به گزارش خبرنگاراجتماعی خبرگزاری دانشجو، تالاب‌ها چند کارکرد اصلی دارند، از جمله نقش مهمی در تعدیل آب و هوای منطقه دارند. همچنین باعث ذخیره و کنترل سیلاب ها، تقویت تغذیه آب خوان در سفره‌های آب‌های زیر زمینی می‌شوند، تولید غذا یا کاهش اثرات تغییر اقلیم از دیگر کارکردهای تالاب‌ها است. تالاب‌ها زیست بوم‌های ارزشمندی هستند که می‌توانند میزبان بخش قابل توجهی از تنوع زیستی گیاهی و جانوری باشند. تالاب‌ها پتانسیل بسیار خوبی برای طبیعت گردی و پرنده نگری هستند و به رونق اقتصادی محلی و منطقه کمک می کند، البته مشروط بر اینکه بهره برداری و استفاده از تالاب، خردمندانه و بهینه باشد، به صورتی که تالاب‌ها حفظ شوند.
دریاچه ارومیه یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران است که در سال‌های اخیر با کاهش شدید سطح آب مواجه شده است. این کاهش سطح آب به دلایل متعددی از جمله تغییرات اقلیمی، برداشت‌های بی‌رویه آب و کاهش بارندگی رخ داده است. با این حال، بارش‌های اخیر و اقداماتی نظیر آزادسازی آب از سد‌ها به بهبود وضعیت این دریاچه کمک کرده‌اند. در این گزارش، به بررسی تغییرات حجم دریاچه ارومیه در سال ۱۴۰۲ با توجه به بارش‌ها و سایر اقدامات می‌پردازیم.
وضعیت تراز و حجم آب دریاچه ارومیه
آسیب‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، عواملی که ناشی از عامل انسانی یا طبیعی باشند، در بخش نخست ما با مشکلاتی روبرو هستیم، از جمله بعضا ممکن است بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب در حوزه آب ریز باعث شود که حقابه تالاب تخصیص داده نشود و تالاب از نیاز آبی که حیات زیست محیطی خودش را حفظ می‌کند محروم شود. در برخی از تالاب‌های کشور بحث ورود گونه‌های مهاجم یا غیر بومی را داریم، به طور مثال سنبل آبی در تالاب انزلی، گونه تیلاپیا در تالاب شادگان و هامون وجود دارد، همچنین گونه کاراس را در تالاب نئور داریم. ورود گونه‌های غیربومی یا مهاجم یکی از معضلات و تهدیدات تالاب‌هاست.
اغلب تالاب‌های کشور با مشکل کمبود آب و تخصیص حقابه روبرو هستند، شاید به طور استثنا برخی تالاب‌های ساحلی در جنوب کشور از حال بهتری برخوردار باشند. حتی تالاب‌های ساحلی شمال کشور به‌سبب پسروی آب دریاچه خزر اکنون غالبا با مشکل روبرو هستند. تالاب‌هایی که در درون فلات مرکزی کشور قرار گرفته‌اند مثل تالاب گاوخونی، تالاب بختگان، تالاب پریشان، یا برخی دیگر از تالاب‌ها که مشخصا مشکلات آن‌ها در رابطه با تقسیم حقابه ریشه‌ای‌تر است. برای مثال دریاچه ارومیه با وجود اینکه بارش‌های امسال به نسبت و نزدیک به نرمال بوده است، اما وضعیت آن بسیار شکننده است.
با توجه به داده‌های اخیر، تراز دریاچه ارومیه در تاریخ نگارش این گزارش به ۱۲۷۰ متر و ۳۳ سانتی‌متر رسیده است. این مقدار ۶ سانتی‌متر بیشتر از زمان مشابه سال گذشته و ۵۱ سانتی‌متر بیشتر از ابتدای مهرماه ۱۴۰۲ است. همچنین، حجم فعلی آب دریاچه به ۱ میلیارد و ۷۷۰ میلیون متر مکعب رسیده است که نسبت به ابتدای سال آبی گذشته ۱ میلیارد و ۱۵۰ میلیون متر مکعب افزایش داشته و نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز ۱۷۰ میلیون متر مکعب بیشتر شده است، اما نمی توان از این موضوع که این دریاچه همچنان در وضعیت حساسی قرار دارد چشم پوشی کرد.
آزادسازی آب از سد‌ها
از آذرماه سال گذشته تا به امروز، ۲۵۰ میلیون متر مکعب آب از سد‌های آذربایجان غربی وارد دریاچه ارومیه شده است. بر اساس مصوبات کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، میزان رهاسازی سالانه آب از پشت سد‌های حوزه آبریز به سمت دریاچه باید یک میلیارد و صد میلیون متر مکعب باشد. با اتمام فاز دوم طرح انتقال آب کانی سیب، سالانه ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب به دریاچه ارومیه رهاسازی خواهد شد که این طرح تا سه ماه آینده به پایان می‌رسد.
تاثیر بارش‌ها بر وضعیت دریاچه
بارش‌های اخیر باعث شد دریاچه ارومیه با داشتن ۲.۵ میلیارد متر مکعب آب، وضعیت نویدبخشی داشته باشد. این بارش‌ها و رهاسازی آب و تامین حق‌آبه دریاچه، وضعیت آن را نسبت به سال گذشته در شرایط بهتری قرار داده است. به گزارش منابع معتبر، وضعیت دریاچه ارومیه بهبود یافته و اخبار خوشی از حال آن مخابره شده است.
تغییرات وسعت دریاچه
در حال حاضر، وسعت دریاچه ارومیه به ۱۳۰۰ کیلومتر مربع رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۷۰ کیلومتر مربع افزایش داشته و نسبت به ابتدای سال آبی ۱۴۰۲، ۶۸۶ کیلومتر مربع بیشتر شده است. این افزایش وسعت به‌دلیل بارش‌های اخیر و رهاسازی آب از سد‌ها بوده است.
رهاسازی آب از سد مهاباد
رهاسازی ۱۱۵ میلیون متر مکعب آب سد مهاباد به پیکره دریاچه ارومیه نیز نقش مهمی در بهبود وضعیت دریاچه داشته است. در حال حاضر، ورودی آب به سد مهاباد ۲۰ متر مکعب در ثانیه است و حجم آب ذخیره شده پشت مخزن سد به ۱۷۴ میلیون متر مکعب رسیده است. این مقدار نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است.
با توجه به داده‌های ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که بارش‌های اخیر و آزادسازی آب از سد‌ها تأثیر قابل‌توجهی بر بهبود وضعیت دریاچه ارومیه داشته‌اند. افزایش تراز و حجم آب دریاچه و نیز افزایش وسعت آن نشان‌دهنده بهبود شرایط اکولوژیکی این دریاچه است. همچنین، اجرای طرح‌های انتقال آب مانند پروژه کانی سیب نیز نقش مهمی در تأمین آب مورد نیاز دریاچه و احیای آن خواهد داشت. برای حفظ این روند مثبت، لازم است که برنامه‌های مدیریتی مناسب ادامه یابد و منابع آبی به صورت بهینه مدیریت شوند.