گروه استانهای خبرگزاری دانشجو، اولین نشست دانشجویی در خصوص تبیین طرح افزایش ظرفیت رشتههای علوم پزشکی توسط جامعه دانشجویی سیستان با همکاری جنبش دانشجویی جهاد جهش و خبرگزاری دانشجو برگزار شد.
در این نشست از میثم مهدیار، استاد جامعه شناسی دانشگاه تهران به عنوان کارشناس دعوت شد و وی به پاسخهای دانشجویان درباره لزوم افزایش ظرفیت پزشک در کشور پاسخ داد. متن این گفتگو به شرح زیر است.
برای شروع بحث لطفا در ابتدا شبهات وارده پیرامون بحث زیر ساختهای لازم برای افزایش ظرفیت پزشک را توضیح بدهید.
افزایش ظرفیت، ناظر به تامین زیرساختهای لازم است؛ اما یک مسئلهای هست که گفته میشود تامین این زیرساختها طول میکشد. چیزی که بررسیها نشان می دهد، این است که زیر ساختهایی که اغلب بالقوه موجود هستند، باید تا حدزیادی بالفعل شود. شما ببینید، داخل دانشگاه ازاد که بیمارستان دارد به شما اجازه پرورش متخصص نمیدهند. درواقع آن جا شما نمیتوانید دانشجوی رزیدنت داشته باشید. در مراکز درمانی دانشگاه آزاد نیز بیشتر از پزشک عمومی اجازه تربیت ندارد؛ خب پس اینجا ظرفیت مغفول ماندهای وجود دارد. طبق این موارد بخشی از زیر ساختها وجود دارد که فقط باید بالفعل شود و یک بخشی هم باید ایجاد شود. نکته مهم اینجاست که وجوب زیرساخت و افزایش ظرفیت نافی هم نیستند. اما اینکه بگوییم ایجاد این زیرساخت ها ۲۰ سال طول میکشد، نه اینطور نیست.
استدلال جبهه مخالفین افزایش ظرفیت پزشک چیست؟
استدلالهایی که گفته میشود یکی از آنها همین است که زیرساخت نداریم. یک استدلال دیگری که دارند این هست که ما الان پزشک زیاد داریم و اصلا پزشکان بخاطر اینکه زیاد هستند در حال مهاجرت هستند. پاسخی که باید به اینها داد، این است که آماری که نظام پزشکی اعلام میکند آمار دقیقی نیست؛ چرا که شماره کسانی که مهرنظام پزشکی دارند جای پزشکان فعال را میگیرد. در صورتی که خیلیها با اینکه شماره نظام پزشکی دارند؛ اما خدمت ارائه نمیدهند و یا فوت شدهاند و یا اصلا داخل کشور نیستند. با این حال سرانهای که توسط نظام پزشکی اعلام میشود؛ در واقع یک سوم متوسط سرانه جهانی است.
ضرورت پرداختن به طرح از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجلس شورای اسلامی چیست؟
ما در دهه ۶۰ در یک شرایط خاص جنگی و نوپایی انقلاب به کمبود پزشک برخوردیم و این باعث شد که ظرفی جذب پزشک را ارتقا بدهیم و تا سال ۶۷ ظرفیت پزشکی ما تا حد زیادی افزایش پیدا کرد. در واقع ما از زمان پهلوی مسئله کمبود پزشک را داشتیم. جنگ و انقلاب این کمبود را یک مقداری تشدید کرد واین باعث شد که یک جهش خوب در جهت افزایش جذب پزشک داشته باشیم؛ اما جنگ که تمام شد این روند رو به کاهش رفت.
