دستاورد اقتصادی برجام برای اروپا بیکاری و رکود برای ما

نزدیک به دو سال از اجرایی شدن برجام می‌گذرد؛ برجامی که طبق گفته رئیس جمهور در سال ۹۴؛ آفتاب تابان بوده و حتی آب خوردن مردم هم به آن گره خورده است.

حالا با گذشت مدت قابل توجهی از اجرای این توافقنامه می توان گفت این آفتاب تابان چهره اقتصاد ایران را سوزانده و منجر به خسارت‌هایی در حوزه اقتصاد کشور شده است.

یکی از نمونه‌های بارز این خسارت‌ها، تداوم وجود مشکلات بانکی و تبادلات بین المللی است. چراکه تولیدکنندگان ایرانی هنوز هم در زمینه باز کردن ال سی و همکاری با بانک‌های خارجی بزرگ با مشکل مواجهند، چنانچه کمتر از دو ماه پیش، رئیس اتاق بازرگانی تهران در این باره گفته بود: «گرچه در دو سال گذشته، اقداماتی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی انجام شده اما از آنجا که هنوز مباحث بانکی بین ما و سایر کشورها بطور کامل حل نشده، نتوانسته‌ایم، آنطور که باید و شاید در زمینه جذب سرمایه‌گذاری خارجی عمل کنیم.»

اعتراف این مسئول به خوبی نشان می دهد که دستاورد رفع تحریم‌های بانکی همانطور که رئیس کل بانک مرکزی در سازمان ملل گفته بود؛ «تقریبا هیچ» بوده است.

ضمن اینکه براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول که در اسفند ماه سال قبل منتشر شد، پس از برجام، هیچ بانک بزرگ بین‌المللی با ایران وارد همکاری نشده است. به همین دلیل مراودات تجاری و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ که نیازمند مشارکت بانک‌های بزرگ است، پس از برجام صورت نگرفته است.

این نهاد اقتصادی بین‌المللی تحت نفوذ آمریکا در گزارش خود تاکید کرد: به رغم رفع تحریم‌های هسته‌ای با اجرای برجام، چالش‌های اصلی که مانع اتصال مجدد بانک‌های ایرانی به بانکداری جهانی است، همچنان باقی مانده است.

ذخایری که کم می‌شوند

یکی از نکاتی که درباره تاثیرات اقتصادی برجام دیده نشده، ذخایر بین‌المللی بانک مرکزی است که متاسفانه طی بیش از یکسالی که از آن گذشته با کاهش مواجه شده است.

بر اساس آمارهای بانک مرکزی، این ذخایر در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال ۱۳۹۴ بالغ بر هفت میلیارد و ۶۶۶ میلیون دلار کمتر شده است.

چنانچه مشرق دراین باره گزارش داده، این در حالی است که در دو سال پایانی دولت دهم یعنی سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱ ذخایر بین‌المللی بانک مرکزی به ترتیب ۲۱/۴ میلیارد دلار و ۱۲/۲ میلیارد دلار افزایش پیدا کرده بود که این روند صعودی در سال‌های ۱۳۹۲ و ۱۳۹۳ نیز ادامه پیدا کرد. اما آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد دقیقا از سال ۱۳۹۴ یعنی سالی که برجام اجرا شد، روند ذخایر بین‌المللی بانک مرکزی، نزولی شد.

سرمایه‌گذاری در انتظار امداد غیبی

بدون شک یکی از مهم‌ترین اهداف اقتصادی برجام، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی بود که باز هم طبق آمارهای رسمی در جذب آن ناموفق عمل شده است.

طبق آمارهای رسمی سرمایه‌گذاری خارجی، که توسط سازمان کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (آنکتاد) منتشر می‌شود، دولت یازدهم در چهار سال فعالیت خود (۹۲، ۹۳، ۹۴ و ۹۵) مجموعا ۱۰ میلیارد و ۵۷۷ میلیون دلار سرمایه خارجی جذب کرد، در حالی که دولت دهم در چهار سال فعالیت خود (۸۸، ۸۹، ۹۰ و ۹۱) موفق به جذب ۱۵ میلیارد و ۵۷۱ میلیون دلار سرمایه خارجی شده بود.

بنابراین باید گفت در دولت حسن روحانی، روند سرمایه‌گذاری خارجی در کشور با افت فاحش پنج میلیارد دلاری روبرو شد که رقمی نزدیک به ۴۷ درصد می‌شود. این رقم برای سال ۲۰۱۶ (سال نخست اجرای برجام) از سوی آنکتاد۳/۷ میلیارد دلار اعلام شد تا باز هم شاهد تحولی در عرصه ورود سرمایه‌گذاری خارجی نباشیم و با توجه به خیز آمریکا برای خروج از برجام و تاثیر آن بر روابط اقتصاد بین‌الملل، احتمال رخ دادن تحول خاصی در این زمینه کمتر خواهد شد و شاید یک امداد غیبی بتواند جهشی در ورود سرمایه خارجی به کشور ایجاد کند.

عواید برجام برای بیگانگان

البته نمی‌توان منکر شد که برجام عواید اقتصادی داشته، چون حداقل برای برخی از کشورهای خارجی  بدون منفعت نبوده و تنها در یک نمونه واردات ایران از فرانسه در پسابرجام چهار برابر شده است!

در نیمه اول سال ۹۴ که هنوز برجام اجرایی نشده بود، حجم کالاهای وارداتی از فرانسه به ایران ۳۳ هزار تن بود اما با رشد بیش از ۷۰ درصدی در نیمه اول سال ۹۵ به ۵۷ هزار تن رسید و در نیمه اول سال ۹۶ هم رشد بیش از ۳۰۰ درصدی (چهار برابری) را نسبت به دوران قبل از برجام طی کرد.

اما آنچه در این میان بیشتر جای تعجب دارد، کالاهایی است که ورود آن «تقریبا هیچ» ضرورتی ندارد، چه اینکه در طول دوره پسابرجام کالاهایی از قبیل پفیلا، سرکه، قلوه سنگ، مخزن آب و سیفون و... مشخص نیست با چه توجیهی ثبت سفارش و وارد کشور شده‌اند.

ضمن اینکه افزایش قابل توجه واردات در دو سال اخیر، منحصر در کشور فرانسه نیست و بر اساس آمار تجارت خارجی کشور، واردات کالا از آلمان در پنج ماه اول سال ۹۶ نسبت به مدت مشابه سال ۹۴ یعنی زمانی که هنوز برجام اجرا نشده بود، ۴۶/۴ درصد رشد پیدا کرده است.

ایتالیا و هلند هم بهره چشمگیری از برجام برده‌اند، چراکه واردات ایران از این کشورها هم در پنج ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال ۹۴ (یعنی بازه زمانی قبل از اجرای برجام) به ترتیب بیش از ۴۲ و ۷۸ درصد رشد کرده است.

لذا هیچ کسی منکر عواید برجام در حوزه اقتصادی نبوده و هیچ فرد منصفی نمی‌تواند منافعی که آفتاب تابان برجام برای بیگانگان فراهم کرده را نادیده بگیرد.