جلال غفاری قدیر:
به گزارش گروه فضای مجازی خبرگزاری دانشجو، این آماده باش یکی از تجلیاتش همین انتخابات پیش روست. مردم باید بلوغ خود را نشان دهند. جالب است به برخی می گویند رأی خود را می فروشی؟ می گوید به هیچ وجه، چون می داند این رأی هویت اوست. اینها بلوغ مردم است. این حفظ رأی یعنی امانتداری فرد نسبت به تاریخ. این همان مفاهیم عمیق و تجسم یافته اسلام است. یعنی عینی می بینیم. وقتی مفاهیم انتزاعی اسلام را می آورید در مصداق رأی دادن، به مردم نشان می دهید که شما چطور در تمدن سازی نوین اسلامی دارید مشارکت می کنید.
انقلاب اسلامی به عنوان یک انقلاب معنوی در زمانی صورت گرفت که اندیشمندان غربی در انتظار پایان معنویت و پایان جهان بودند، این انقلاب با علم کردن پرچم معنویت و ایمان دریچه جدیدی را بر آزادیخواهان و مستضعفان جهان گشوده و وعده الهی حکومت صالحان را به گوش ایشان رساند. پیوند انقلاب اسلامی و انتظار مهدی موعود (عج)، یکی از مسائل مهمی است که همواره محل تبیین و تحلیل بوده است.
ما نیز در نشستی صمیمانه با «دکتر جلال غفاری قدیر»، استاد دانشگاه و ورئیس دانشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی دانشگاه جامع امام حسین(ع)، به این موضوع پرداخته و جوانب آن را مورد بحث قرار دادیم که شرح آن در ادامه تقدیم می گردد:
- با سلام و تبریک ایام میلاد حضرت حجت(عج)، برای آغاز بحث ارتباط انقلاب اسلامی با مسئله مهدویت و ظهور را چگونه می بینید و چه نقشی برای جمهوری اسلامی در برنامه ظهور قائلید؟
بسم الله الرحمن الرحیم
میلاد حضرت ولی عصر را به شما عزیزان تبریک عرض می کنم. ان شاءالله که از شیعیان و رهروان واقعی حضرت باشیم.
در ابتدا باید گفت بحث انتظار، لوازم و جوانب آن، یک مسئله ساده ای نیست. حضرت آقا ابتدای صحبت در دانشگاه امام حسین(ع) تاکید بر همین موضوع دارد.
ایشان فرمودند: از القاب حضرت صاحب الزمان(عج) در زیارت آل یاسین و برخی ادعیه عبارت «وعد الله الذی ضمنه» است و منظور از آن وعده الهی ضمانت شده می باشد. آیه 105 سوره انبیاء نیز دلالت بر همین مضمون دارد که « وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ».
در حقیقت مسئله ظهور یک استراتژی در دستگاه خداست. از حیث تاریخی یک حرکت، حرکت اولیای حق بوده و یک حرکت، حرکت دستگاه باطل می باشد. حرکت حق با محوریت حضرت رسول(ص)، جریان نور را در عالم جاری می کند و جریان باطل به سرپرستی یا ولایت طاغوت، جریانسیاهی و ظلمت را. آیه «اللَّهُ وَلِیُّ الَّذینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ وَ الَّذینَ کَفَرُوا أَوْلِیاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَی الظُّلُماتِ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فیها خالِدُونَ» (1) اشاره به همین نکته دارد.
بر پایه این مبانی باید در مکان یابی کلان تاریخی، جای انقلاب اسلامی درک شود. واقعیت این است که انقلاب اسلامی، بعد از یک سری از دوره های سینوسی افول معنویت بشری، یک نقطه روشن است و در این معنا با انتظار پیوند برقرار می کند. لذا بی جهت نیست که در ادبیات مردم ایران از همان ابتدای انقلاب، شعار«خدایا خدایا تا انقلاب مهدی از نهضت خمینی محافظت بفرما» ایجاد شد؛ این شعار خود شاهد ارتباط ماهوی انقلاب اسلامی با ظهور و مهدویت در نظر مردم است. و البته این بازگشت به معنویت و دین مساله مهمی است.