از سال ۶۲ تا حدود سالهای ۶۷ ظرفیت جذب از ۱۰۰۰ به ۳۰۰۰ نفر رسید؛ منتهی از سال ۶۷ به بعد شروع به کاهش ظرفیت پزشکی کردیم. پس ما یک ظرفیت فعال داشتیم که از سال ۶۷ کاهش پیدا کرده؛ درصورتی که از سال ۶۷ به بعد جمعیت کشور حدود دو برابر شده و علیرغم اینکه جمعیت حدود دو برابر شده، ولی ظرفیت پزشک مورد نیاز حدود دوسوم کاهش یافته که این یک فاصلهای را ایجاد کرده که در حال حاضر در کشور حدود یک سوم متوسط جهانی پزشک لازم داریم. اتفاقی که دارد می افتد این است که از سال ۱۴۰۰ به بعد کم کم وارد مسئله پیری جمعیت میشویم؛ یعنی در دهه ۶۰ یک جمعیت جوانی داشتهایم و آن جمعیت جوان الان به سن میانسالی رسیدهاند و در دهههای اول سده جدید این جمعیت میان سال وارد پیری میشوند و جمعیتی که روبه پیری میروند نیاز بیشتری به خدمات پزشکی دارد.
دوم اینکه خود جمعیت پزشکان که در دهه ۶۰ که یک رشدی داشتیم، الان به سن بازنشستگی رسیدهاند و در دهه جدید یعنی ۱۴۰۰ به بعد یک کاهش خیلی زیاد در پزشکان متخصص خواهیم داشت، چون اکثر این افراد در دهه ۶۰ مدرک گرفتهاند و به سن باز نشستگی رسیدهاند. ضرب این دوتا مسئله درهم یعنی پیری جمعیت و پیری پزشکانی که الان درحال خدمت هستند. شما میدانید که تربیت یک پزشک متخصص حداقل ۱۰ سال طول میکشد. خب اگر که ما تازه الان شروع کنیم و دانشجو جذب کنیم تازه ۱۰سال دیگه کم کم وارد چرخه نظام سلامت ما میشوند. من متوجه نمیشوم که چرا صنف پزشکان مقاومت میکند؛ چراکه دانشجویی که الان پذیرش شود ۱۰ سال بعد وارد عرصه خدمت میشود و تازه این امار ۳۰۰۰ دانشجوی عمومی و ۱۵۰۰ تا تخصص این درواقع باز جبران نمی کند. اگر همین روند پیش برود و مقاومتها افزایش پیدا کند، قطعا تا ۱۰سال اینده نیازمند واردات پزشک خواهیم بود.
ما همین الان پزشک کم داریم و علاوه بر این در دهههای آینده نیاز ما به پزشک خیلی خیلی بیشتر خواهد بود و برای این مسئله باید به فکر بود یعنی هم نیاز فعلی تامین بشود هم نیازی که افزایش خواهد یافت سعی کنیم برایش برنامه ریزی کنیم که اگر با همین روند افزایشی که بسته شده یعنی ۳۰۰۰ و ۱۵۰۰۰ نیاز ما برطرف نمی شود ما حداقل نیازمند ۸۰۰۰ پزشک هستیم که به حداقل متوسط برسیم.
آیا افزایش ظرفیت میتواند باعث ایجاد عدالت اجتماعی در حوزه سلامت شود؟
قطعا افزایش ظرفیت باعث عدالت نمی شود و همین الان هم ما در توزیع پزشک در مناطق محروم مسئله داریم. الان در مناطق محروم با کمبود پزشک مواجه هستیم. این افزایش ظرفیت مسئله عدالت را بخودی خود حل نمی کند، ولی آیا مسئله عدالت جز با افزایش نیروی انسانی کادر درمان حل میشود. این افزایش ظرفیت شرط لازم است. این افزایش ظرفیت مقدمه این است که شما باید بعدا تلاش کنید و براساس طرح اموزش سرزمینی مسئله عدالت در دسترسی به پزشک هم انجام بدید.
مشکل توزیع پزشک است یا کمبود پزشک؟ این مسئله را روشن کنید.
