هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود

news973643 :Array ( [content] => Array ( [id] => 973643 [rutitr] => رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا: [title] => حضور علوم انسانی اسلامی در دانشگاه به معنای تعطیلی آموزش نظریات روز نیست [stitle] => [title2] => [subtitle] => حجت الاسلام غلامی با تأکید براینکه در اسلامی سازی علوم انسانی هرگز به دنبال این نیستیم که تعلیم نظریه‌های غربی در دانشگاه به طور کلی تعطیل شود، گفت: در عین حال باید دقت داشت که از علوم انسانی غربی بت سازی نشود بلکه همراه با نقد و تحلیل، تدریس شوند. [body] =>

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، حجت الاسلام دکتر رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا در اختتامیه گردهمایی رتبه‌های برتر آزمون سراسری که پیش از ظهر امروز در مجتمع سپید مشهد برگزار شد، درباره علوم انسانی اسلامی گفت: در اینکه علوم انسانی نیازمند تحول است، اکنون هیچ تردیدی وجود ندارد، اما مشکل اینجا است که پیشرفت در این حوزه، هنوز مسأله اصلی ما نشده و علوم انسانی و فهم صحبح و فراگیر درباره تحول در علوم انسانی شکل پیدا نکرده است.

وی در ادامه به تفکرات مختلف پیرامون تحول علوم انسانی در ایران اشاره و تصریح کرد: روزآمدسازی و ارتقای علوم انسانی بدون تحول زیربنایی، یکی از تفکرات موجود درباره تحول است که روشنفکری سکولار از آن تبعیت می‌کند. دیدگاه دیگر، بومی سازی تحول، متناسب با اقتضائات ایران است که دین را هم به صورت حداقلی مدنظر قرار می‌دهد و پبکره غربی علوم انسانی را تغییر نمی‌دهد.

* قدرت علوم انسانی اسلامی در حل مسائل بالاتر از علوم سکولار است

حجت الاسلام غلامی، پالایشگری علوم انسانی با نگاه اسلامی و شبه سیاسی یا اسلامی سازی و پیوند علوم انسانی و اسلامی را دیگر دیدگاه موجود نسبت به تحول علوم انسانی معرفی و اظهار کرد: این دیدگاه به معنای برخوردار کردن علوم انسانی از بنیاد‌های دینی یا بازکردن چتر جهان بینی اسلامی بالای سر آن است.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا با بیان اینکه بهره گیری از منابع معرفتی، قدرت علوم انسانی اسلامی را خصوصا در حل مسائل در مقایسه با علوم انسانی سکولار، بالاتر می‌برد، افزود: بر این اساس، علوم انسانی اسلامی عبارت است از علومی که نه تنها مبتنی بر جهان بینی اسلامی هستند بلکه در علوم گوناگون یا از دین بهره مند می‌شوند یا زیر چتر جهان بینی الهی قرار دارند.

* علوم انسانی غربی نباید بت سازی شود/ حضور علوم انسانی اسلامی به معنای تعطیلی آموزش نظریات روز دنیا نیست

وی خاطرنشان کرد: علوم انسانی اسلامی، رنگ تقدس به خود نمی‌گیرد، رسمی به نام مقدس مآبی ندارد، باب نقد را به روی خود نمی‌بندد و اینگونه نیست که بخواهد خود را به دانشگاه‌ها تحمیل کند بلکه صرفا از طریق تبیین و اثرگذاری ترویج پیدا می‌کند.

حجت الاسلام غلامی، اختلاف دیدگاه در علوم انسانی اسلامی را کاملا طبیعی دانست و گفت: در اسلامی سازی علوم انسانی هرگز به دنبال این نیستیم که تعلیم نظریه‌های غربی در دانشگاه به طور کلی تعطیل شود چرا که اصولا دانشمندان علوم انسانی باید با نظریات جهانی، آشنایی داشته و بروزترین نظریات را بدانند، اما نباید از آن‌ها بت سازی شود بلکه می‌بایست همراه با نقد و تحلیل، تدریس شوند.

* علوم انسانی تمدن ساز هستند

به گفته این محقق و پژوهشگر، برخی معتقدند که ابتدا باید جامعه اسلامی را ساخت و بعد به دنبال اسامی سازی علوم انسانی بود، اما این درست نیست چرا که علوم انسانی اسلامی، نقش قابل توجهی در ساخت جامعه انسانی مطلوب دارد و می‌تواند جامعه پردازی کند.

وی با تأکید براینکه علوم انسانی اسلامی، یک ایده خام اولیه و مربوط به دوران پس از انقلاب اسلامی نیست، یاداور شد: این علوم بیش از ۵۰ سال سابقه دارند و کاملا از جهت تئوریک قابل اتکا هستند (در مسائل کاربردی نیز هرچند بسیار سخت، اما می‌توانند گره گشایی داشته باشند) و در برخی زمینه‌های آن مانند تعلیم و تربیت، اقتصاد، حقوق و روانشناسی پیشرفت‌های خوبی داشته ایم.

