ریسک نوین سال ۲۰۲۴؛ وارونگی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو،‌ بیژن یاور رئیس گروه مطالعات فناوری و نوآوری شهری مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران در یادداشتی نوشت: همانطوری که می‌دانیم "وارونگی" به معنای برعکس شدن، دگرگونی، درهم ریختگی و متضاد شدن می‌باشد. گاهی اوقات می‌بینیم که بحث و مطلبی در رسانه‌ها به طور "عمد" یا "غیرعمد" به طور "وارونه" جلوه داده شده و تکثیر می‌گردد! این یکی از قدرت‌های رسانه، شبکه‌های زرد، اینفودمیک ها، فیک نیوز‌ها و نمونه‌های م1166377به است. 

در اصطلاح و به طور تخصصی، "وارونگی" یکی از حیاتی‌ترین انواع ریسک می‌باشد و این ریسک در اصل مهمترین ریسک جهان در سال ۲۰۲۴ که تا دو سال آینده نیز به طور پر رنگ ادامه یافته و پس از آن نیز ادامه خواهد یافت "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" (Misinformation and Disinformation) می‌باشد که در طبقه بندی انواع ریسک در دسته و گروه ریسک‌های فناورانه (Technological Risk Category) به دلیل استفاده از فناوری‌های نوین مانند ساختار‌های شناختی، هوش مصنوعی و نمونه‌های مشابه طبقه بندی شده و قرار می‌گیرد.
طبق گزارش ریسک‌های حهان ۲۰۲۴، ویرایش نوزدهم (The Global Risks Report ۲۰۲۴, ۱۹th Edition) که توسط مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum=WEF) امسال (سال ۲۰۲۴ میلادی) منتشر شده است در راس انواع ریسک‌ها در سناریوی ۲ ساله مطرح شده در این گزارش، در اولویت اول "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" (Misinformation and Disinformation) قرار دارد.

 
از طرفی دیگر در گزارش ریسک در کانون توجهات، موضوعات داغ برای حسابداران داخلی، مرور هیات مدیره ۲۰۲۴ که توسط ایسیا - کنفدراسیون اروپایی انجمن‌های حسابداری داخلی (ECIIA- European Confederation of Institutes of Internal Auditing) منتشر شده است، یکی از ۵ ریسک برتر و با اولویت اول که سازمان‌ها در حال حاضر با آن مواجه می‌باشند، سرمایه انسانی، ناهمگونی، مدیریت استعداد‌ها و نگهداشت آن است. (Human capital, diversity, talent management and retention)

 
این بدان معناست که برنامه ریزان و مدیران شهری می‌بایستی برای حمکرانی شهری مطلوب و پایدار بر این موضوعات متمرکز شده و به این سمت تمایل یابند. ریسک مورد توجه ایسیا - کنفدراسیون اروپایی انجمن‌های حسابداری داخلی خود تحت تاثیر وارونگی نیز قرار می‌گیرد. لازم به یادآوری این نکته حیاتی می‌باشد که بر اساس گزارش انواع ریسک جهان در سال ۲۰۲۴ می‌توان استنباط نمود که ریسک‌های مبتنی بر "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" می‌تواند به نقطه‌ای برسد و شرایطی را ایجاد نماید که غیرقابل بازگشت بوده و قابل بازیابی نباشد! نمونه‌ای از این موارد را می‌توانیم در خصوص اینفودمیک‌ها در زمان همه گیری بیماری ناشی از ویروس کرونا را نام برد که این خود مدیریت ریسک و پیرو آن حکمرانی ریسک شهری را در کانون توجهات قرار می‌دهد.