ببینید ما هم کمبود پزشک داریم و هم در توزیع پزشک مشکل داریم. یعنی دو مشکل را باهم داریم. چرا قانون جذب ۳۰ درصد پزشک برای مناطق محروم را خود وزارت بهداشت اجرایی نکرد؟ همین دوستانی که الان می گویند مشکل کمبود نداریم باید پاسخ بدهند که چرا ظرفیت مناطق محروم را فعال نکردند؟
ببینید این مسئله عدم عدالت در دسترسی یعنی تمرکز پزشکان در تهران و کلان شهرها و مراکز استانها به علاوه فاصله ما تا معدل جهانی در سرانه پزشکی که هردو معلول عامل دیگر هستند و این مسئله تعارض منافع در نظام سلامت است؛ یعنی این تعارض منافع باعث شده که ما هم کمبود پزشک داشته باشیم واین کمبود هم به شکل ناعادلانه داخل اجتماع تقسیم شده باشد.
متاسفانه نظام پزشکی سعی می کند که این دو مسئله را باهم مخلوط کند و یک فضایی را ایجاد کند که گویا مسئله کمبود پزشک نیست. درصورتی که آمارها مشخص است و با همه ایرادات وارد بر آمارها اعم از پزشکانی که خدمت رسانی ندارند، از کشور مهاجرت کردهاند، فوت کردهاند و... باز هم با یک سوم از متوسط سرانه دنیا هستیم. هردو این مسائل برمیگردد به تعارض منافع در نظام سلامت. چون کسانی که خودشان بنگاهدار بخش خصوصی نظام سلامت هستند خودشان در بخش خصوصی طبابت می کنند و سیاست گذار نظام سلامتاند. برای همین وزیر بهداشت فعلی خودش بیمارستان خصوصی دارد یا در نظام سلامت که یک صنف خصوصی هست سالها آقای صدر رییس کمسیون بهداشت مجلس هم بود خب این تعارض منافع ایجاد میکند و باعث می شود که این اتفاقات رخ دهد و باعث می شود که کمبود سرانه پزشک و بی عدالتی در توزیع اتفاق بیفتد. یا مسائل دیگر اعم از نظام ارجاع، طرح پزشک خانواده که اجرا نمی شود، چرا پرونده الکترونیک سلامت که تمام زیرساختهایش اماده هست اجرایی نمی شود؟ چرا نظام سلامت ما بجای سلامت محور بودن درمان محور شده؟ اینها همه بخاطر وجود تعارض منافعی هست که وجود دارد و باعث شده که ما سلامت را به درمان تقلیل دهیم. چرا؟ چون سود و منفعت پزشکان در درمان هست. بخاطر همین، چون خود پزشکان تصمیم می گیرند و خودشان سیاست گذاری میکنند نظام سلامت ما به سمت درمان حرکت کرده است.
شما طرح تحول سلامت را ببینید نزدیک ۳۰۰۰۰میلیارد تومان به این طرح تزریق شده ببینید این تزریق به سمت سلامت رفته یا درمان؟ آمارها نشان میدهد که بالای ۶۰ و ۷۰ درصد از این مبلغ رفته تبدیل شده به کارانه پزشکان متخصص. یعنی رفته سمت درمان و جیب پزشکان متخصص و باعث یک شکاف درآمدی بالادر مراکز درمانی ما شده است. همه این مسائل برمیگردد به مسئله تعارض منافعی که در نظام سلامت وجود دارد.
آقایان میگویند برای اینکه از مهاجرت پزشکان جلوگیری کنیم نیاز به افزایش ظرفیت نیست. نظرتان در این باره چیست؟
ببینید مهاجرت پزشکان چرا دارد اتفاق میفتد؟ چه پزشکهایی مهاجرت می کنند؟ این لفظ مهاجرت پزشکان را نظام پزشکی با گزارشهای غیر دقیقی که ارائه میکند سرزبانها انداخته. اولا آیا پزشکان متخصص مهاجرت می کنند؟ ایران بهشت پزشکان متخصص، به خصوص جراحان است. چرا؟ چون یک پزشک متخصصی که می تواند در یک روز ۱۰عمل انجام دهد و پول بگیرد کمترین نظارتی بر روی او انجام نمی شود. هیچ کجای دنیا در نظام سلامت پیشرفته اینطوری نیست که یک پزشک در یک روز مثلا هر تعدادی که دلش خواست عمل داشته باشد. درامد پزشکان متخصص در ایران بسیار رقم بالایی هست؛ چون اصلا نظارتی نیست.