یادآور می‌شود نخستین رویداد «آینده روشن» به همت نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های کشور با همکاری وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و آستان قدس رضوی، مهر و آبان ماه جاری با حضور رتبه‌های برتر کنکور سراسری در مشهد مقدس برگزار می‌شود.

[snews] => [bimg] => 1534148_811.jpg [tmpl] => [sdate] => 14000807183203 [pdate] => 14000807182747 [udate] => 0 [sendby] => h.afrough [publishby] => h.afrough [updateby] => [service_id] => 14 [cat_id] => 92 [sec_id] => 246 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 1 ) [extra_content] => Array ( [cid] => 973643 [ostan] => 0 [typist] => [country] => [promise_date] => 0 [access_level] => 0 [promise_date_type] => [meta_keywords] => [slugs] => ) [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1125533 [title] => هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود [pdate] => 14021026142841 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 1048082 [title] => وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی مکلف به اسلامی‌سازی دروس دانشگاهی هستند [pdate] => 14010918182532 [service_id] => 14 ) [2] => Array ( [id] => 973637 [title] => خود را به شکوفایی حداکثری برسانید [pdate] => 14000807170841 [service_id] => 14 ) [3] => Array ( [id] => 973461 [title] => علمی که به معرفت تبدیل نشود ارزش ندارد/ دانستن‌های نادرست ما را به انحراف می‌کشاند نه ندانستن [pdate] => 14000806131721 [service_id] => 14 ) [4] => Array ( [id] => 973320 [title] => رویداد «آینده روشن» ویژه رتبه‌های برتر کنکور علوم انسانی در حرم رضوی افتتاح شد [pdate] => 14000805164501 [service_id] => 14 ) [5] => Array ( [id] => 962064 [title] => ثبت نام بدون آزمون کارشناسی ارشد در دانشگاه امام رضا (ع) تمدید شد [pdate] => 14000616141424 [service_id] => 14 ) [6] => Array ( [id] => 948351 [title] => مصوبه جدید شورای سنجش و پذیرش استعداد‌های نخبگان را هدر می‌دهد [pdate] => 14000420163001 [service_id] => 14 ) [7] => Array ( [id] => 948142 [title] => زمینه‌های پذیرش دانشجویان لبنانی در دانشگاه امام رضا (ع) بررسی شد [pdate] => 14000419170246 [service_id] => 14 ) [8] => Array ( [id] => 947037 [title] => نشست رئیس نهاد رهبری در دانشگاه‌ها با اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس در مشهد برگزار شد [pdate] => 14000414180014 [service_id] => 14 ) [9] => Array ( [id] => 947015 [title] => دستور رهبر انقلاب برای برگزاری وسیع‌تر ازدواج‌های دانشجویی [pdate] => 14000414175727 [service_id] => 14 ) [10] => Array ( [id] => 946034 [title] => رقابت بیش از ۳۷ هزار داوطلب علوم انسانی و ریاضی در خراسان رضوی آغاز شد [pdate] => 14000410091503 [service_id] => 14 ) [11] => Array ( [id] => 945417 [title] => بازدید گروهی از استادان دانشگاه‌های کشور عراق از دانشگاه فردوسی مشهد [pdate] => 14000407230549 [service_id] => 14 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1125533 [title] => هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود [pdate] => 14021026142841 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 2 [relation_type] => 1 [order] => 1 [lead_img] => /files/fa/news/1402/10/25/2179979_950.jpg ) [1] => Array ( [id] => 945417 [title] => بازدید گروهی از استادان دانشگاه‌های کشور عراق از دانشگاه فردوسی مشهد [pdate] => 14000407230549 [service_id] => 14 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [2] => Array ( [id] => 973637 [title] => خود را به شکوفایی حداکثری برسانید [pdate] => 14000807170841 [service_id] => 14 [rutitr] => رئیس نهاد رهبری در دانشگاه ها خطاب به نخبگان جوان: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [3] => Array ( [id] => 946034 [title] => رقابت بیش از ۳۷ هزار داوطلب علوم انسانی و ریاضی در خراسان رضوی آغاز شد [pdate] => 14000410091503 [service_id] => 14 [rutitr] => در ۲۶ شهرستان؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [4] => Array ( [id] => 947015 [title] => دستور رهبر انقلاب برای برگزاری وسیع‌تر ازدواج‌های دانشجویی [pdate] => 14000414175727 [service_id] => 14 [rutitr] => حجت الاسلام رستمی مطرح کرد [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [5] => Array ( [id] => 973320 [title] => رویداد «آینده روشن» ویژه رتبه‌های برتر کنکور علوم انسانی در حرم رضوی افتتاح شد [pdate] => 14000805164501 [service_id] => 14 [rutitr] => امروز؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [6] => Array ( [id] => 973461 [title] => علمی که به معرفت تبدیل نشود ارزش ندارد/ دانستن‌های نادرست ما را به انحراف می‌کشاند نه ندانستن [pdate] => 14000806131721 [service_id] => 14 [rutitr] => انوشه خطاب به نخبگان: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [7] => Array ( [id] => 948351 [title] => مصوبه جدید شورای سنجش و پذیرش استعداد‌های نخبگان را هدر می‌دهد [pdate] => 14000420163001 [service_id] => 14 [rutitr] => کمالی نیا در گفتگو با دانشجو: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [8] => Array ( [id] => 962064 [title] => ثبت نام بدون آزمون کارشناسی ارشد در دانشگاه امام رضا (ع) تمدید شد [pdate] => 14000616141424 [service_id] => 14 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [9] => Array ( [id] => 947037 [title] => نشست رئیس نهاد رهبری در دانشگاه‌ها با اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس در مشهد برگزار شد [pdate] => 14000414180014 [service_id] => 14 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [10] => Array ( [id] => 948142 [title] => زمینه‌های پذیرش دانشجویان لبنانی در دانشگاه امام رضا (ع) بررسی شد [pdate] => 14000419170246 [service_id] => 14 [rutitr] => در نشستی مشترک؛ [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) [11] => Array ( [id] => 1048082 [title] => وزارت علوم و شورای عالی انقلاب فرهنگی مکلف به اسلامی‌سازی دروس دانشگاهی هستند [pdate] => 14010918182532 [service_id] => 14 [rutitr] => دبیر تبیین مواضع بسیج دانشجویی استان قزوین: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) ) ) [media] => Array ( ) [view_images] => Array ( [bimg] => /files/fa/news/1400/8/7/1534148_811.jpg ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( [0] => Array ( [tag] => رضا غلامی [id] => 2921346 [tag_id] => 177331 ) [1] => Array ( [tag] => علوم انسانی [id] => 2921348 [tag_id] => 7516 ) [2] => Array ( [tag] => علوم اسلامی [id] => 2921350 [tag_id] => 6954 ) [3] => Array ( [tag] => مرکز اسلامی صدرا [id] => 2921351 [tag_id] => 281535 ) ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1

