از ابر شهربازی فضایی تا چشم کشاورزان/ در اولین رویداد کسب و کار حوزه فناوری فضایی ایران چه گذشت؟

گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو-فاروق حفیظی، «اولین رویداد کسب و کار در حوزه فناوری فضایی» شاید از نظر هر کسی که با مسائل علوم مهندسی و مسائل مربوط به علوم فضایی آشنا نباشد؛ عجیب به نظر برسد ولی این «نوآوردگاه» که در مجتمع شکوفایی شرکت‌های دانش‌بنیان مرکز ملی فضایی ایران عصر جمعه برگزار شد؛‌ هرچند از نظر داوران پایین‌تر از سطح انتظار بود ولی به نظر می‌رسید که آینده درخشانی داشته باشد.

حاج مومنی مشاور رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی در مورد این رویداد گفت: ما در اینجا درصدد ترویج این فرهنگ هستیم که بگوییم به دست آوردن ثروت از طریق نوآوری مشروعیت دارد و مرکز ملی فضایی ایران در حال تبدیل شدن به نماد فناوری دانشگاه‌ها و کشور است. دو ماه قبل رهبر انقلاب فرمودند: کشور راهی جز توجه به شرکت‌های دانش بنیان ندارد و معنای این حرف یعنی اینکه وابستگی به نفت و شعارزدگی دیگر جوابگو نیست.

در ادامه این جلسه دکتر سید جلال موسوی معاون توسعه فناوری مرکز ملی فضایی به بیان ویژگی‌های منحصر به فرد فضا پرداخت و گفت: اولا از طریق فضا یک نگاه جامع فراهم می‌شود؛ یعنی امکان دید گسترده و نامحدود از زمین و محدود نشدن به جغرافیای سیاسی از جمله ویژگی‌های مثبت فضا است. ویژگی دیگر تمایزبخش فضا دسترسی سریع به هر نقطه از زمین در کوتاه‌ترین زمان است و همچنین حداقل تاثیرپذیری از حوادث طبیعی یا انسانی بر روی زمین در این حوزه نیز تمایزبخش عرصه فضا از سایر عرصه‌ها محسوب می‌شود.

معاون توسعه فناوری مرکز ملی فضایی با اشاره به ظرفیت‌های فضا گفت: فضا دارای دو ظرفیت راهبردی و کاربردی است. ظرفیت های راهبردی به این مربوط می‌ِشود که عملا مدیریت کشور و زمین و امنیت آن به فناوری فضایی گره خورده است. ظرفیت‌های کاربردی هم مربوط به ایده‌پردازی و کارآفرینی است؛ برای مثال ما در تاکسی‌های اینترنتی که از سرویس‌های موقعیت‌یاب استفاده می‌کنیم؛ می‌توانیم با کاهش زمان خدمت‌رسانی؛ کل شهر را از یک مرکز پوشش دهیم.

وی در ادامه گفت: اتحادیه اروپا برنامه‌ای ایجاد کرده که از طریق آن داده‌های فضایی جمع‌آوری و در اختیار عموم قرار داده می‌ِشود و این موضوع برای ۱۵هزار نفر شغل ایجاد کرده است.

موسوی در بیان اهمیت صنعت فضا گفت: کشور ما دارای گستردگی زیاد و همچنین دارای اقلیم‌های آب و هوایی مختلفی است و از نظر امنیتی در نقطه مهمی از زمین واقع شده است و همه اینها اهمیت این عرصه را دوچندان می‌کند. فناوری فضایی در عرصه مدیریت شهری هم در زمینه‌هایی چون: فرونشست‌های زمین، ریزگردها و زمین‌خواری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بعد از این نوبت به تیم‌ها رسید که هر کدام طرح خود را در سه دقیقه بیان کنند و پس از آن اگر داوران سوالی داشتند از آنان بپرسند. تیم جهش؛ اولین تیمی بود که باید طرح خود را توضیح می‌داد. یکی از اعضای تیم پشت تریبون قرار گرفت و طرح تیم‌شان را توضیح داد. این تیم در ذهن طرح توسعه یک وسیله دوچرخ مثل دوچرخه یا موتور را داشت که حتی بتواند در تصادف‌ها تعادل خود را حفظ کند. نماینده تیم می‌گفت: سالانه در ایران ۵۰۰ هزار تصادف با موتورسیکلت اتفاق می‌افتد که ۴۰ درصدش منجر به فوت سرنشین و مابقی نیز به آسیب‌دیدگی ختم می‌شود. او در مورد جامعه آماری این طرح گفت: سالانه ۶۰۰ هزار موتورسیکلت به فروش می‌رسد که اگر بخواهیم این فناوری را بر روی این موتورها پیاده کنیم؛ قیمت حدودی این فناوری برای هر دستگاه موتور سیکلت؛ ۲ میلیون تومان می‌شود، درواقع با اضافه شدن دو میلیون بر قیمت هر موتور سیکلت؛ امنیت این وسیله نقلیه به میزان بسیار زیادی افزایش می‌یابد.