به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو، تعدادی از دفاتر بسیج دانشجویی دانشگاههای علوم پزشکی کشور طی بیانیهای خطاب به نمایندگان مجلس شورای اسلامی، نکات و موارد مهمی را پیرامون مسئله تعارض منافع در کشور و بخش سلامت و بهداشت و همین طور وزیر پیشنهادی وزا ت بهداشت اعلام کردند که متن این بیانیه به شرح زیر است:
بسم الله الرحمن الرحیم
نمايندگان محترم مجلس شوراي اسلامي
اين روزها كه مردم عزيز كشورمان از يك سو با مسايل اقتصادي و تنگ تر شدن سفره خود مواجهند و از سوي ديگر بي تدبيري ها در حوزه سلامت، آنها را بيش از پيش آزرده است، تصميم گيري صحيح در مورد افرادي كه قرار است سكان دار وزارتخانه هاي مربوطه باشند بيش از پيش داراي اهميت است. بخصوص در حوزه سلامت كه سروكار آن با جان مردم است، مجلس شوراي اسلامي نقش ويژه و غيرقابل انكاري دارد.
انتظار آن است كه مجلس انقلابي به گونه اي تصميم گيري نمايد تا آلام مردم در حوزه سلامت كاهش يابد و اين امر ميسّر نمي شود جز با انتخاب افرادی که ارايه خدمات بهتر توسط نظام سلامت و مبارزه با مافيايي كه سلامت مردم را دستمايه ثروتاندوزي خود كرده اند، را اولويت اصلي خود بدانند. اين در حاليست كه كشور در دوره هاي متعدد تجربه انتخاب افرادی را داشته كه برخلاف اظهار نظرها، سياستهايي را در پيش گرفته اند كه عملا منافع عموم مردم (بخصوص اقشار مستضعف) را ناديده گرفته اند.
بصورت صريح تر نمايندگان محترم مجلس بايد توجه داشته باشند كه اگر فردی همزمان با فعاليت خود در بخش دولتي، در بخش خصوصي هم فعاليت داشته باشد، نمي تواند در تصميم گيري هاي خود، منافع عموم مردم و بخش آموزش و درمان دولتي را در اولويت قرار دهد. كمكيفيت شدن خدمات در بيمارستان هاي دولتي (كه عمدتا اقشار محروم با آن دست و پنجه نرم مي كنند) نتيجه همين رويه است. همانطور كه در جدول زير پيداست، همواره تصميم گيران اصلي نظام سلامت كشور همزمان در بخش خصوصي مشغول درآمدزايي گسترده براي خود بوده اند و نبايد از اين وضعيت انتظار بهبود خدمات رساني مطلوب به عموم مردم را داشت.