news1051291 :Array ( [content] => Array ( [id] => 1051291 [rutitr] => رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی: [title] => افتتاح مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی، اقدامی بزرگ و ملی محسوب می‌شود [stitle] => [title2] => [subtitle] => رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی گفت: افتتاح مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران یک کار بزرگ و ملی محسوب می‌شود که می‌تواند فرصت رشد مطالعات فرهنگی و اجتماعی در ساحت آموزش عالی و دانشگاه‌ها را فراهم کند. [body] =>

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل ازمؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، مراسم افتتاح مرکز رصد فرهنگی و اجتماعی آموزش عالی ایران با حضور پیمان صالحی معاون پژوهشی وزارت علوم، تحققیات و فناوری، عبدالحسین کلانتری معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی رئیس موسسه، حسین میرزایی مدیر سابق موسسه و رضا ماحوزی عضو هیات علمی موسسه به مناسبت هفته پژوهش  در این مرکز برگزار شد.

در این مراسم از ۶ عنوان کتاب جدید از انتشارات مؤسسه با عناوین «رابطه علم و جامعه»، «تحول فرهنگی در دانشگاه»، «زندگی عریان در زندگی دیجیتال»، «احیاگر حکمت؛ نگاهی به زمانه، زندگی و آثار فارابی»، «تحلیل سیاست برای رهبران آموزشی» و همچنین کتاب ۴ جلدی «اندیشه و سیاست در ایران باستان» رونمایی شد.

علاوه بر کتاب‌های مذکور از فصلنامه «ارغوان نامه» و مجله علمی و پژوهشی «مطالعات دانشگاه» رونمایی به عمل آمد و از مجله علمی و پژوهشی «مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی» که موفق به اخذ درجه «الف» شده بود تقدیر به عمل آمد.

در ادامه این مراسم از رضا ماحوزی، سعیده سعیدی، عباس کاظمی و محمد حسینی مقدم از پژوهشگران برتر مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در سال ۱۴۰۰ نیز قدردانی به عمل آمد.

در ابتدای این مراسم حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با تشریح ده نکته درباره فرهنگ پژوهش بیان کرد: نخست اینکه، تقریباً پژوهشگر برجسته و تحول آفرینی را در دنیا نمی‌توان سراغ گرفت که برای رسیدن به اهداف بزرگش، متحمل زحمات طاقت فرسا نشده باشد. یعنی با راحت طلبی و تن آسایی، رسیدن به قله‌های مرتفع علمی حقیقتا میسر نیست. دوم اینکه، نه تنها پژوهشگر باید برای رسیدن به اهدافش زحمت‌کش و سخت‌کوش باشد، بلکه باید صبور و بردبار هم باشد. مسیر علم و نوآوری‌های علمی، مسیر همواری نیست و پیچ و خم‌ها و گردنه‌های فراوانی دارد و شرط عبور از این مسیر و مغلوب شرایط زمانه نشدن، صبر و بردباری است.