مطلب بعدی که در این حوزه باید مورد توجه قرار گیرد این است که آیا این انتظار امری فردی است یا اجتماعی؟
با نگاهی به معارف اسلامی ملاحظه می شود، تمام سختی ای که دستگاه حق و دستگاه اولیای الهی طی کرده و مسیر حق را تا بعد از حضرت رسول (ص)، به ویژه بعد از غیبت کبری که مراجع شیعه کار را تا اینجا پیش بردند و طی کرده اند و مسیر حق را ژیش برده اند، ناشی از نیابت عام حضرت حجت(عج) در دوران مختلف است. لذا نقش حضرت حجت(عج) در مدیریت و در چنین شرایطی خیلی مهم و پر رنگ جلوه می کند. به همین جهت امام صادق(ع) می فرمایند:«لو ادرکته لخدمته ایام حیاتی» (2). حالا نوع اتصال انقلاب اسلامی در مکان یابی تاریخی اش به امر ظهور کاملا مشخص شد. همانطور که پایان تاریخ بشری سیاه نیست و نقطه های روشنی دارد، قطعا خدا ضمانت داده و وعده کرده که این دنیا را به اهلش وخوبانش برساند و انقلاب اسلامی هم از این مضمون تهی نیست.
نکته دیگر چرایی سختی پیامبران و اهل بیت است. این سختی از آنجاست که این حرکت صرفا یک عبادت فردی نیست، بلکه قرار بود این سختی ها طی بشود تا عبادت جمعی صورت گیرد.انقلاب اسلامی چنین مضمونی دارد. از آقای بهجت(قدس) نقل است می فرمودند که «امر ظهور جمعی اتفاق نیافتاده چون برای تو اتفاق نیافتاده.» یعنی به یک معنایی دال بر این است، اگر ظهور فردی برای تو اتفاق بیافتد و به محضر امام عصر مشرف شوی، عدول از این وظیفه نیست که تلاش کنی تا رشد تمام مردم عالم اتفاق بیافتد. یعنی حتی اگر تشرف برای توی شخص هم اتفاق افتاده، باز باید تلاش کنی همه جامعه به صورت جمعی به امام عصر تولی داشته باشند و ظهور جمعی رخ دهد. لذا حضرت آقا این مضمون را متذکر شدند که انتظار یعنی آماده باش؛ فرمودند: «ما مأمور به انتظاریم؛ انتظار به معنای مترصّد بودن است. در ادبیّات نظامی یک چیزی داریم به نام «آماده‌باش»؛ انتظار یعنی «آماده‌باش»! باید «آماده‌باش» باشیم. انسان مؤمن و منتظر، آن‌کسی است که در حال «آماده‌باش» است. اگر امام شما که مأمورِ به ایجاد عدالت و استقرار عدالت در کلّ جهان است، امروز ظهور بکند، باید من و شما آماده باشیم. این «آماده‌باش» خیلی مهم است؛ انتظار به این معنا است. انتظار به معنای بی‌‌صبری کردن و پا به زمین کوبیدن و چرا دیر شد و چرا نشد و مانند اینها نیست، انتظار یعنی باید دائم در حال «آماده‌باش» باشید.»
و در جای دیگری به جنبه جمعی بودن انتظار اشاره کرده و فرمودند: « این انتظار، مستلزم صلاح و عمل است؛ باید خودمان را اصلاح کنیم، باید اهل عمل به آن چیزی باشیم که دل آن بزرگوار را شاد میکند. اگر بخواهیم این‌جور عمل بکنیم و این صلاح و اصلاح را برای خودمان فراهم بکنیم، طبعاً نمیتوانیم به عمل فردی اکتفا کنیم. در محیط جامعه، در محیط کشور، در محیط جهانی هم وظایفی هست که باید انجام بدهیم؛ این وظایف چه هستند؟ این همان چیزی است که نیاز دارد به بصیرت، نیاز دارد به معرفت، نیاز دارد به نگرش جهانی، نیاز دارد به روشن‌بینی؛ این آن چیزی است که شما جوان عزیز فعّالِ امروز به آن موظّفید.»
