«یک قطعه‌ساز بزرگ، ایران‌خودرو را گروگان گرفت!» این تیتر خبری یکی از رسانه‌های دولتی است که طی یکی، دو روز گذشته با انتشار آن توجه بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانه را به خود جلب کرده است.
این رسانه در توضیح خبر منتشرشده نوشته است: «یکی از قطعه‌سازان بزرگ با ایجاد انحصار در تامین قطعات ایران‌خودرو در مواقع خاص اقدام به توقف تامین قطعه، خواباندن خطوط تولید خودرو و باج‌خواهی از ایران‌خودرو می‌کند. صاحب این شرکت قطعه‌سازی، مالک شرکتی است که تامین قطعات سیستم‌های سوخت‌رسانی خودرو را به‌طور انحصاری در اختیار دارد و در روزهای اخیر ضربه خود را از طریق عدم تامین قطعات سوخت‌رسانی به صنعت خودروی کشور وارد کرده است. این فرد از سال 95 با یکی دیگر از شرکت‌های قطعه‌سازی انحصارگر، برای تشدید انحصار در صنعت قطعه‌سازی، کنسرسیوم تشکیل داده و در حال حاضر با همراهی فرزند و برادرزاده خود یکی از اصلی‌ترین سهامداران ایران‌خودرو نیز است. وی همچنان به‌دنبال به دست آوردن درصد بیشتری از سهام ایران‌خودرو برای استیلا بر بزرگ‌ترین شرکت خودروسازی ایران است.»
این خبر در حالی منتشر شده که عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان خودرو طی یکی، دور روز گذشته در نشست خبری خود با اصحاب رسانه اعلام کرد سال گذشته حدود ۴۰ هزار دستگاه خودرو در کف کارخانه‌ها به‌دلیل نبود یا کمبود قطعه انباشت شد و در حال حاضر این تعداد به ۱۶۰ هزار دستگاه رسیده است. از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد در پایان سال گذشته چهارهزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی بدون انتشار اطلاعات و جزئیات رسمی و قابل استنادی از نحوه توزیع این میزان تسهیلات در اختیار قطعه‌سازان قرار گرفته و براساس گفته دبیر انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو، بیش‌از 70 درصد قطعه‌سازان موفق به دریافت تسهیلات دولتی شدند.
سال گذشته و به‌دنبال تک‌نرخی شدن نرخ ارز و بحران‌های به وجود آمده در صنعت خودروسازی، بسیاری از خودروسازان عامل کاهش تولید و افزایش قیمت خودرو را کمبود و نبود قطعه عنوان کردند. از سوی دیگر قطعه‌سازان، عدم واردات مواد اولیه و برخی قطعات مورد نیاز خودرو را دلیل اصلی کمبود قطعه دانستند. براساس آمار منتشرشده از سوی بانک مرکزی ایران از فهرست دریافت‌کنندگان ارز دولتی (ارز4200 تومانی)، دو شرکت صنایع تولیدی کروز و سازه‌گستر سایپا که به‌عنوان دو قطعه‌ساز بزرگ کشور شناخته می‌شوند، در سال 97 مجموعا 107 میلیون و 531 هزار دلار ارز دولتی با نرخ 4200 تومانی دریافت کرده‌اند. این در حالی است که تاکنون فهرستی از قطعات و مواد اولیه واردشده با ارز دولتی از سوی این دو شرکت منتشر نشده است.
غول‌های بزرگ قطعه‌سازی
در حال حاضر بیش از 500 شرکت تولید قطعات خودرو در زنجیره تولید قطعه برای صنعت خودروسازی کشور فعالیت می‌کنند که در میان این شرکت‌ها، چند شرکت قطعه‌سازی به‌عنوان غول‌های این صنعت، بخش قابل‌توجهی از قطعات مورد نیاز صنعت خودروسازی را تولید می‌کنند.
شرکت صنایع تولیدی کروز به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده قطعات خودرو در کشور در سال ۱۳۶۱ تاسیس شد و اکنون با برخورداری از سه کارخانه بزرگ تولید قطعات به یکی از بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین تامین‌کنندگان قطعات در صنعت خودروی ایران تبدیل شده است. کروز در بیست‌ویکمین سال همایش سازمان مدیریت صنعتی در سال 97، در فهرست 100 شرکت برتر ایران و در جایگاه چهل‌ویکم این مرکز قرار گرفت. مطابق با آمار خودروسازان، گروه قطعه‌سازی کروز سالانه حدود ۲۰۰۰ میلیارد تومان به ایران‌خودرو و حدود ۱۰۰۰ میلیارد تومان به شرکت خودروسازی سایپا انواع قطعه می‌فروشد. سوئیچ و کانکتور، قطعات تزئینی، نشانگرها و مالتی‌مدیا، قوای محرکه، کنترل بدنه و حفاظت، دسته سیم، تعلیق و ترمز، داشبورد و سپر، ایربگ و ایمنی، چراغ، آینه، سیستم تهویه و بردهای الکترونیکی مجموعه تولیدات این شرکت قطعه‌سازی است.