وی با تاکید بر اینکه واقع بینی شرط پژوهشگری است، گفت: گاهی بعضی پژوهشگران برجسته‌ای که خودشان در باب واقع‌بینی کتاب‌ها نوشته اند، در زندگی خودشان و در مواجهه با حوادث اجتماعی، واقع بینی را کنار می‌گذارند و مانند یک فرد کم سواد درباره مسائل داوری می‌کنند. درست این است که بگوییم، پژوهشگر برتر، پژوهشگری است که در همه حال، چه زندگی علمی خود و چه زندگی شخصی خود، که این دو از هم جدا نیست، فردی واقع بین است.

غلامی ویژگی چهارم را صداقت پژوهشگر عنوان کرد و افزود: پژوهشگر به هیچ عنوان صداقت را برای رسیدن به اهدافش قربانی نکند. آنچه به کار پژوهشگر برکت می‌دهد و آنچه موجب جلب اعتماد مخاطب و عامه مردم به علماء و دانشمندان می‌شود، صداقت آنهاست. نبود صداقت، مساوی سقوط دانشمند است و ما این حقیقت را به وفور در تاریخ عصر خودمان تجربه کرده ایم.

وی در توصیف ویژگی پنجم در حوزه فرهنگ پژوهش بیان کرد: مهم‌ترین ویژگی یک پژوهشگر واقعی، آزاداندیشی اوست. پژوهشگر اسیر خرافات و موهومات نیست، تحت سیطره تابو‌ها و اسطوره‌ها نیست، پژوهشگر اسیر عادات و رسوم نامعقول نیست، پژوهشگر تحت سلطه ارباب قدرت نیست، پژوهشگر به چیزی جز حقیقت و مسیر عقلانی برای تقرب به حقیقت، متعهد نیست.

وی ادامه داد: ششم اینکه، پژوهشگر همواره اهل آموختن و علم آموزی است. هیچ وقت خود را در آخر خط نمی‌داند. هیچگاه از آموختن خسته نمی‌شود. تا پایان عمر شوق آموختن دارد. دکترا گرفتن و دانشیار و استاد شدن و اینگونه مراتب اعتباری، مانع از آموختن او نمی‌شود.

وی با بیان اینکه پژوهشگر برتر، اهل تقلید نیست، اهل نقد است، گفت: هفتم اینکه پژوهشگر با نظریه ها، متعلق به هر کس که باشد، مواجهه انتقادی البته از نوع عالمانه و روشمند دارد و رشد خود و رشد علم را در گروه تبدیل شدن نقد به سکه رایج می‌داند.

غلامی در بیان ویژگی هشتم بیان کرد:پژوهشگر قدر "دیگری" را در جامعه علمی می‌داند و ابایی از همزیستی علمی با او ندارد. "دیگری" برای پژوهشگر خصم نیست بلکه برای یک پژوهشگر، مواجهه معقول با دیگری، مایه رشد و تعالی است.

رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با بیان اینکه داشتن دغدغه نوآوری را به عنوان ویژگی نهم در فرهنگ پژوهش عنوان کرد و افزود: پژوهشگر اهل درجا زدن نیست. اهل زیستن در مرداب نیست.

[snews] => [bimg] => 1861089_471.jpg [tmpl] => [sdate] => 14011005082455 [pdate] => 14011005083949 [udate] => 14011005083933 [sendby] => z.mahdi [publishby] => z.mahdi [updateby] => z.mahdi [service_id] => 11 [cat_id] => 68 [sec_id] => 201 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 1 ) [extra_content] => Array ( [cid] => 1051291 [ostan] => 0 [typist] => [country] => [promise_date] => 0 [access_level] => 0 [promise_date_type] => [meta_keywords] => [slugs] => ) [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1125533 [title] => هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود [pdate] => 14021026142841 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 1055543 [title] => برگزاری تریبون آزاد دانشجویی نشان‌دهنده وجود فضای گفتگو در جمهوری اسلامی است [pdate] => 14011027152904 [service_id] => 11 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1125533 [title] => هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود [pdate] => 14021026142841 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 2 [relation_type] => 1 [order] => 1 [lead_img] => /files/fa/news/1402/10/25/2179979_950.jpg ) [1] => Array ( [id] => 1055543 [title] => برگزاری تریبون آزاد دانشجویی نشان‌دهنده وجود فضای گفتگو در جمهوری اسلامی است [pdate] => 14011027152904 [service_id] => 11 [rutitr] => معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم: [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) ) ) [media] => Array ( ) [view_images] => Array ( [bimg] => /files/fa/news/1401/10/5/1861089_471.jpg ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( [0] => Array ( [tag] => موسسه مطالعات فرهنگی وزارت علوم [id] => 3436932 [tag_id] => 252313 ) [1] => Array ( [tag] => رضا غلامی [id] => 3436934 [tag_id] => 177331 ) [2] => Array ( [tag] => هفته پژوهش [id] => 3436936 [tag_id] => 25929 ) ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1

news1056946 :Array ( [content] => Array ( [id] => 1056946 [rutitr] => در نشست تخصصی «معنا و مبنای سرمایه اجتماعی» مطرح شد [title] => غلامی: وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران مناسب نیست / عاملی: سرمایه اجتماعی شاخص قدرت ملی است [stitle] => [title2] => [subtitle] => نشست تخصصی «معنا و مبنای سرمایه اجتماعی» با حضور استادان و صاحبنظران این حوزه و با همکاری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز تحقیقات و برنامه‌ریزی شهر تهران سه شنبه ۴ بهمن ماه ۱۴۰۱ برگزار شد. [body] =>

به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، به نقل از موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، نشست تخصصی «معنا و مبنای سرمایه اجتماعی» با حضور استادان و صاحبنظران این حوزه و با همکاری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرکز تحقیقات و برنامه‌ریزی شهر تهران سه شنبه ۴ بهمن ماه ۱۴۰۱ برگزار شد.