این فرمایشات حاوی نکته مهمی است، اینکه ما در بستر تحولاتی که در انقلاب اسلامی تجربه می کنیم، یک آتیه روشن داریم که به سادگی هم بدست نمی آید و ما باید جمع اجتماعی مان را و کلیت جامعه را به سمت این آتیه روشن سوق دهیم. و با قاطعیت عرض می کنم که در این کلان روایت از حرکت انقلاب اسلامی، با وجود افت و خیزها، حرکت انقلاب رو به رشد است. این حرکت نشان دهنده پیشرفت می باشد. البته همین جا باید متذکر شوم متاسفانه در برخی تحلیلهای خرد، گفته می شود فلان کس به منصب قوه مجریه یا مقننه می رسد و از آنجا که آن شخص در مضامین کیفی انقلاب اسلامی ایران چندان جایگاه خوبی ندار، پس انقلاب اسلامی پسرفت کرده است. به طور قطع این گزاره ژذیرفته نیست چراکه اولا اگر کسی می گوید دوران شاه مردم بهتر بودند،نتیجه درستی را از جامعه کسب کرده،زیرا عبادت همانطور که ذکر شد دو بعد فردی و اجتماعی دارد و در بعد اجتمای قطعا انقلاب اسلامی موفق بوده است و این اتفاق متضمن معنای فوق از جنبه جمعی انتظار می باشد.
ثانیا عبارتی در قرآن با عنوان «تمحیص قلوب» وجود دارد؛ خداوند در آیه 141 سوره آل عمران می فرماید: ما شما را مبتلا به کفار و منافقین می کنیم، « وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرینَ »؛ درست است ما به شکل ظاهری دچار عارضه هایی می شویم. اما اینها باب ابتلاست. کارکرد ابتلاء، تمحیص یعنی خالی شدن از شرک و نفاق می باشد. لذا اتفاق مذکور،یعنی قدرت گرفتن برخی افراد در مناصب حکومتی تمحیص بوده و برکاتی دارد. پس حرکت 40 ساله یک انقلاب و دچار شدن به این ابتلائات انقلاب را قدرت بخشیده و می تواند نیازهای تمدن اسلامی را برای ظهور حضرت حجت فراهم کند.
تلقی بنده از مسیر انقلاب اسلامی این است و فکر می کنم هر گونه تحلیلی که اتفاقات سیاسی جامعه را به معنای بن بست و عقبگرد و بازگشت تلقی کند، خارج از مضامین علمی و دقیق و بدون بصیرت تحلیل شده، چراه مسلما حرکت انقلاب اسلامی در مسیر رشد است.
نکته دیگر در بررسی نسبت انقلاب اسلامی و انتظار، این است که پیوند انقلاب اسلامی با حرکت انبیا و اولیا چیست؟ یک سطح تحلیلی حرکت تاریخی، انقلاب اسلامی را در حیطه مسائل سیاسی بررسی می کند،اما است برخلاف تحلیلهای سیاسی تحلیل دیگری هم وجود دارد. این انقلاب آمده تا مقدمه ساز حرکت تاریخی حضرت ولی عصر(عج) شود. این مضمون ادله و شواهد زیادی هم دارد. به طوری که زمان سخن از صاحب انقلاب اسلامی، از ظاهر سیاسی پا را فراتر گذاشته و در باطن قضیه انقلاب اسلامی را در دست خود حضرت حجت(عج) می داند. لذا آنجایی که دلها بر می گردد و قلوب متوجه می شود، آن را عنایت حضرت ولی عصر(عج) می پندارد. حضرت آقا هم در جملات آخر سخنرانی در دانشگاه امام حسین (ع) فرمودند: «دلها دست خداست.» خدا به راحتی می تواند دلها را متوجه کند.(3)
یک نکته مهم هم در این حرکت اجتماعی داریم، که باید به آن پرداخته شود؛ حضرت آقا اخیرا تاکید داشتند که اگر ما امنیت داریم به خاطر عمر و زید نیست بخاطر مردم است. مردم چگونه می توانند امنیت داشته باشند. در قرآن این معنا است: « الَّذینَ آمَنُوا وَ لَمْ یَلْبِسُوا إیمانَهُمْ بِظُلْمٍ أُولئِکَ لَهُمُ الْأَمْنُ وَ هُمْ مُهْتَدُونَ»(4) این مردم آنگاه که پیوند الهی دارند می توانند امنیت برقرار کنند.
لذا این امنیتی که مورد اشاره رهبر معظم انقلاب بوده است، یک پیش فرض و نکته مستتر دارد. اینکه این مردم، مردم ایمانی اند و حضورشان در صحنه باعث امنیت است، پس مشارکت حداکثری هم برای همین است. برخی فکر میکنند اگر مردم رای ندهند ضد انقلاب رای میدهد.