جدول ۱. مثالهایي از اشتغال همزمان مسئولان دولتي در بخش دولتي و خصوصي
سمت اجرایی |
شغل همزمان |
یکی از وزرای بهداشت |
- پزشک بیمارستان دولتی فارابی[۱] - پزشک بیمارستان خصوصی نور[۲] |
یکی از وزرای بهداشت |
- پزشک بیمارستان دولتی آرش[۳] - پزشک بیمارستان خصوصی رسالت[۴] |
یکی از معاونین تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت |
- پزشک یک کلینیک خصوصی[۵] - رئیس چند مرکز تحقیقاتی دولتی[۶] |
مشاور وزير و مديركل دفتر وزارتي و روابط عمومی |
- پزشک بیمارستان خصوصی عرفان[۷] - هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی[۸] |
یکی از رؤسای اسبق یکی از دانشگاههای علوم پزشکی |
- پزشک بیمارستان خصوصی آتیه[۹] - عضويت هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي[۱۰] |
یکی از رؤسای اسبق یکی از دانشگاههای علوم پزشکی |
- عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی[۱۱] - عضو هیئتمدیره نظام پزشکی تهران بزرگ[۱۲] - پزشک بیمارستان خصوصی دی[۱۳] |
هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی |
- پزشک بیمارستان دولتی شهید لبافینژاد[۱۴] - بیمارستان خصوصی نیکان[۱۵] - بیمارستان خصوصی عرفان[۱۶] |
رئیس یکی از بیمارستانهای دولتی |
- عضو هیئت امنای دانشگاه علوم پزشکی - پزشک بیمارستان خصوصی عرفان[۱۷] - رئیس یکی از مراکز تحقیقاتی ملّی |
یکی از اعضای هیئتمدیره سازمان تأمین اجتماعی |
- عضو هيئت علمي دانشگاه علوم پزشكي - رئيس هيئت مديره بيمارستان ميلاد[۱۹] - عضو هيئت مديره بيمارستان خصوصی عرفان[۲۰] - معاون انتظامي سازمان نظام پزشكي[۲۱] - پزشک بیمارستان خصوصی عرفان[۲۲] |
رئیس یکی از دانشگاههای علوم پزشکی |
- هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی[۲۳] - عضو هیئتمدیره بیمارستان خصوصی ایرانمهر[۲۴] - عضو هیئتمدیره سازمان نظام پزشکی تهران[۲۵] عضو فرهنگستان علوم پزشكي[۲۶] |
یکی از رؤسای سازمان پزشکی قانونی |
- پزشک بیمارستان تأمین اجتماعی صدر[۲۷] - شاغل در بیمارستان خصوصی بصیر[۲۸] - پزشک بیمارستان بقیه الله[۲۹] |
جالب توجه آنكه برخي از مسئولين نظام سلامت قبل يا بعد از مسئوليت دولتي نيز در بخش خصوصي فعاليت داشته اند و به نوعي خانه اصلي خود را بخش خصوصي مي دانند.
جدول ۲. برخی از مصادیق انتقال از بخش دولتي به خصوصي و بالعكس
رديف |
مسئولیت در بخش حاکمیتی |
مسئولیت در بخش خصوصی |
۱ |
يكي از وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشکی[۳۰] |
رئيس سازمان نظام پزشکی (تشکل صنفی پزشکان)[۳۱] بیمارستان خصوصی مهر[۳۲] |
۲ |
يكي از وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشکی[۳۳] |
رئيس سازمان نظام پزشکی[۳۴] عضو هیئت مؤسس بیمارستان خصوصی ایرانمهر و صاحب مطب[۳۵] |
۳ |
يكي از وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشکی |
مطب شخصی و شاغل در بیمارستان خصوصی[۳۶] |
۴ |
معاون وزیر بهداشت، نماینده ادوار مجلس و رئيس و نایب رئیس کمیسیون بهداشت و درمان و نايب رئيس دوم مجلس شورای اسلامی[۳۷] |