تیم بعدی؛ «کامدار» نام داشت. طرح تیم کامدار بیشتر مورد استفاده سازمان‌هایی مثل ستاد بحران و پدافند غیر عامل بود. نماینده تیم می‌گفت: ما با این طرح می‌توانیم در مناطق عشایری و یا جاهایی که سیل جاری می‌ِشود و راه‌های ارتباطی با مشکل مواجه است؛ مورد استفاده قرار گیرد و از این طریق آنتن‌دهی تلفن‌های همراه را مجددا برقرار کنیم. سرمایه این طرح حدودا ۳۵ میلیون تومان برآورد شده بود که بعد از ۱۰ ماه؛ سوددهی طرح شروع و بعد از ۲۰ ماه کل هزینه سرمایه‌گذاری شده از طریق سوددهی بازمی‌گشت.

تیم پرومکس نیز طرح عصای سفید هوشمند را ارائه داده بود؛ تکنولوژی مناسبی برای مسیریابی آسان، مستقل و مطمئن برای نابینایان یا کم بینایان که از طریق GPS علاوه بر تشخیص و معرفی موانع و خطرهای مسیر راه؛ نقشه و خیابان‌های محل عبور را هم به فرد نابینا اعلام می‌کرد. نماینده این تیم می‌گفت: جامعه آماری این طرح درحال‌حاضر ۸۰۰ هزار نفر نابینا و کم‌بینا در کشور است.

گروه زنبیت نیز در نظر داشت که با طرحش از طریق ساخت یک اپلیکیشن بر اساس نیاز خریداران؛ از مراکزی که در آن کالای مورد نیاز موجود است را آماده کند و در کوتاه‌ترین مدت جنس را به خریدار برساند. البته به این طرح از سوی داوران انتقاداتی وارد شد تا اینکه طرح تا حدودی زیر سوال رفت.

یکی دیگر از گروه‌ها با طرحش درصدد این بود که با استفاده از تصاویر راداری و ماهواره‌ای کیفیت خاک و میزان استقامت آن را شناسایی کند. البته این طرح در کارهای دیگری نیز کاربرد داشت از جمله اینکه برای مشاهده کاهش آب‌های زیرزمینی، مشکلات کشاورزی و آثار باستانی در آستانه تخریب نیز می‌توانست مورد استفاده قرار گیرد. بر اساس این طرح هرچه آب و هوای محیط خشک‌تر باشد؛ برآوردها و شناسایی‌ها دقیق‌تر می‌شود.

تیم نخبگان نیز با دغدغه رفع آلودگی هوا طرحی پیشنهاد داده بود. نماینده تیم می‌گفت: طبق آمارها ۲۶ تا ۳۰ درصد آلودگی هوا به خاطر موتورسیکلت‌ها است و راهکار جدیدی هم که اخیرا مبنی بر برقی کردن موتور سیکلت‌ها ارائه شده چندان جوابگو نیست چونکه دیر شارژ می‌شوند و گران قیمت هم هستند. تیم نخبگان در طرحش باتری و ابرخازنی را کنار هم قرار می‌داد و همین باعث تشکیل یک سیستم مدیریت انرژی می‌شد که موجب کاهش ۴۰ درصدی هزینه‌های تمام شده موتورسیکلت و همچنین کاهش زمان شارژ موتورسیکلت از ۸ ساعت به ۱۰ دقیقه می‌شد.

تیم زیجا هم طرحی را ارائه داده بود که چندین کاربرد داشت که مهترین آن در اختیار قرار دادن جاذبه‌ها و مکان‌های مناسب گردشگری برای مسافران بود؛ مثلا اگر شخصی عضویت این طرح را می‌گرفت؛ در هر منطقه‌ای می‌توانست مکان‌های مناسب برای اسکان و استراحت را پیدا کند و در کنار آن اگر هم مسافری در کویر یا کوه اتفاقی برایش بیافتد که دیگر تلفن همراه آنتن ندهد؛ با این برنامه دسترسی به آنها و دادن چیزهای مورد نظر آنها؛ امکان‌پذیر می‌شد.

پلیمر هوشمند تیمی بود که اسپری پلیمر هوشمند را ارائه داد. این اسپری درواقع خودتمیز کننده‌ای محسوب می‌شد که باعث بالا بردن مقاومت مکانیکی اجسام نیز می‌شد. در این پلیمر به هیچ‌وجه از «حلال» استفاده نشده بود و برای همین هم هیچ ضرری برای محیط زیست نداشت. نماینده تیم می‌گفت: اگر تلفن همراه شما از یک متر بیافتد و بشکند؛ با استفاده از این پلیمر می‌توان گفت با افتادن تلفن همراه تا ده متر اتفاقی برای گوشی نمی‌افتد.