آقا می فرماید همه مردم ایران بالقوه بسیجیاند و شاید ما حدود 3 درصد ضد انقلاب و معاند داشته باشیم. من می گویم 95 یا 97 درصد، در این مملکت رای آقای خامنه ای است و اگر کسی بگوید که اغراق آمیز است می گویم پس جمله آقا چیست؟ 100 درصد مردم ایرن بالقوه بسیجی اند نه مردم عادی، بلکه بسیجی؛ فقط باید گفتمان ها آشکار بشوند بالاخره دروغ و فریب هم هست ولی مردم آگاهند. ما دست آن روستایی و کارگر و کاسب را هم می بوسیم
عده زیادی در شبکه اجتماعی می چرخند و فکر می کنند دنیا فقط همین شبکه اجتماعی است. اینطور نیست. بزرگواری می گفت 70 درصد شبکه های اجتماعی طرفدار جریان غرب گراست؛ گفتم پس شما خبر نداری من معتقدم همین جوانان با شیطنت های احتمالیشان، اساسا در خط و ریل انقلاب اسلامی هستند. البته نیاز به پاسخ های سنجیده و هدایت های روشن دارند.
پس کلان روایت ما از انقلاب اسلامی مسیر رشد و پیشرفت و حرکت رو به جلوست. البته ممکن است توقفگاهی داشته باشد، سَکت هایی باشد،ولی همانطور که گفته شد از آن ابتلائات الهی است و بخشی هم اشتباه ماست. اشتباهات را باید جبران کرد و مسیر را اصلاح کرد و ابتلائات را به جان خرید، چون برای ما برکت دارد. فتنه برای ما برکت داشت. فتنه های بعدی هم همینطور، و به نظر من ظهور حضرت مهدی(ج) اتفاق نمی افتد مگر اینکه ما فتنه های بزرگ را تجربه کنیم. اگر فتنه های بزرگ را تجربه کردیم می توانیم آماده ظهور شویم. آن ابتلائات، قلب ما را پاک و افق ما را روشن می کند. اگر این فتنه ها و امتحانات نباشد، ظهور بدون هزینه اتفاق می افتد؟ باید آزمونی از ما گرفته شود. آزمون ما فتنه هاست. لذا دشمن در تلاش است در انتخابات که هیجانات مردم بالاست، این فتنه ها را رقم بزند. بنده به جرات می گویم امر الهی دال بر این است که فتنه های بعدی یا خنثی می شود یا مردم به نحو احسن از این فتنه ها عبور خواهند کرد.
- اینطور که شما می فرمایید که حکومت انبیا و اولیا در طول یک مسیر است و بناست به آن صلح و عدالت نهایی ختم شود و انقلاب اسلامی در میانه این راه و محل آماده باش و حرکت است، می توان گفت بازخوانی آن تعبیر مقام معظم رهبری است که فرمودند: «این انقلاب، حجت را بر همهی مسلمانان جهان تمام کرد. این انقلاب و شجره‌ی طیبه‌ی جمهوری اسلامی در این سرزمین، نشان داد که اقتدار و هیمنه و خشونت خداوندان زر و زور نمی‌تواند بر اراده‌ی قاهر ملتهای برخوردار از آگاهی و صبر و خلوص و فداکاری غلبه کند و در مبارزه‌ی ناگزیر میان حرکت اسلامی و دشمنان ثروتمند و مسلح اسلام، پیروزی با اسلام است.»(5)
قطعا انقلاب اسلامی از مصادیق شجره طیبه است. حضرت آقا بعد از همان بحث ظهور- در دانشگاه امام حسین(ع)- فرمودند چرا در مقابل انسان پرورش یافته در مکتب انقلاب اسلامی دچار غضب می شوند؟ چون استحکام دارد، قوی است و گفتند سپاه جزو اقشاری است که دچار غضب است و آن آیه «کَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ یُعْجِبُ الزُّرَّاعَ »(6) را مطرح فرمودند که کشاورز تعجب می کند چقدر کشت من قوی است. جلوتر می فرماید «لِیَغِیظَ بِهِمُ الْکُفَّارَ»(7) کفار وقتی غلظت را می بینند غضب می کنند. چرا ما هر چه جلوتر می رویم مواجهه با ما سنگینتر میشود؟ چون ما غلیظتر شده ایم. برخی میگویند ما هیچوقت زمان شاه اینطور نبودیم، مثل امروز ماهواره ای نبود، فسق و فجور مثل الان نبود، معلوم است ما هر چه قویتر میشویم، شیطان ابزارهایش را بیشتر برای ما توسعه می دهد، کفار بیشتر ابزارهایشان را بکار می گیرند. در حقیقت هرچه جلوتر میرویم صحنه درگیری عجیبتر می شود. الان تقابل ایمان و کفر در قالب تقابل تمدن غرب به سردمداری امریکا و تمدن نوین اسلامی با رهبری جمهوری اسلامی ایران در حال شکل گیری است که اینها همه روبروی هم ایستاده اند. وقتی علائم و جوانب این تقابل را بررسی کنید، می بینید آنکه در حال رشد و پیشرفت است، انقلاب اسلامی است.
