بافت تاریخی یزد در معرض تهدید فاضلاب شهری / همراهی مردم برای احیای بافت‌های تاریخی

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، یزد، نخستین شهر خشتی و دومین شهر تاریخی دنیا، جایی میان بیایان لوت و دشت کویر، یعنی خشک‌ترین مناطق ایران قرار دارد. بافت تاریخی یزد با وسعت ۷۰۰ هکتار به عنوان بکرترین و وسیع‌ترین بافت مسکونی تاریخی کشور محسوب می‌شود.

این بافت، متشکل از کوچه پس کوچه‌های قدیمی، خانه‌ها، بنا‌های خشتی و ساباط که اغلب در مناطق گرم و خشک بنا می‌شدند و از عناصر برجسته معماری ایران بوده و میان دو بخش یک کوچه، ارتباط برقرار می‌کند، است که توانسته امکانات مختلف زندگی فردی و اجتماعی را باهم در یکجا فراهم کند.

بافت تاریخی یزد به تخصیص اعتبار و همدلی مسئولان نیاز دارد

علی اصغر صمدیانی، معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد با بیان اینکه شهر جهانی یزد به نخستین شهر خشت خام مشهور است، در خصوص وسعت بافت تاریخی این استان به «ایران» گفت: این شهر به عنوان بیست و دومین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و برای آن محدوده عرصه بافت تاریخی ۱۹۴ هکتار و حریم ۶۸۶ هکتار در پرونده ثبت جهانی مشخص شده است.

صمدیانی می‌افزاید: بافت تاریخی شهر یزد یکی از بافت‌هایی است که تقریباً سالم بوده و هنوز زندگی در آن جریان دارد، اما همیشه در معرض آسیب‌هایی نیز بوده است و یکی از علل اصلی که می‌تواند آسیب جدی به بافت تاریخی یزد وارد کند، فاضلاب است؛ لذا برای حل این مشکل، از سوی شرکت آبفای استان یزد مشاوری انتخاب شده که هم‌اکنون در حال بررسی و ارائه طرح مناسب برای رفع این مشکل است.

معاون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد درباره مشکلات مربوط به نگهداری از این بافت تاریخی یزد می‌گوید: بافت تاریخی نیاز به تخصیص اعتبار مناسب و همدلی مسئولان محلی دارد که خوشبختانه مورد آخر در شهرتاریخی یزد اتفاق افتاده است یعنی مردم ساکن در بافت تاریخی، ارزش آن را دریافته‌اند که این امر پشتوانه‌ای خوب و مردمی را برای احیای این بافت به همراه دارد.

صمدیانی تصریح می‌کند: در حال حاضر تعدادی از خانه‌های تاریخی در این شهر در حال مرمت و احیاست البته بخشی نیز با توجه به مشکل تعدد مالکان به صورت متروک و مخروبه وجود دارد که امید است با ایجاد ارزش به وجود آمده، مالکان این خانه‌ها به فکر احیای آن باشند.

این مسئول درباره برنامه‌های تشویقی برای ترغیب مالکان خانه‌های تاریخی به مرمت و احیای خانه‌هایشان، اظهار داشت: برای ترغیب مالکان بنا‌های تاریخی برای مرمت و احیا، تسهیلات بانکی در نظر گرفته شده است. همچنین دریافت مجوز‌های لازم برای مرمت و احیای بنا‌های تاریخی از اداره کل میراث فرهنگی نیز رایگان است تا تشویقی برای مالکان با هدف مرمت بنا‌های تاریخی باشد.

معاون میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد درباره ترمیم‌های صورت گرفته توسط این سازمان گفت: کف‌سازی و مرمت بدنه بافت تاریخی یزد اغلب با کمک شهرداری صورت گرفته و عناصر شاخص نظیر برج‌ها و حصار‌های تاریخی، بادگیر‌ها و ساباط‌ها و تویزه‌ها توسط سازمان میراث فرهنگی مرمت شده است.

