«مقام معظم رهبری در فرمایشات اخیر خود با نخبگان، مواضع اروپایی‌ها را در
حرف کافی ندانستند و کارویژه خاصی را برای طرف اروپایی‌ها تعریف کردند و
آن ایستادگی عملی در مقابل اقدامات آمریکایی‌ها بود. در همین راستا و برای
تحلیل روابط ایران و اروپا و نقش تاثیرگذاری آنها در رابطه با برجام به
سراغ یکی از معاونان محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان رفتیم. حسن
قشقاوی، معاون کنسولی امور مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه ایران است. او
پیش از رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه، همچنین سفیر ایران در
قزاقستان و سوئد بوده است.
مقام معظم رهبری در دیدار نخبگان فرمودند اینکه اروپاییان مقابل
ترامپ موضع‌گیری کرده‌اند کار خوبی است اما کافی نیست. تحلیل شما در این
باره چیست؟
فرمایشات رهبری بسیار دقیق و تحلیل‌های ایشان واقع‌بینانه بود. جالب است
که گاهی با تحلیل‌های موجود در داخل کشور، البته با برخی تحلیل‌ها که در
رسانه‌ها یا از سوی تحلیلگران مطرح می‌شود، مطابقت ندارد. به‌عنوان مثال
برخی تحلیل‌ها در داخل کشور این بود که آمریکا و اروپا هیچ تفاوتی ندارند.
به نظر من در فرمایش امروز رهبری این تفاوت کاملا مشهود بود. در همین
تعبیری که شما به‌درستی به‌کار بردید به این معنا که محکومیت تنها این نیست
بلکه باید اقدام عملی موثری داشته باشند. با دیدگاهی که مطرح می‌کند کاری
به اروپا نداریم، متفاوت است.
رهبری در مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری بر ارتباط گسترده با جهان تاکید داشتند
این را درخصوص سرمایه‌گذاری خارجی یا تکیه بر داخل می‌دانیم که رهبری از ابتدا درباره اقتصاد مقاومتی فرمودند درون‌زا و برون‌نگر باشیم. همه شاهد بودیم در مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری آقای روحانی، رهبری تاکید داشتند ارتباط گسترده با جهان داشته باشند. این امر با برخی تحلیل‌ها که اذعان دارد صرفا باید به داخل منهای خارج تکیه کنیم، متفاوت است و رهبری امروز اذعان داشتند با سرمایه‌گذاری خارجی مشکل ندارم اما تکیه به سرمایه‌گذاری‌ای که با حرف‌های ترامپ جابه‌جا شود نمی‌توان کرد. این فرمایش دقیقی است و حتما اتکای ما باید به درون و اقتصاد ما باید درون‌زا باشد و نمی‌تواند برون‌نگر باشد.
امروز مسئولان باید همین مسیری را که رهبری تبیین کردند پیگیری کنند و ادامه دهند. خوشبختانه بعد از صحبت‌های ترامپ ما شاهد نوعی اجماع ملی بودیم و تلاش‌ها بر این است که بتوانیم براساس واقع‌بینی در چارچوب فرمایشات رهبری عمل کنیم.
مواضعی که اخیرا ظریف داشت نمونه آن توییت آخری که درباره اینکه همه ما
سپاهی هستیم، حتی عنصر معلوم‌الحالی همانند نتانیاهو نتوانست این دشمنی را
پنهان کند و از ظریف می‌خواهد توییت‌های خود را متوقف کند. خوشبختانه این
موضوع نشان داد موضع‌گیری مسئولان در چارچوب اتفاق نظر و اجماع ملی اثرات
بسیار مثبتی دارد.
برخی از کنشگران بر این باور بودند که حضور اروپاییان یا هیات‌های
اروپایی به نوعی امتیازگیری از ایران محسوب می‌شود. به نظر شما چقدر این
اتفاق درست است و چقدر می‌توانیم به کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا
اعتماد کنیم؟
در سیاست خارجی مسائل نسبی است. روزی که روسیه وارد بحث سوریه شد خیلی از تحلیل‌ها این بود که شاید تا آخر خط نرود اما واقعیت این است که روسیه در این موضع خیلی خوب حمایت کرد. اکثر کسانی که می‌گفتند روسیه قابل اتکا نیست و استنادهای تاریخی می‌آوردند اشتباه تحلیل کردند.
روسیه نشان داد که به خاطر منافعش در سوریه می‌توان به او اعتماد کرد.