در افتتاحیه این نشست تخصصی یک روزه، حجت الاسلام و المسلمین رضا غلامی، رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، حجت الاسلام و المسلمین سعید رضا عاملی دبیر سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی و عطاءالله رفیعی آتانی رئیس مرکز تحقیقات و برنامه‌ریزی شهر تهران سخنرانی کردند. همچنین  رضا پورحسین،  بهاره آروین،  سجاد صفار هرندی سخنرانان بخش نخست پنل اول بودند.

حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی، رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در این نشست با نگاهی به نظریه سرمایه اجتماعی گفت: مفهوم سرمایه اجتماعی عبارت است از مجموعه منابع ارزشمندی که غنی بودن آن می‌تواند به پیوند ارگانیک و اندام وار عناصر اجتماعی منجر شده و ضمن تقویت ارتباطات و تعاملات اجتماعی، امکان تبدیل جامعه به یک شبکه کارآمد (شامل زنجیره‌ای از شبکه‌های کوچک) در مسیر پیشرفت را فراهم کند. در واقع، به افراد امکان می‌دهد در یک گروه (یا یک جامعه کوچک و بزرگ) با هم کار کنند تا به طور مؤثر به یک هدف مشترک دست یابند.

وی با اشاره به اینکه سرمایه اجتماعی به انسجام اجتماعی و فرهنگی درونی جامعه اشاره دارد، افزود: به این ترتیب، سرمایه اجتماعی به عنوان یک چسب توصیف شده است. برای افراد، سرمایه اجتماعی مهم است، زیرا منبع مهمی از قدرت و نفوذ است که به مردم کمک می‌کند تا "به پیش بروند" و "پیش بروند".

غلامی با اشاره به نظریه سرمایه اجتماعی گفت: نظریه سرمایه اجتماعی معتقد است که روابط اجتماعی منابعی هستند که می‌توانند منجر به توسعه و انباشت سرمایه انسانی شوند. منظور از سرمایه انسانی، موجودی شایستگی‌ها، دانش، ویژگی‌های اجتماعی و شخصیتی شامل خلاقیت، تجسم در توانایی برای انجام کاری جهت تولید ارزش اقتصادی است. سرمایه انسانی دید اقتصادی جامعی از انسان فعال در اقتصاد شامل پتانسیل افراد برای تأمین منافع و ابداع راه حل‌هایی برای مشکلات از طریق عضویت در شبکه‌های اجتماعی است.

وی تصریح کرد: در بعضی دیدگاه ها، سرمایه اجتماعی حول سه بعد می‌چرخد: شبکه‌های به هم پیوسته روابط بین افراد و گروه‌ها (روابط اجتماعی یا مشارکت اجتماعی)، سطوح اعتمادی که این پیوند‌ها را مشخص می‌کند، و منابع یا منافعی که هر دو به واسطه پیوند‌های اجتماعی و مشارکت اجتماعی به دست می‌آیند و منتقل می‌شوند.

غلامی یادآور شد: در نگاه غالب، سرمایه اجتماعی بر ابعاد اجتماعی‌ای تأکید دارد که معمولاً توسط پارادایم غالب فردگرایی و خردگرایی اقتصادی به حاشیه رانده شده اند. این به معکوس کردن دیدگاه غیراجتماعی کمک می‌کند که فرض می‌کند انسان‌ها منطقی و منفعت طلب هستند و تا حد زیادی فراتر از تأثیر عوامل اجتماعی هستند. با قرار دادن عوامل اجتماعی به عنوان «سرمایه» به آن‌ها در تصمیم‌گیری همراه با سایر اشکال سرمایه می‌دهد. این به جامعه شناسان اجازه می‌دهد تا در یک پازل با اقتصاددانان بازی کنند، اما همچنین اجازه نفوذ اقتصادی به پدیده‌های جامعه شناختی و تقلیل به تفکر اقتصادی را می‌دهد.

رئیس موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با بیان اینکه تلاش‌های اولیه برای تعریف سرمایه اجتماعی بر میزانی متمرکز بود که سرمایه اجتماعی به عنوان یک منبع عمل می‌کند، گفت: رابرت دی. پاتنام پیشنهاد کرد که سرمایه اجتماعی همکاری و روابط حمایتی متقابل را در جوامع و ملت‌ها تسهیل می‌کند و بنابراین، ابزار ارزشمندی برای مبارزه با بسیاری از نابسامانی‌های اجتماعی ذاتی در جوامع مدرن، به عنوان مثال جرم و جنایت خواهد بود. در مقابل، دیگران بر منافع خصوصی ناشی از شبکه روابط اجتماعی که بازیگران فردی خود را در آن می‌یابند، تمرکز می‌کنند.