بازچرخانی و تصفیه آب ضروری است

حسین ملکی نژاد، دبیر کانون تفکر آب دانشگاه یزد در خصوص فاضلاب شهری استان یزد می‌گوید: هرچند درگذشته فاضلاب به‌عنوان یک منبع نامتعارف شناخته می‌شد، اما امروزه با ظهور فناوری‌های نوین و امکان تصفیه آن به‌سادگی نمی‌توان از این منبع صرف نظر کرد.

وی می‌افزاید: از میزان ۹۵ میلیارد مترمکعب مصرف سالانه آب در ایران حدود ۱۰ درصد آن متعلق به مصرف خانگی است؛ بنابراین بازچرخانی و تصفیه این آب از ضرورت‌های جدی است که می‌تواند از هدر رفت میزان قابل توجهی از آب جلوگیری کند.

دبیر کانون تفکر آب دانشگاه یزد در ادامه می‌افزاید: اگر در ساختمان‌سازی‌های جدید از سیستم دوخطه کردن فاضلاب و جدایی فاضلاب خاکستری و سیاه استفاده کنیم می‌توان با هزینه کمتری فاضلاب خاکستری را به چرخه مصرف بازگردانیم.

علی دلشاد، مجری پروژه راه‌اندازی مرکز نوآوری گردشگری دانشگاه یزد چالش‌های عمده نوآوری در حوزه گردشگری شهر یزد را مد نظر قرار داد و می‌گوید: در سال‌های گذشته با توسعه صنعت گردشگری بحث فاضلاب بافت تاریخی به یکی از تهدیدات جدی برای این ناحیه تبدیل شده است به‌گونه‌ای که بخشی از فاضلاب‌های خانگی این منطقه به پوکه تعدادی از قنات‌های بافت تاریخی واردشده و نه‌تن‌ها حیات این سازه‌های کهن را در معرض خطر قرار داده بلکه به تهدیدی برای سلامت شهروندان و محیط‌زیست تبدیل‌شده است.

آسیب فاضلاب به بافت تاریخی یزد

دلشاد تصریح کرد: ازآنجایی‌که مدیریت پساب و فاضلاب شهری در بافت تاریخی با دیگر نقاط شهری دارای تفاوت و پیچیدگی‌های خاص خود است سعی شد در این حوزه از ظرفیت بنیاد جهانی انرژی و توانمندی‌های این مرکز برای حل این معضل استفاده شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه یزد در خصوص هزینه‌های این طرح می‌افزاید: این طرح با مقیاس ۶۰ هزارنفری چیزی بالغ‌بر ۷۲۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که در مقابل هزینه ۲۰ هزارمیلیاردی تخلیه فاضلاب بافت تاریخی به‌صرفه است.

محمدمهدی شرافت، معاون شهرسازی و معماری شهرداری یزد از تهدیدات گردشگری برای بافت تاریخی سخن به میان آورد و می‌گوید: تهدید دیگری که حیات بافت تاریخی را به خطر انداخته و جای نگرانی دارد ورود بخشی از این فاضلاب‌ها به قنوات و تغییر کیفیت خاک در این ناحیه است.

علی‌اصغر سمسار یزدی، مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور تمدن کاریزی از شروع طرح مطالعاتی تصفیه فاضلاب در بافت تاریخی با هماهنگی شرکت آب و فاضلاب استان یزد خبر داد و می‌گوید: هدف این است که با توجه به چالش‌های موجود در این ناحیه بهترین سیستم برای حل مشکل فاضلاب بافت تاریخی انتخاب شود.

وی ادامه می‌دهد: زمینه افزایش جمعیت در بافت تاریخی جای هیچ نگرانی نیست و این ناحیه در آینده با افزایش جمعیت روبر و نخواهد شد بلکه نگرانی عمده در زمینه‌ی تغییر الگوی مصرف آب و تغییر کاربری است که حیات بافت تاریخی را به خطر می‌اندازد.