درباره اروپا هم این چنین است. ما فکر می‌کنیم برجام میراث اتحادیه اروپا
است و حاصل زحمت جدی اتحادیه اروپا و خانم موگرینی است. هیچ دلیل و
عقلانیتی وجود ندارد که این میراث و دستاورد سیاست خارجی اروپا را نادیده
بگیرند.
اتحادیه اروپا به دنبال امتیازگیری از ایران است
اینکه آنها منافع خود را در نظر می‌گیرند یا به تعبیر شما امتیاز بخواهند، کدام کشور است که دنبال امتیاز و منافع نیست؟ همه کشورها دنبال این موضوع هستند. این امر از سوی اتحادیه اروپا طبیعی است. اگر انتظاری غیر از این داشته باشیم غیرطبیعی است. حتما اتحادیه اروپا به دنبال امتیازات و منافع خود است، همان‌طور که جمهوری اسلامی به دنبال منافع خود است.
امروز در فرمایشات رهبری تکیه بر مسائل ملی موج می‌زد. امروز ما از اروپایی‌ها انتظار عدم‌همراهی واقعی با ترامپ را داریم. اگر این تحلیل به این معنا باشد که اروپا از آمریکا جدا شده است حتما تحلیل دقیق و واقع‌بینانه‌ای نیست.
اروپا از یک‌سو حجم سنگینی از روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و از سوی
دیگر وحدت مذهبی، مسیحی و تمدن مشترک نسبی را با آمریکا دارند. در همین
راستا اگر بخواهیم این روابط را نادیده بگیریم دچار اشتباه شده‌ایم.
امروز مصلحت در رایزنی متداوم با اتحادیه اروپاست
اینکه بگوییم اتحادیه اروپا هم به‌طور مطلق قابل اعتماد نیست، حرف غلطی است و ما باید با اروپا کار کنیم و منافع ملی و مصلحت ملی امروز ما در این است که با اتحادیه اروپا رایزنی متداوم داشته باشیم.
امروز همین کاری که دستگاه دیپلماسی و به تبع آن محمدجواد ظریف انجام
می‌دهد، کار دقیق و صحیحی است و با درنظر گرفتن مصالح ملی منافاتی ندارد.
دوره مطلق‌انگاری در تحلیل‌ها به سر آمده است و مسائل را باید نسبی اندیشید
و همه مسائل را دید.
ترامپ عهدنامه‌های متعددی را با اروپا برهم زده است
در صورتی که این‌گونه فکر کنیم می‌توانیم با اتحادیه اروپا همکاری را ادامه داد و همواره اتحادیه اروپا و مخصوصا بنگاه‌های اقتصادی، سیستم بانکی و مسائل دیگر تحت تاثیر انسان کم‌عقلی همانند ترامپ قرار نمی‌گیرند چراکه ترامپ عهدنامه‌های متعددی که با اتحادیه اروپا و با جهان داشت، همانند معاهده پاریس و آتلانتیک را برهم زده است.
این اقدامات خوشایند مقامات اروپایی نیست و به همین دلیل حتما مقامات
اروپایی به سیاست‌های ترامپ در بسیاری از موارد معترض هستند، هرچند نباید
از نظر دور داشت که در موارد بسیاری هم اشتراک نظر دارند.
روند همکاری‌های اقتصادی ما با اروپا مثبت است
اروپایی‌ها در برخی مسائل همچون مسائل منطقه‌ای و موشکی با آمریکا مواضع همسو و مشترکی دارند ولی این به معنای تعمیم این مواضع نباید باشد که مثلا در مساله برجام هم با ترامپ هم‌نظر خواهد بود.
روند همکاری‌های اقتصادی ما با اروپا مثبت است و باید این روند را جلو ببریم. باید حجم همکاری‌های بانکی و سرمایه‌گذاری با شرکت‌های اروپایی را بیشتر کنیم. امروز میزان رفت‌وآمدها با کشورهای اروپایی بسیار مفید است. این رفت‌وآمدها نقطه اوج دیپلماسی ماست. هر سفری که هیات اروپایی به ایران می‌آید به نفع منافع ملی ماست ولی باید هوشیار باشیم و باید مذاکره‌کنندگان ایرانی دنبال کسب منافع ملی بیشتر باشند چراکه غرب یکسری خصوصیات و هویت‌هایی دارد که غیرقابل انکار است.