وقی آمدند تئوری پایان تاریخ را دادند می خواستند بگویند که ما آخر تاریخیم. ولی از نظر ما آنها ظلمت و تاریکی اند و این پایان تاریک با ادله کلامی ما سازگار نیست. پایان تاریخ روشن است؛ حضرت ولیعصر(عج) پایان تاریخ است. کما اینکه پایان تاریخ از نظر ما شروع تاریخ است. حضرت آقا در جایی فرمودند: «همه‌ى آنچه در تاریخ بشر تا امروز مشاهده می کنیم، حرکت در همان کوره‌راه‌ها و در همان فرازونشیب‌ها و در همان خارستانها و لجن‌زارها و مانند اینها بوده است؛ بشریّت دارد همینطور این راه را طى میکند تا به اتوبان برسد؛ این اتوبان، دورانِ مهدویّت است، دوران ظهور حضرت مهدى (سلام الله علیه) است.»(8) حضرت که می آیند تازه اتوبان شروع می شود. سالیان سال، هزاران سال، بشر قرار است در دوران ظهور باشد. رجعت ائمه و شهدا در این دوران است، یعنی یک حکومت شیرین است. حکومت مهدوی چه حکومتی است؟ ما می توانیم یک تجلی جزئی اش را در انقلاب اسلامی ببینیم ولی خب آن کاری که حضرت می کنند، کارِ تمام است.
- برخی قائل به یک تفاوت بین تعریف جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی هستند. یعنی اگر تعریف کنیم انقلاب اسلامی یک نرم افزار است که از زمان بعثت شروع شده و ادامه پیدا می کند تا ظهور، جمهوری اسلامی را در قالب سخت افزاری تعریف می شود که حامل این نرم فزار است. نظر شما در خصوص این تفکیک چیست؟
جمهوری اسلامی یک کاربرد مکانی است. اتفاقا حضرت آقا اینها را از هم جدا کرده است و می گوید بین جمهوری اسلامی ایران و امریکا یک انقلاب اسلامی نشسته است. روح و سیرت جمهوری اسلامی، انقلاب اسلامی است. اگر آنرا گرفتند می تواند یک حکومت سکولار لیبرال داشته باشند. اتفاقا اساس برجام هم همین بود که روح انقلاب اسلامی را از جمهوری اسلامی بگیرند. آنها می گویند اگر روح انقلابیگری و هویت انقلابی را از جمهوری اسلامی گرفتیم برجام به نتیجه رسیده است.
-حالا به نظر شما نیروهای انقلاب نباید این تفکیک ها را پررنگ تر کنند؟ مثلا بین مردم یک نگرانی پیش می آید که اگر جمهوری اسلامی این است و احیانا با آرمان های اصلی انقلاب تعارض دارد، بعدا میخواهد چه شود؟
دلیل بروز فرودهایی در مسیر جمهوری اسلامی و بن بست های مقطعی، عدول از مبانی انقلاب اسلامی است. مثلا ملاحظه کنید،اگر اقتصاد ضعیف داریم،به خاطر آنست که اقتصاد انقلاب اسلامی را مبتنی بر روح اقتصاد مقاومتی اداره نکردیم.