تیم ARS چشم کشاورز را طراحی کرده بود. این طرح با اخذ روزانه تصاویر محصولات باعث در نظر گرفتن جزیی همه باغ و سایر تغییرات آن می‌ِشد؛ البته این طرح برای بیمه‌ها هم کاربرد داشت و طبق برآورد موجب کاهش حدودا ۵۰ درصدی پرداخت خسارت بیمه‌ها در زمینه کشاورزی می‌شد؛ ‌از این طریق که مثلا اگر عامل خشکسالی در زمین کشاورزی، خودِ کشاورز باشد؛ با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای این موضوع مشخص می‌شود و به این ترتیب به کشاورز بیمه‌ای تعلق نمی‌گیرد چون خود او مسبب خشکسالی بوده است.

تیم بعدی در صدد ارائه طرحی بود که از طریق آن بتوان «در زمین تجربه سفر فضایی» داشت که در آن «آدرنالین» به میزان کافی ترشح شود. البته این تفریح فقط مختص طبقات بالا جامعه بود؛ همان طبقاتی که می‌توانند برای یک تفریح ۲۰ میلیون بلیط بپردازد. این تیم برآورد کرده بود که اگر در سال فقط ۲۵۰ نفر مسافر داشته باشند؛ می‌توان ۵ میلیارد درآمد داشت که از این مقدار یک‌ونیم میلیاردش سود است. البته داوران انتقاداتی به این طرح وارد کردند که مهمترین آن بالا بودن ریسک این تفریح و به‌صرفه نبودن هزینه تمام شده برای مخاطب بود.

تیم آلتو یک «ابر شهربازی فضایی» را در شکل و سیاق یک ایستگاه فضایی طراحی کرده بود که البته یک‌مقدار هم کاربرد آموزشی داشت. هزینه سرمایه‌گذاری این طرح ۶۰۰ میلیون در دو سال برآورد شده بود و هزینه هر بلیط هم ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان. نماینده تیم می‌گفت این طرح قطعا تا‌به‌حال در هیچ کجای ایران نبوده و حتی می‌توان گفت در دنیا هم در جایی چنین چیزی با این قابلیت‌ها وجود ندارد.

بعد از اینکه ارائه و پرسش و پاسخ تیم‌ها تمام شد؛ نوبت به نقد و بررسی داوران رسید. خانم مهندس حسینی که در جریان سوال پرسیدن از تیم‌ها هم خیلی فعال بود؛ با اشاره به یکی از مشکلات حال حاضر کشور گفت: این موضوع که چرا ما طرح‌هایمان را مثل نمونه‌های موفق خارجی نمی‌توانیم به ثمر برسانیم به این برمی‌گردد که طرح‌هایی مثل فیس‌بوک یا اپل قابلیت جهانی شدن را دارند، در واقع این شرکت‌ها به سمت بازارهایی رفته‌اند که قابلیت عمومی شدن دارند؛ برای مثال اپل ۱۵ سال پیش مثل امروز نبود ولی به سمتی حرکت کرد که بازار آن قابلیت عمومی شدن داشت و موفق هم شد.

دکتر افشین بنازاده عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه صنعتی شریف هم که از داوران بود؛ به مشکلات و کاستی‌های این دوره اشاره کرد و گفت: تیم‌ها آنالیز؛ تقاضای مناسبی نداشتند و درواقع موضوع تقاضا را با تخیلات و ذهن خود در نظر گرفته بودند نه مطابق با واقعیات. همچنین نقطه ضعف دیگر این دوره؛ در نظر نگرفتن «معیار سنجش برتر طرح» بود؛ یعنی اینکه طرح شما چه مزیت منحصر به فردی نسبت به نمونه‌های دیگر دارد که باعث جلب توجه و در نتیجه موفق شدن طرح در تجارت بشود.

این عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی هوافضا دانشگاه شریف در ادامه گفت: وقتی ملاک ارتقا و امتیاز اساتید دانشگاه ما مقاله باشد و اساتید هم پروژه‌محور یا مقاله محور باشند؛‌ طبیعی است که نگاه‌شان به پایان‌نامه دانشجو یک نگاه مقاله محور باشد و طبیعتا اینها دانشجو را به سمتی می‌برد که پروژه‌ای بدهد که آنرا نمی‌ِشود عملیاتی کرد و صرفا در مقام مقاله و نظر می‌ماند.

در پایان مراسم اعلام شد که دو تیم برتر در چند روز آینده معرفی شوند و همچنین یک تیم هم از طرف بانک آینده مورد حمایت قرار می‌گیرد.