بهتر است امروز غرب‌ستیز باشیم تا غرب‌گریز
غرب سنخیت‌هایی دارد که ممکن است با ما یکسان نباشد. الان دو تفکر وجود
دارد و مرحوم مطهری قبل از انقلاب به این تفکر اشاره کرد. عده‌ای در داخل
دنبال تقواگریز هستند و مرحوم مطهری می‌گوید عده‌ای هم دنبال تقواستیزی
هستند. ما فکر می‌کنیم تقواستیز درست است نه تقواگریز! تقواگریز ممکن است
فرجام کار را بستن و انزوای کشور بدون مراودات بداند ولی مرحوم مطهری
می‌فرماید تقواستیز بهتر است. امروز این دو تفکر در کشور وجود دارد.
در سیاست‌های دفاعی‌مان تحت تاثیر اجنبی نخواهیم بود
شما فرمودید یکسری ارتباطات مالی بین کشورهای اروپایی و آمریکا هست و نمی‌توان آنها را نفی کرد یا در بحث‌های موشکی و منطقه‌ای نظرشان به نظر آمریکا نزدیک‌تر است و با این شرایط چقدر امکان مقابله اروپا با آمریکا وجود دارد و چقدر اروپاییان می‌توانند در بحث برجام نقش‌آفرینی کنند؟
به‌عنوان دیپلماتی که 25 سال سابقه دارم می‌گویم، اروپاییان باید به‌طور
مرتب در ایران حضور داشته باشند. این به سود منافع ملی ماست و مرتب باید
مذاکره داشت و ما هم باید در پایتخت‌های اروپایی حضور داشته باشیم. امروز
باید در روسیه و چین حضور داشته باشیم. دوره انزوا و گریز از غرب گذشته است
منتها باید در مذاکرات محکم منافع ملی خود را در نظر بگیریم.
نمی‌توانیم مواضع انقلابی خود را به خاطر دلخوشی غرب کنار بگذاریم
امروز ما در سیاست‌های منطقه‌ای منافع ملی و جهان اسلام و حمایت از
مستضعفین را مورد تاکید قرار می‌دهیم. نمی‌توانیم نسبت به مساله فلسطین
بی‌تفاوت باشیم، این بخشی از قانون اساسی ماست. بخشی از اعتقاد انقلابی و
حکومت انقلابی ماست. ما نمی‌توانیم مواضع انقلابی خود را به خاطر دلخوشی
غرب یا دیگران کنار بگذاریم. اینها را در مذاکرات و رفت‌وآمدها می‌توان
بازگو کرد. حرف خود را محکم بزنیم همیشه کار پیش می‌رود.
وقتی قوانین و سیستم اقتصادی ما ضعیف باشد توان مقابله با قدرت‌ها را نداریم
رهبری اذعان داشتند احتمال جنگ نیست ولی کارهای دیگر امکانش هست یعنی حتی جنگ اقتصادی هم احتمالش وجود دارد. ما جنگ نظامی نداریم چراکه به برکت دفاع مقدس و شهدایی که تقدیم کردیم، قوی شدیم. حال باید در جنگ اقتصادی هم قوی شویم. همین‌طور نمی‌توان گفت اتکا به خود داریم در حالی که سیستم‌های اقتصادی ما درست نیست.
هر زمان سیستم‌های مالیاتی و گمرکی و بانکی و اهدای مجوزها و سیستم تولید ما توجه به قشر کارآفرین و تولید قوی باشد نیازمندی ما به جهان خارج کمتر خواهد شد. هر زمانی که برای اینها قوانین یا سیستم قوی نداشته باشیم معلوم است که نمی‌توانیم در مقابل قدرت‌های اقتصادی بایستیم. اینها بحث‌هایی است که باید با هم در نظر گرفته شود.
ما حتما غیر از جنگ نظامی در جنگ‌های دیگر همانند جنگ اقتصادی و فرهنگی هستیم و این مستلزم این است که روی پا خود بایستیم. بالاخره ضعف‌های کشور باید برطرف شود. اگر مشکل بیکاری است باید حل شود.
از سوی دیگر باید محاسبه نفوذ و محاسبات دیگری را که از سوی رهبری مطرح شده است در نظر بگیرم البته این به آن معنا نیست که در ما به روی آنها بسته شود. ما به فرهنگ غنی اسلام اتکا داریم و بنابراین واهمه نداریم و باید مرتبا رفت‌وآمد داشته باشند. باید ایران‌شناسان اروپایی بیایند.