رئيس سازمان نظام پزشکی[۳۸] و رئيس هيئت عالي انتظامي سازمان نظام پزشكي جمهوري اسلامي ايران |
۵ |
يكي از وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشکی |
فعالیت همزمان در بیمارستان خصوصی چشم پزشکی نور [۳۹] و موسس آن |
۶ |
يكي از معاونان يكي از وزراي بهداشت |
فعالیت همزمان در بیمارستانهای خصوصی آتیه و مهراد[۴۰] |
۷ |
يكي از وزراي بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عضو فرهنگستان علوم پزشکی |
فعالیت همزمان در بیمارستان آرش[۴۱] و رسالت[۴۲] رئیس هیئتامنای بیمارستان عدل و فعالیت در هیئت عالی نظام پزشکی[۴۳] |
۸ |
يكي از رؤساي دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و عضور هیئت امنای چند دانشگاه علوم پزشکی |
پزشک و عضو هیئت مدیره بیمارستان خصوصی ایرانمهر و نايب رئیس و رئیس سازمان نظام پزشکی[۴۴] |
۹ |
عضو هیئتمدیره بیمارستان میلاد[۴۵] |
هیئتمدیره بیمارستان عرفان[۴۶] و چندین شرکت خصوصی[۴۷] معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی[۴۸] |
با نگاهي به اين دو جدول به راحتي قابل درك است كه چرا خدمات سلامت دولتي و عمومي در كشورمان عليرغم تلاش هاي و مجاهدت هاي كادر دلسوز درمان و پزشكان و متخصصان فعال در اين بخش بسيار ضعيف است و خدمات سلامت در بخش خصوصي تا اين حد گسترده و سودآور. مشابه اين فاجعه در حوزه دارو نيز ديده مي شود. بطوريكه برخي مسئولين فعاليت هاي گسترده اي در شركت هاي دارويي داشته اند كه خروجي آن شكل گيري مافياي دارو، عدم تامين داروي كافي در برخي مقاطع و همچنين ترويج استفاده از برخي داروهاي فاقد اثر درماني واقعي بوده است.
جدول ۳. برخی از مصادیق عضویت مسئولان نظام سلامت در هیئت مدیره شرکتهاي دارويي
مدیر گروه دانشکده داروسازی یکی از دانشگاههای علوم پزشکی و رییس هیات مدیره تامین اجتماعی[۴۹] |
- هیئتمدیره شرکت الحاوی سال (۱۳۹۱) - عضو هیئتمدیره شرکت سرمایهگذاری شفا دارو - رئیس هیئتمدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران (۱۳۹۶) - رئیس هیئتمدیره شرکت شیمیایی و دارویی باران (۱۳۹۶) - عضو هیئتمدیره داروسازی اسوه (۱۳۹۱) [۵۰] |
یکی از رؤسای سازمان غذا و دارو و از معاونین سابق این سازمان[۵۱] |
- رئیس هیئتمدیره شرکت داروپخش(۱۳۹۵) - مدیر عامل شرکت سرمایهگذاری دارویی تأمین (۱۳۹۳) - رئیس مجمع شرکت داروسازی اکسیر (۱۳۹۵) - عضو هیئترئیسه و رئیس مجمع شرکت داروسازی اکسیر (۱۳۹۴) - مدیرعامل داروسازی ثامن (۱۳۹۲) [۵۲] |
یکی از معاونان سابق سازمان غذا و دارو[۵۳] |
- عضو هیئتمدیره شرکت داروسازی عبیدی[۵۴] |
نماینده سابق مجلس و عضو کمیسیون بهداشت و درمان، رئیس کمیته سلامت يكي از مراكز حاكميتي مجلس[۵۵] |
- رئیس هیئتمدیره شرکت سرمایهگذاری شفا دارو[۵۶] |
هر چند كه اين موضوع مورد توجه و تأكيد رئيس جمهور محترم نيز بوده است اما ممکن است در انتخاب افرادی كه فاقد تعارض منافع بوده و بتوانند در اين شرايط حساس، خدمات بخش سلامت را محول نمايند؛ ملاحظات لازم صورت نگرفته باشد. امروزه چشم مردم رنج ديده كشورمان به تصميم گيري هاي ضد فساد مجلس انقلابي است تا اين روند خانمان برانداز نظام سلامت شكسته شود.