وی اضافه کرد: اقتصاددان سیاسی، فرانسیس فوکویاما، سرمایه اجتماعی را به‌عنوان قواعدی کلی تعریف می‌کنند که افراد را قادر می‌سازد تا با یکدیگر همکاری کنند، مانند هنجار تعامل متقابل یا دکترین مذهبی مانند مسیحیت. سرمایه اجتماعی با تعاملات مکرر در طول زمان شکل می‌گیرد و به گفته او، برای توسعه حیاتی است و تولید آن از طریق سیاست‌گذاری عمومی دشوار است. اهمیت سرمایه اجتماعی برای توسعه اقتصادی این است که این هنجار‌های رفتاری هزینه مبادله مبادلاتی مانند قرارداد‌های قانونی و مقررات دولتی را کاهش می‌دهند. فوکویاما استدلال می‌کند که سرمایه اجتماعی چیزی است که یک جامعه مدنی ایجاد می‌کند. در حالی که مشارکت مدنی بخش مهمی از دموکراسی و توسعه است.

غلامی تصریح کرد: انتقادات اصلی به نظریه سرمایه اجتماعی این است که این نظریه به اندازه مورد انتظار اجتماعی نیست و همه ابعاد، اضلاع و پیچیدگی‌های جامعه را لحاظ نمی‌کند. اما باید توجه داشت که سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی «علاج همه مشکلات» جامعه مدرن تلقی شده‌است.

وی با اشاره به اینکه وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران خوب نیست، افزود: آخرین اندازه گیری یکی از مراکر معتبر تحقیقاتی، میانگین سرمایه اجتماعی در ایران را بر اساس مولفه‌های رایج، ۸ از ۲۰ معرفی کرده است. البته این مطلب را نباید از نظر دور داشت که برخی حوادث و هیچانات ناشی از آن، معدل سرمایه اجتماعی را به صورت موقت و دفعی افزایش و کاهش می‌دهد، اما با عبور از حادثه این عدد تثبیت می‌شود. با این حال، اگر سرمایه اجتماعی را با ملاحظه میانگین قبلی در حدود ۵ سال قبل که نزدیک به ۱۲ بوده است بسنجیم، وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران قابل قبول نیست.

غلامی تاکید کرد: واقعیت این است که در کشور ما، نه تنها درک درستی از سرمایه اجتماعی و عوامل کاهش آن نیست بلکه یک برنامه راهبردی برای کمک به افزایش سرمایه اجتماعی وجود ندارد. شاید بتوان عوامل کاهش سرمایه اجتماعی ایران را باید به دو بخش درون زا و برون زا تقسیم کرد. عوامل درون زا در شکل گیری عوامل درون زا یا هموار سازی مسیر آن‌ها بسیار اثر گذارند. وقتی از برون زا بودن عوامل کاهش سرمایه اجتماعی صحبت می‌شود، لزوما منظور اقدامات خصمانه علیه جامعه ما نیست. برخی اتفاقات جهانی به طور طبیعی و پروسه‌ای نیز می‌تواند بر سرمایه اجتماعی اثرگذار باشد.

وی تصریح کرد: با وجود آنکه امروز میانگین نمره سرمایه اجتماعی در ایران پایین است، اما در برخی شاخص‌ها مانند دلبستگی به کشور، معنویت خواهی یا احترام به مقدسات دینی، سرمایه اجتماعی سطح مطلوبی دارد و لذا ما نقاط قوت نیز در سرمایه اجتماعی خودمان داریم و اتفاقا تنها راه افزایش سرمایه اجتماعی در ایران، اتکاء به همین نقاط قوت است.

سعیدرضا عاملی در ادامه این نشست نیز با اشاره به مطالعات اجتماعی در ایران گفت: تا سال ۹۷ ما پیمایش‌هایی در این باره داشته ایم و در سال ۱۴۰۰ هم وزارت کشور پژوهشی سفارشی درباره سرمایه اجتماعی انجام داده که عمدتا نشان می‌دهد سیر نزولی سرمایه اجتماعی وجود دارد.

وی با اشاره به پیوند سرمایه اجتماعی با سرمایه ایمان افزود: من در ابتدا با طرح مساله شروع می‌کنم و در چهار بخش سخنانم را تنظیم می‌کنم؛ اطلاعات و آمار درباره سرمایه اجتماعی زیاد است و اساسا محرمانه تلقی می‌شود در حالی که باید بتوانیم یک مساله اجتماعی را در معرض همگان طرح کنیم تا بر این اساس بتوانیم تحلیل کنیم. محرمانه تلقی کردن آمار هم خودش یک مساله اجتماعی است.

