تجربه کرج در همدان تکرار می‌شود؟ / توزیع جمعیت کم هزینه‌تر از احداث شهر جدید

گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو، اعظم ذوالفقاری منظری؛ * برنامه توسعه شهر‌ها در برخی نقاط کشور با ایجاد شهر‌های جدید صورت می‌گیرد. شهر ۵۵۰ هزار نفری همدان در مساحتی حدود چهار هزار کیلومتر مربعی قرار گرفته است. اگرچه این شهر به صورت شعاعی طراحی شده و جمعیت در نقاط مختلف شهر پراکنده است، اما ترافیک‌های سنگین مرکز شهر باعث شده همدان به نظر شلوغ و پرتراکم بیاید. با این حال ایجاد شهر جدید حورا در همدان از حدود ۲ دهه قبل در دستور کار بوده، هرچند به دلایلی احداث این شهر به تعویق افتاده است و حالا با نیاز مسئولان به جایی برای احداث خانه‌های طرح نهضت ملی مسکن، ساخت این شهر دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است.

مکان احداث شهر حورا در شمال شهر همدان درنظر گرفته شده است، جایی که بیشتر زمین‌ها متعلق به نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی است و استانداری و اداره کل راه و شهرسازی برای تملک اراضی هزینه و دردسری نخواهد داشت. از همین رو علیرضا قاسمی فرزاد، استاندار همدان در جلسه کمیسیون ماده پنج که در نیمه دی ماه امسال برگزار شده بود، جزییاتی از نظرات استانداری درباره احداث این شهر جدید را اعلام کرده بود.

رویاهای استانداری برای حورا

او در این جلسه گفته بود که قرار است واحد‌های مسکونی در این شهر جدید به صورت آپارتمان‌های سه طبقه و ۶ واحدی احداث شود و معماری در این شهر براساس موازین و اصول معماری ایرانی اسلامی باشد. دسترسی‌های آن به همدان آسان طراحی شود و برای رعایت عدالت آموزشی، فضا‌های آموزشی متناسب با جمعیت پیش بینی شده برای شهر، ساخته شود. اصول ترافیکی و محیط زیستی هم در آن لحاظ می‌شود و با احداث مجموعه‌های اداری، تفریحی و ورزشی، درمانگاه و بیمارستان و ... شهر را برای سکونت مردم آماده می‌کند.

اداره کل راه و شهرسازی همدان، به عنوان متولی اجرای طرح نهضت مسکن ملی نیز در نظر گرفته که برای ۱۲۰ متقاضی مسکن در این طرح در شهر حورا خانه درنظر بگیرد.

شهر حورا قرار است شهری اقماری برای مرکز استان باشد و به عنوان شهری خوابگاهی به مردم معرفی می‌شود. کارشناسان هم درباره مکان شهر و هم دلیل احداث آن اظهارنظر‌های مختلف و البته انتقاداتی را مطرح می‌کنند.

احداث شهر جدید نیاز است؟

محمدرضا عراقچیان، عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان معتقد است که اگر شرایط زندگی در شهر‌های دیگر این استان فراهم شود، اصلا نیازی به احداث شهر جدید نیست.

نگرانی عراقچیان این است که شهر جدید در سایه همدان رشد کند و نتواند شهری مستقل باشد. شهری که هم به لحاظ اقتصادی و به لحاظ فرهنگی هویت خود را داشته باشد و بتواند در استان و بین دیگر شهرها، جایگاه خود را پیدا کند.

او کرج را مثال می‌زند و توضیح می‌دهد که این شهر که اکنون کلان شهر است و مرکز استان البرز، هنوز از نظر مردم شهری خوابگاهی برای تهران به حساب می‌آید. تجربه کرج نشان می‌دهد که شهر‌هایی که در سایه یک شهر بزرگتر ایجاد شوند، نمی‌توانند رشد کنند و هویت مستقل داشته باشند. در این شرایط چه ضرورتی دارد که یک شهر جدید ایجاد شود؟

این استاد گروه معماری و شهرسازی دانشگاه بوعلی سینا معتقد است که به جای احداث شهر جدید، می‌توان روی افزایش جمعیت شهر‌هایی مانند ملایر، تویسرکان و نهاوند کار کرد و به این ترتیب هم باعث رشد اقتصادی متوازن در استان شد و هم هزینه اضافی برای احداث شهر جدید را به دوش دولت بار نکرد.

تصویب طرح جامع همدان هنوز بلاتکلیف است. اگر این طرح تصویب شود و حد توسعه و جانمایی بخش‌های مختلف شهر مشخص شود، ضرورت ایجاد شهر جدید یا عدم ایجاد آن هم معلوم می‌شود.

توزیع جمعیت راهگشاتر از احداث شهر جدید

محمد علوی، کارشناس شهرسازی در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به اینکه مسکن در ایران تبدیل به کالای سرمایه‌ای شده، می‌گوید: سرمایه بودن مسکن از اقتصاد بیمار ما نشات می‌گیرد. تولید ثروت در جامعه باید از طریق کارخانه‌ها و زمین‌های کشاورزی، تجارت و خدمات صورت گیرد. وقتی شرایط اقتصادی کشور به گونه‌ای است که مسکن و خودرو تبدیل به کالای سرمایه‌ای شده اند، تولید این دو کالا، کمکی به رفع نیاز‌های مردم نمی‌کند.

علوی به اصل ۳۱ قانون اساسی اشاره می‌کند و می‌گوید: براساس این اصل دولت باید برنامه ریزی کند که مسکن کالای مصرفی بماند و کالای سرمایه‌ای نشود. مهمترین اقدام هم این است که با محتکران مسکن مقابله کند.

او می‌گوید: اگرچه دریافت مالیات بر عایدی سرمایه می‌تواند مسکن را به مسیر اصلی خود، یعنی کالای مصرفی، بازگرداند، با این حال چنین اقدامی بدون مقابله با مالکان بزرگ مانند بانک ها، امکان پذیر نیست. اگر مولدسازی دارایی‌های دولت در مسیر درستی که سران قوا وعده داده اند، پیش برود، می‌توان امیدوار بود که املاک راکد بانک‌ها در اختیار مردم قرار گیرد و باتوجه به اینکه بخش زیادی از این املاک، خانه‌های خالی است، اثر مهمی در بازار مسکن خواهد گذاشت.

علوی به وضعیت اقتصادی همدان اشاره می‌کند و می‌گوید: همدان قطب تولید سیب زمینی و سیر در کشور است. در صورتی که صنایع تبدیل این محصولات در استان ایجاد شود، تولید ثروت در این استان در مسیر درست خود قرار می‌گیرد. به این ترتیب توزیع جمعیت در همدان صرفا به شهر همدان محدود نمی‌شود و جمعیت در سطح استان پراکنده می‌شود. هم دیگر نیازی به احداث شهر جدید نیست و از تحمیل هزینه‌های آن برای استان جلوگیری می‌کند و هم باعث رشد اقتصادی همه استان می‌شود. از طرفی تکیه بر صنایع تبدیلی کشاورزی، می‌تواند نیاز مردم را به سرمایه گذاری روی مسکن کاهش دهد و به این ترتیب مسکن به مسیر اصلی خود، یعنی کالای مصرفی بازگردد.