مطلوب نیست.
*اردوغان در مورد مسئله‌ی کردها با آمریکایی‌ها اختلاف دارد، آمریکایی‌ها بدون توجه به خواسته های ترکیه و اردوغان شروع به بهبود روابط و کمک به کردهای سوریه و گروه pyd کردند که از نظر دولت ترکیه گروهی تروریستی است. اردوغان و ترکیه معتقدند که کمک آمریکا به کردهای سوریه باعث تقویت pkk در ترکیه می‌شود و این برخلاف منافع ملی ترکیه است. اگر امروز مشاهده می‌کنیم که ترکیه هماهنگی های محدودی را در برخی مواقع مانند عملیات منبج با کردها دارد از سر اجبار است و بعد از این‌که نتوانست مانع حمایت های آمریکا از pydشود این گونه اقدامات را با هدف حفظ نفوذ خود در سوریه و آینده‌ی مناطق آزاد شده توسط کردها انجام می دهد.
اگر فرض کنیم که آمریکایی‌ها خود کودتا را انجام نداده‌اند و از شبکه ی گسترده‌ی گولن در ترکیه برای کودتا استفاده نکرده اند، حداقل این طور می‌شود گفت که به احتمال زیاد آمریکایی‌ها برای تقویت منافع خود در ترکیه و برای تغییر اردوغان از گولن حمایت کرده اند.
منبع: سمعک نیوز