وی با بیان اینکه سرمایه اجتماعی در زیست بوم ایران اهمیت دارد و ما سرمایه اجتماعی را به معنایی که بوردیو طرح کرده نباید ببینیم توضیح داد: ما در شاخص گذاری سواد مجازی کاری را کردیم که شاید این مدل بتواند جریان بیابد. ما آنجا یک شاخص عمومی در سواد مجازی با دنیا استخراج کردیم که شامل سواد حقوقی، سواد تحلیلی و ... است. از سوی دیگر شاخص‌های اختصاصی داریم که مرتبط با بومرنگ ماست و ما به عنوان یک مسلمان در این باره قوانین و مقرراتی داریم. یک حوزه سواد تخصصی هم هست که شامل سواد مهندسی مرتبط با فضای مجازی، سواد سابرنتیک مرتبط با پزشکی و ... است. در سرمایه اجتماعی ما گریزی نداریم جز اینکه هم به سوی اشتراکاتمان با شاخص‌های جهانی برویم و هم شاخص‌های اختصاصی تدوین کنیم.

عاملی ضمن ارائه آماری در این باره بیان کرد: وضعیت میانگین شاخص سرمایه اجتماعی در سال ۹۴، ۱/۲۷ بوده که در سال ۱۴۰۰ به ۸/۱۷ رسیده است. روند میانگین رضایت از عملکرد نظام هم در سال ۹۴ که ۱ /۲۷ بوده که در سال ۱۴۰۰ به ۸/۱۷ رسیده است. این در حالی است که موسسه لگاتوم در تحقیقی شاخص سرمایه اجتماعی را در ۲۰۱۹، ۱۹/۵۳ اعلام کرده، اما این رقم برای ایران ۲/۴۵ است و ما زیر میانگین جهانی هستیم.

این استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه امروز سرمایه اجتماعی امتداد یافته و به طور مثال حتی سرمایه اجتماعی سازمان هم در نظر گرفته می‌شود عنوان کرد: سرمایه اجتماعی حکایت از دارایی دارد؛ سرمایه یک دارایی است که ارزش افزوده تولید می‌کند و می‌تواند از این ارزش هم کاسته شود؛ بنابراین به میزانی که همبستگی اجتماعی، حس همبستگی ملی، هویت ملی و ... تغییر می‌کند سرمایه اجتماعی نیز تغییر می‌کند. مخالفان جمهوری اسلامی اعم از منافقان و سلطنت طلبان از طریق این موضوع به جمهوری اسلامی فشار می‌آورند. سرمایه اجتماعی یک شاخص قدرت ملی هم هست یعنی اگر شما توان ملی یک کشور را بر اساس توان نظمی و اقتصادی آن اندازه گیری کنید یک شاخص قدرتمند برای آن سرمایه اجتماعی است که جنبه بازدارندگی دارد و اجازه تعرض به حریم ملی کشور را نمی‌دهد.

وی ادامه داد: همواره روی اعتماد و تراکم ارتباطات در سرمایه اجتماعی تاکید می‌شود. حالا منظور از اعتماد چیست؟ از سوی دیگر سرمایه اجتماعی باید تراکم ارتباطات ایجاد کند. خانواده، شهر، روستا، سازمان و ... سرمایه اجتماعی دارد. امروز سرمایه اجتماعی به عنوان یک دارایی ملی بیشتر دغدغه ماست.

عاملی در ادامه با بیان اینکه در حوزه اعتماد سه مولفه صداقت در گفتار و رفتار، دگرخواهی و تبادل موقعیت و کارایی و عمل مثبت تاثیر گذار مطرح می‌شود توضیح داد: ما در جامعه خود باید روی دگرخواهی و تبادل موقعیت با دیگران کار کنیم. در فلسفه رسانه هم بحث قرار گرفتن در جای دیگری برای درک بهتر بیشتر تاکید شده است. از سوی دیگر سرمایه اجتماعی به کارامدی و کارایی توجه دارد.

به گفته این استاد دانشگاه، جامعه ایران دو مشخصه دارد که اگر به این دو توجه نکنیم نمی‌توانیم مفهوم سرمایه اجتماعی را بومی کنیم؛ نخستین شاخصه دین داری است که در ایران ریشه عمیق دارد. ما به عنوان کشوری که آرزوی جامعه اسلامی داریم نگران دین داری هستیم، اما جامعه در این شاخص بسیار رشد کرده و این را در جمعیت پیاده روی اربعین و جاماندگان اربعین می‌بینیم. البته که ما جامعه صد در صدی نداریم همانطور که در صدر اسلام ایمان آورندگان در اقلیت بودند. دومین مشخصه ایران جنبه نوگرایی و پیشرفت جامعه ایرانی است. جنبه دین گرایی و نوگرایی در جامعه ایرانی دو عنصر پررنگ است و برخی یا جنبه دین داری یا برخی جنبه نوگرایی را قربانی می‌کنند، اما این دو با هم جلو رفتند و هر دولتی به این دو شاخص توجه نکند نمی‌تواند راهبری لازم را داشته باشد.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه سرمایه ایمان تقویت کننده نگاه به زندگی و عمل فردی و اجتماعی است گفت: برخی از کسانی که دچار بحران خودکشی می‌شوند به این دلیل است که جهان آخرت را نمی‌بینند، اما فردی که باور به معاد دارد زندگی اش یک حرکت پویا دارد و پویایی یکی از عناصر مهم در سرمایه اجتماعی است. ما درمدل سازی که برای سرمایه اجتماعی در ایران می‌کنیم باید به این سرمایه ایمان توجه کنیم.

