یادداشت/
به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو؛ اگر ما کتب برخی از فقها رو بررسی کنیم یا در بخش‌هایی از کتاب امر به معروف و نهی از منکر خواهیم خواند؛ امر به معروف و نهی از منکر یکی از الگو‌های مشارکت مردم در پیشگیری از جرم است.
طبق قانون ما جرم چیه؟ ماده ۲ ق. م. ا. هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، جرم محسوب می‌شود.
یکی از الگو‌های مدرن که در دنیا امروز ارائه شده الگوی مشارکت است و بهترینش مشارکت مدنی بدون حضور دولت برای پیشگیری از جرم و حتی برای اجرای جرم می‌باشد؛ مهمترین رکنی که در بحث امر به معروف و نهی از منکر با آن مواجه هستیم پیشگیری از جرم توسط خود افراد جامعه است. یعنی خود افراد جامعه:
۱- در مقابل جرم حساس‌اند. نه فقط جرم حتی ناهنجاری‌ها
۲- خود افراد جامعه اقدام می‌کنند برای تذکر و ممانعت از وقوع جرم
اینکه یک فرد یک عضو از آحاد جامعه این کار رو انجام بدهد؛ و در آن نه پلیس نقش داشته باشد، نه قاضی نقش داشته باشد؛ این می‌شود همان الگوی مشارکت مدنی.
وقتی امروز در دنیا از مشارکت مدنی برای پیشگیری از جرم حتی نهی از جرم بحث می‌کنند اونجا دیگه بحث نمی‌کنند که من آزادم، من حق دارم آزادی داشته باشم، به شما چه ربطی داره .... امروز میگن بهترین حالت‌ها برای جلوگیری از وقوع جرم؛ حضور مشارکتی مردم در پیشگیری از جرم است؛ بنابراین امر به معروف و نهی از منکر توسط آحاد جامعه یک مدل از حضور جامعه در پیشگیری از جرم است. اتفاقا یکی از نکاتی که تو الگوی مشارکت مدنی بیان می‌کنند اینه که اگر آحاد مردم ورود کنند حکومت ورود نکنه و بدون ابزار‌ها و لوازم بخواند جلوی جرم رو بگیرند مردم می‌تونند این کار رو انجام بدنند بدون اینکه حریم شخصی افراد رو تخطی بکنند.
در حقیقت خود افراد در جامعه ضمانت اجرا حکم الهی هستند؛ و آن شکلی از طرد اجتماعی است؛ زن خاطی که حجاب را رعایت نمی‌کند واکنش نسبت به این فعل منکر توسط خود افراد جامعه برایش آزار دهنده خواهد بود. دانشمندان قائل‌اند همین واکنش‌های اجتماعی که پاسخ‌های غیررسمی نهاد‌های جامعه مدنی است؛ برای پیشگیری از وقوع جرائم مؤثره.
البته یادآور می‌شوم کلیه اقداماتی که توی جامعه از سوی افراد جامعه نسبت به انحراف صورت می‌گیرد؛ این‌ها در قالب واکنش‌های غیررسمی در علم سیاست جنایی بررسی می‌شوند. الان در دنیا واکنش‌های غیر رسمی از سوی اجتماع در کنار واکنش‌های رسمی دولتی به رسمیت شناخته شده با تأکید به این نکته که واکنش‌های رسمی دولتی همچنان حفظ می‌شه؛ بنابراین در سیاست جنایی پذیرفته شده در دنیا و پیشتر از آن آموزه‌های اسلامی بر آن تأکید دارد که در سیاست جنایی دو مرکز پاسخ‌دهی رو می‌پذیرند هم مراکز رسمی و هم مراکز غیررسمی؛ بنابراین نقش جامعه مدنی در برخورد با جرم: در مرحله پیشگیری: آموزش و حمایت شهروندان در قالب خانواده، مدرسه، محیط‌های فرهنگی، مذهبی و همچنین ایجاد مراقبت متقابل با تقویت نهاد امر به معروف و نهی از منکر و همگانی و فراگیر نمودن آن است و در مرحله واکنش علیه جرم: ۱- نهی از منکر، ۲- اطلاع رسانی به نهاد حاکم، ۳- جلوگیری از ادامه عمل و ۴- برخورد با مجرم است.
با همین مصادیق مختصر می‌توان به مشارکتی بودن سیاست جنایی در اسلام و نقش مثبت جامعه‌ی مدنی در آن بدون هدف تثبیت پایه‌های حکومت اقتدارگرای فراگیر پی‌برد.
امر به معروف و نهی از منکر فقط جرم رو شامل نیست؛ انحراف هم شامل می‌شه؛ و به هیچ عنوان دست دولت نیست. تک تک مردم خودشون ورود می‌کنند و این کار رو انجام می‌دن.
حتی تعریف جرم و انحراف براساس ایدئولوژی اسلامی دست دولت و حاکم نیست. استنادش به وحی و منبع وحی به این علته که حاکم یا جامعه‌ای برای مصالح خودش تعریف جرم و انحراف رو در اختیار نگیرد.
فریبا پروینیان
ارسال نظرات