بطور کلی راه حل مشکلات، بازگشت به مبانی و معارف انقلاب اسلامی است؛ یعنی ضروری است یک انقلاب در درون وجود تک تک افراد ایجاد شود که البته بسیار دشوار است. انسان ها اگر عوض شدند و هویت ها تغییر کرد و آن آرمانها عوض شد انقلاب اسلامی هم عوض می شود. انقلاب اسلامی به عنوان روح، بر ساختار غالب شده و موفق است. مشکل مدیرانی هستند که در این سالها پیام انقلاب را درک نکردند و زمانی که به سیاست ورزی مشغول شدند، درک نکردند که اسلام به دنبال چیست.
انقلاب اسلامی برای حل مشکلات و پیشبرد اهداف خود قطعا راه حل دارد و هر جا با روحیه انقلابی وجهادی پیش رفتیم مشکلات حل شده است. 8 سال دفاع مقدس نشانه بارز کارآمدی انقلاب اسلامی است. آنجا هدف دفاع مرزی بود و نگذاشتند یک وجب از خاک میهن به تاراج برود، ولی در همین دوره مذاکرات و برجامیزه کردن کشور، چطور هسته ای را در مقابل هیچ دادند؟! چون روحیه انقلابی حاکم نبود برجام پیش آمد، برجام های 2 و 3 هم همین معنا را متبلور می کند.
مقام معظم رهبری فرمودند اساس مشکل اینها با ما، دین خواهی ماست. اینکه ما در مسیر انبیا هستیم اگر از این مضمون دست کشیدیم آنها با ما صلح هم می کنند، ولی ما مسلمانیم و نمیکنیم. به هر حال خواستِ قرآن را باید عمل کنیم. نمی توانیم امتزاج با کفار پیدا کنیم، چون نمی توانیم پس حتما شدت و غلظت برخورد مطرح است. یک تقابل تاریخی وجود دارد، تقابل تاریخی جریان حق و جریان باطل.
در زمان ظهور حضرت، دیگر غلبه جریان حق بر باطل است و معنا ندارد شیطان وجود داشته باشد و این آرزوها باید توسط مردم خلق و مدیریت شود. این حکمت خداست که خواسته اینطور رقم بخورد. این جزء فلسفه های خلقت است، چرا که با رنج و سختی به دنیا آمدهایم. انسان باید این تجربه را برای خودش بوجود بیاورد که بی زحمت در این دنیا به کسی چیزی نمی دهند.
- شما تعبیر کردید که باید برای ظهور آماده باشیم تجلی امروز آن چیست؟
این آماده باش یکی از تجلیاتش همین انتخابات پیش روست. مردم باید بلوغ خود را نشان دهند. جالب است به برخی می گویند رأی خود را می فروشی؟ می گوید به هیچ وجه، چون می داند این رأی هویت اوست. اینها بلوغ مردم است. این حفظ رأی یعنی امانتداری فرد نسبت به تاریخ. این همان مفاهیم عمیق و تجسم یافته اسلام است. یعنی عینی می بینیم. وقتی مفاهیم انتزاعی اسلام را می آورید در مصداق رأی دادن، به مردم نشان می دهید که شما چطور در تمدن سازی نوین اسلامی دارید مشارکت می کنید.
حرف این است" مشارکت حداکثری، انتخاب اصلح" دو چیزی که مد نظر حضرت آقا هم هست.
1- آیه 257 سوره بقره؛
2-الغیبة النعمانی، ص ۲۴۵ – امام صادق(ع): «اگر دوران او را درک می‌‌کردم، همهی زندگی‌‌ام را در خدمت به او می‌‌گذراندم».
3-اشاره به آیه 63 انفال؛
4-آیه 82 سوره انعام؛
5-پیام به کنفرانس اندیشه اسلامی 70/11/15
6-سوره فتح، بخشی از آیه‌ی ۲۹؛ «... چون کشته‌ای است که جوانه‌ی خود برآورد و آن را مایه دهد تا ستبر شود و بر ساقه‌های خود بِایستد و دهقانان را به شگفت آورد تا از [انبوهیِ] آنان [خدا] کافران را به خشم دراندازد...»
7-همان
8-بیانات در دیدار پژوهشگران و کارکنان مؤسسه «دارالحدیث» و پژوهشگاه «قرآن و حدیث» 93/3/21
9-بیانات در دیدار معلمان و فرهنگیان 96/2/17
منبع: مصداق
ارسال نظرات