عاملی تاکید کرد: الان ما با ابزار سرمایه اجتماعی در جامعه متجدد غربی سرمایه اجتماعی را اندازه گیری می‌کنیم در حالی که باید سرمایه ایمان را در نظر گرفت، چون به افق زندگی نگاه می‌کند و تحمل و صبر و امید به زندگی و آینده نگری را تقویت می‌کند.

وی با اشاره به اینکه سرمایه ایمان دو بعد فردی و اجتماعی دارد گفت: علوم اجتماعی در ایران قدرتمند است و ما همان قدرتی که در نانو و بایو داریم در علوم اجتماعی هم داریم، اما این علوم اجتماعی سیاست زده است و یک جا‌هایی چیز‌هایی را نمی‌بیند. چون اگر چپ باشد یک رویکرد دارد و اگر راست باشد رویکرد دیگری دارد. دشمن را ندیدن غلط است! چون ما در چنبره دشمن زندگی می‌کنیم و بعد اینکه بگوییم این تئوری توطئه است غلط است، چون گوینده اش هم بر این اساس این را بیان کرده است.

عاملی عوامل تخریب کننده سرمایه اجتماعی در ایران را شامل ۶ مورد دانست و افزود: نخستین عامل فاصله بین باور‌ها و تجربه دینی است؛ دومین عامل جریان‌های کلان ضد فرهنگ اسلامی است. عامل سوم جنگ شناختی و عامل پنجم فرامحلی کردن فضای مجازی است. همچنین شیعه هراسی، ایران هراسی، اسلام هراسی و انقلابی هراسی عامل ششم است و ما امروز قربانی هراس چهارگانه هستیم که با هراس بزرگ کد گذاری شده ایم.

[snews] => [bimg] => 1885135_500.jpg [tmpl] => [sdate] => 14011104170834 [pdate] => 14011104171338 [udate] => 14011104171302 [sendby] => z.mahdi [publishby] => f.farrokhi [updateby] => f.farrokhi [service_id] => 11 [cat_id] => 68 [sec_id] => 201 [status] => P [lang] => FA [hint] => [author] => [author_id] => 0 [source] => 0 [most_view] => 1 [comments_view_status] => 1 [comments_form_status] => 1 [conf] => [news_type] => 1 ) [extra_content] => Array ( [cid] => 1056946 [ostan] => 0 [typist] => [country] => [promise_date] => 0 [access_level] => 0 [promise_date_type] => [meta_keywords] => [slugs] => ) [related_content] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1125533 [title] => هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود [pdate] => 14021026142841 [service_id] => 3 ) [1] => Array ( [id] => 1057519 [title] => مرکز بهداشت و سلامت دانشگاه تهران رتبه برتر کشور را کسب کرد [pdate] => 14011108140214 [service_id] => 11 ) ) [related_content_v2] => Array ( [1] => Array ( [0] => Array ( [id] => 1125533 [title] => هیچ بعید نیست هوش مصنوعی در آینده از کنترل انسان‌ها خارج شود [pdate] => 14021026142841 [service_id] => 3 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 2 [relation_type] => 1 [order] => 1 [lead_img] => /files/fa/news/1402/10/25/2179979_950.jpg ) [1] => Array ( [id] => 1057519 [title] => مرکز بهداشت و سلامت دانشگاه تهران رتبه برتر کشور را کسب کرد [pdate] => 14011108140214 [service_id] => 11 [rutitr] => [author] => [author_id] => 0 [news_type] => 1 [relation_type] => 1 [order] => 0 ) ) ) [media] => Array ( ) [view_images] => Array ( [bimg] => /files/fa/news/1401/11/4/1885135_500.jpg ) [news_field] => Array ( [0] => Array ( [filed_id] => 1 [filed_name] => نوع خبر [filed_type] => C [filed_value] => ) ) [smarty_keys] => Array ( ) [live_blog] => Array ( ) [tags] => Array ( [0] => Array ( [tag] => موسسه مطالعات فرهنگی وزارت علوم [id] => 3472628 [tag_id] => 252313 ) [1] => Array ( [tag] => رضا غلامی [id] => 3472630 [tag_id] => 177331 ) [2] => Array ( [tag] => عاملی [id] => 3472632 [tag_id] => 112496 ) [3] => Array ( [tag] => نشست تخصصی سرمایه اجتماعی [id] => 3472634 [tag_id] => 318536 ) ) [image_tag] => Array ( ) [documents] => [comments] => Array ( ) [comments_stats] => Array ( ) [sepehr_keys] => Array ( ) ) 1