شرکت گسترش‌صنعت رانه و شرکت ایسکرااتوالکتریک ایران دو شرکت زیرمجموعه کروز هستند که در بخش‌های مختلف تولید قطعه فعالیت می‌کنند. شرکت آلمانی «کونتیننتال»، «ماندو» و «اس‌اند‌تی‌موتیو» از کره‌جنوبی و شرکت چینی «دی‌سی‌اس‌وی» ازجمله شرکای تجاری شرکت کروز محسوب می‌شوند. براساس آمار بانک مرکزی، شرکت صنایع تولیدی کروز از فروردین‌ماه سال 97 تا اردیبهشت‌ماه سال جاری، 96 میلیون و 76 هزار دلار ارز دولتی برای واردات قطعه و مواد اولیه مورد نیاز صنعت قطعه‌سازی دریافت کرده است. عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان معتقد است عامل کسری قطعه در صنعت خودرو شرکتی است که بیشترین ارز دولتی را دریافت کرده است. بنابراین و با توجه به اینکه شرکت کروز میان شرکت‌های قطعه‌سازی موفق به دریافت بیشترین میزان ارز دولتی شده، می‌توان نتیجه گرفت انحصار موجود در صنعت قطعه‌سازی، موجب برهم‌خوردن نظم بازار خودرو و صنعت خودروسازی شده است.
سازه‌گستر سایپا؛ دومین غول
پس از شرکت تولیدی صنایع کروز، شرکت سازه‌گستر سایپا به‌عنوان دومین تولیدکننده بزرگ قطعات خودرو در کشور شناخته می‌شود. این شرکت، یکی از شرکت‌های بزرگ زیرمجموعه خودروسازی سایپا است که در تولید قطعات یدکی بدنه خودرو، چرخ و کاستور (چرخ کوچک) برای وسایل نقلیه، قطعات گیربکس و لوازم یدکی، قطعات فرمان و سیستم تعلیق خودرو، قطعات سیستم ترمز خودرو، تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی و ابزار کنترل و پانل وسایل نقلیه موتوری فعالیت می‌کند. این شرکت در سال 96 در جمع 100 شرکت برتر ایران از نظر میزان فروش و درآمد، با فروش بیش از 6 هزار میلیارد تومان در رتبه بیست‌وهفتم شرکت‌های برتر و رتبه نخست فروش در صنعت، در گروه خدمات بازرگانی قرار گرفت.
براساس آمار به دست آمده از شرکت‌های دریافت‌کننده ارز دولتی که از سوی بانک مرکزی منتشر شده است، شرکت سازه‌گستر سایپا از فروردین‌ماه سال 97 تا اردیبهشت‌ماه سال جاری، 11 میلیون و 455 هزار دلار برای واردات قطعه و مواد اولیه مورد نیاز صنعت قطعه‌سازی دریافت کرده است. معصوم نجفیان، مدیرعامل شرکت سازه‌گستر سایپا به‌عنوان مدیر برتر جهادی سال 97 انتخاب شد.
دعوای صوری قطعه‌سازان و خودروسازان
دانستن دلایل افزایش قیمت خودرو و جنجال‌های اخیری که در بازار خودرو ایجاد شده است، نیاز به هوش سرشار و بررسی‌های دقیق و کارشناسی ندارد. با یک حساب سرانگشتی ساده و نگاهی گذرا به اتفاقات رخ‌داده طی یک‌سال اخیر به‌خوبی می‌توان دریافت انحصار در تولید قطعه و خودرو و فساد ناشی از آن موجب شده شرایط حاکم بر بازار خودرو رقم بخورد. اعضای انجمن قطعه‌سازان از یک‌سو با اعلام اینکه بانک مرکزی هنوز تسهیلات هفت‌هزار میلیارد تومانی قطعه‌سازان را تخصیص نداده، معتقدند عدم ارائه تسهیلات موجب کاهش تولید قطعه و در نتیجه کمبود آن در بازار شده ست. از سوی دیگر خودروسازان معتقدند تعدادی از قطعه‌سازان با وجود آنکه حجم زیادی از تسهیلات بانکی را در اختیار گرفته‌اند و حتی توانایی تولید قطعات را هم دارند اما بنابر دلایلی حاضر به ارائه قطعه به شرکت‌های خودروسازی نیستند. ۱۴ اردیبهشت‌ماه سال جاری قطعه‌سازان و خودروسازان در نامه‌ای به رئیس‌کل بانک مرکزی به رشد سه‌برابری تهیه مواد اولیه و زمان کم قطعه‌سازان و خودروسازان در تامین مواد تاکید کردند و از همتی خواستند تدبیری اتخاذ شود تا تسهیلات هفت‌هزار میلیارد تومانی به‌صورت اضطرار در اختیار صنایع قطعه‌سازی و خودروسازی قرار گیرد.
۲۵ اردیبهشت‌ماه اداره اعتبارات بانک مرکزی در پاسخ به این نامه اعلام کرد براساس ماده ۶ آیین‌نامه تسهیلات و تعهدات کلان، حداکثر مجموع تسهیلات و تعهدات به هر ذی‌نفع واحد نباید از ۲۰ درصد سرمایه پایه موسسه اعتباری تجاوز کند. از این رو اعطای تسهیلات از سوی بانک‌ها به قطعه‌سازان و خودروسازان در چارچوب تعیین‌شده و با رعایت سایر ضوابط و مقررات امکان‌پذیر است. دعوای زرگری میان خودروسازان و قطعه‌سازان که همواره به بهانه‌های مختلف موجب افزایش قیمت خودروهای داخلی و به‌هم‌خوردن بازار خودرو شده است، در سایه انحصارطلبی رخنه‌کرده در این صنعت، تنها سبد اقتصادی خانوارها را نشانه رفته تا تاوان سنگین این دعوای زرگری را مردم بپردازند.
منبع: فرهیختگان