انتظار مي رود مجلس شوراي اسلامي بر مبناي شعارهاي خود و همچنين خواسته هاي مقام معظم رهبري از مجلس، مبني بر اولويت قراردادن عدالت در تصميمات، با حجیت کامل و تمام ملاحظات افراد را بررسی کرده و معرفي فردي را مطالبه نمايد كه عدم اشتغال همزمان در بخش خصوصي و دولتي، مبارزه با مافياي بيمارستان هاي خصوصي و شركتهاي دارويي و رعايت قوانين حوزه سلامت را بصورت عملي در كارنامه خود داشته باشد. چرا که همانطور که اکنون مجلس های پیشین به علت رای اعتماد شان متهم به برخی امور می شوند؛ آیندگان نیز مجلس فعلی را قضاوت خواهند کرد.
امضاکنندگان نامه:
علوم پزشکی شهید بهشتی
علوم پزشکی اراک
علوم پزشکی بوشهر
علوم پزشکی نهاوند
علوم پزشکی تهران
علوم پزشکی شیراز
[۱]https://isid.research.ac.ir/SeyyedHassan_GhazizadehHashemi
[۲]https://www.noorvision.com/fa/doctors/۳۰/دکتر-سید-حسن-هاشمی
[۳]https://isid.research.ac.ir/Marziyeh_VahidDastgerdi
[۴]https://resalat-hospital.ir/Fa/DoctorList.aspx
[۵]https://www.masoudclinic.ir/physician/display/۱/
[۶]https://www.ddri.ir/news/معرفی-اعضا
https://dolat.ir/detail/۳۱۴۲۸۴
[۷]http://erfanhospital.ir/fa/پزشکان/cat/۲۹
[۸]http://thc.tums.ac.ir/vdr-۵۹/پزشکان-و-اساتید
[۹]https://www.atiehhospital.ir/doctors/profile/groupid/۳/id/۲۷/lang/fa/
[۱۰]https://isid.research.ac.ir/Ali_Jafarian
[۱۱]https://firoozgar.iums.ac.ir/
[۱۲]http://tehranmc.org/?page_id=۲۵۳
[۱۳]https://www.daygeneralhospital.ir/dr/دکتر-محمد-حسین-بدخش
[۱۴]http://lamc.sbmu.ac.ir/index.jsp?pageid=۴۵۸۳۷&p=۱
[۱۵]http://www.nikanhospital.com/fa/person/detail/۲۸۲
[۱۶]http://erfanhospital.ir/پزشکان/cat/۳
[۱۷]erfanhospital.ir/پزشکان/dr/۲۸۷
[۱۸]http://taleghani.sbmu.ac.ir/index.jsp?pageid=۳۲۹۲&p=۱
[۱۹]https://miladhospital.com/news/۱۱۱۶
[۲۰]http://erfanhospital.ir/fa/پزشکان/cat/۲۶
[۲۱]https://irimc.org/درباره-ما/معرفی-مدیران/agenttype/view/propertyid/۲
[۲۲]https://miladhospital.com/news/۱۱۱۶
[۲۳]http://neurosurgery.sbmu.ac.ir/index.jsp?pageid=۳۷۹۳۶&p=۱
[۲۴]http://iranmehrhospital.ir/پزشکان/cat/۷
[۲۵]http://tehranmc.org/
[۲۶]http://www.ams.ac.ir/index.php/cv/۶۹۴
[۲۷]http://sadrhospital.ir/display۱۲/
[۲۸]https://basirclinic.com/doctor/dr-ahmad-shojaei-baghini
[۲۹]https://basirhealthtourismholding.com/doctors/dr-ahmad-shojaee
[۳۰]http://www.mehrnews.com/news/۹۳۰۹۲۹
[۳۱]https://irimc.org/درباره-ما/درباره-سازمان
[۳۲]http://mehrhospitaltehran.com/fa/پزشکان/cat/۲۱
[۳۳]http://www.behdasht.gov.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=۱&pageid=۱۲۲۵
[۳۴]https://irimc.org/درباره-ما/درباره-سازمان
[۳۵]iranmehrhospital.ir/پزشکان/dr/۴۷
[۳۶]https://www.drsaina.com/doctor-location-۹be۱۰f۳۱a۲b۲۴۶۲c۸۷۹۵۶aacc۵b۱c۳۲b