 
زمانی که اینفودمیک‌ها (Infodemic) که این واژه متشکل از دو واژه "همه گیری" و "اطلاعات" (Information and Epidemic) بوده و از نظر سازمان جهانی بهداشت، حجم زیادی از اطلاعات شامل اطلاعات کذب، نادرست و گمراه‌کننده در محیط‌های فیزیکی (Physical) و دیجیتال (Digital) در طول شیوع و همه‌گیری یک بیماری بوده و از نظر برخی دیگر نیز اینفودمیک، حجم عظیمی از اطلاعات انتشار یافته با سرعت و در سطحی گسترده درخصوص بحرانی خاص یا پیامد یا موضوعی بحث و جدال‌برانگیز تلقی می‌نمایند؛ و به اطلاعاتی که دربرگیرنده واقعیت و راستینگی مبهم، دروغ‌پردازی، شایعه‌سازی و پراکندن آن یا ایده فرد بیان‌کننده نظر می‌باشد و در تعریف ساده دیگری نیز برخی اینفودمیک را انتشار اطلاعات نادرست خصوصاً در فضای مجازی می‌دانند از یک طرف و فیک نیوز‌ها و شبکه‌های زرد در حال گسترش بوده و بر دغدغه شهروندان افزوده می‌گردد در چنین شرایطی ورود سازمان‌های متولی مدیریت شرایط اضطراری و بحران برای مدیریت ریسک و عدم قطعیت‌ها از طریق مجامع علمی مانند دانشگاه ها، پژوهشگاه ها، پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیفاتی و پژوهشی به خوبی احساس شده و ضرورت می‌یابد و نظارت بر آن می‌بایست مورد تاکید قرار گیرد که ترک فعل آن نیز قابلیت پی گیری دارد! به طور مثال اینکه آیا تب دنگی می‌تواند به یک همه گیری تبدیل شود یا نه و اینکه گرمای بیش از حد و اشعه UV بالا چگونه قابلیت آسیب جدی به شهروندان دارد و چه زمانی فعالیت‌ها و تردد در سطح شهر باید تعطیل و متوقف شود و البته نمونه‌های مشابه دیگر می‌تواند مصادیق و نمونه‌هایی عملی از مدیریت ریسک هوشمند می‌باشد.

سوال مهم این است که آستانه و مرجع پاسخگویی به انواع "اینفودمیک ها" و "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" چه زمانی است؟ و پاسخگوی حقیقی یا حقوقی، دقیقا کیست؟ چون همانطوری که می‌دانیم اگر پاسخ به موقع نبوده و دچار روزمرگی (Routineness) شود، خود این مطلب یک حالت تعلیق و بی تصمیمی ایجاد می‌کند که هر چه بیشتر طول بکشد شرایط بغرنج‌تر و پیچیده‌تر شده و تصمیم گیری را دشوارتر می‌نماید. این مساله یک مساله حیاتی، قابل تامل و جدی است! لذا اینکه مدیران بحران شهری، کنش (Action) دارند یا واکنش (Reaction) و اینکه کنشگرانه و احتمالی (Proactive)، مبتنی بر عدم قطعیت (Uncertainty)، مدیریت ریسک و برنامه ریزانه عمل می‌نمایند یا انفعالی و عکس العملی (Reactive)، مبتنی بر قطعیت‌ها (Certainty)، مدیریت پاسخ و غیربرنامه ریزانه می‌باشد بستگی به پهنای باتد ذهنی (Mind Bandwidth) آنها داشته و بیشتر شخصی است تا سیستماتیک و نظامند!

همانطوری که اشاره شد طبق گزارش ریسک‌های حهان ۲۰۲۴، ویرایش نوزدهم (The Global Risks Report ۲۰۲۴, ۱۹th Edition) که توسط مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum=WEF) امسال (سال ۲۰۲۴ میلادی) منتشر شده است در راس انواع ریسک‌ها و در اولویت اول سناریوی ۲ ساله مطرح شده، ریسک "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" (Misinformation and Disinformation) قرار دارد. کمی بیشتر در خصوص این ریسک حیاتی که یکی از انواع طبقات ریسک‌های فناورانه و تکنولوژیک نیز می‌باشد بدانیم.

 
بر پایه گزارش مجمع جهانی ریسک، سخت‌ترین و مهمترین ریسک جهانی پیش بینی شده برای ۲ سال آینده که در حال نمایان شدن و پدیدار گشتن می‌باشند و بازیگران خارجی و داخلی به طور یکسانی "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" را به عنوان مستمسک و ابزار و وسیله‌ای برای انجام فعالیت‌هایی مانند: گسترش بیشتر جدایی و نفاق اجتماعی و سیاسی (اطلاعات کذب و نادرست)، قرار می‌دهند.

 
پیش بینی می‌شود و انتظار می‌رود که نزدیک به سه میلیارد نفر به آراء برگزینندگان وتاثیرگذاران در بسیاری از اقتصاد‌ها – شامل بنگلادش، هند، اندونزی، مکزیک، پاکستان، بریتانیای کبیر، و ایالات متحده – در طول دو سال آینده مراجعه نموده و تحت تاثیر آنها باشند. استفاده گسترده از "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" و ابزار انتشار و انتقال آنها ممکن است مشروعیت، قانونیت و حقانیت دولت‌های منتخب جدید را تضعیف نموده و دچار تزلزل نماید. ناآرامی‌ها و آشوب‌های ایجاد شده می‌تواند دامنه‌ای از اقدامات شامل: اعتراضات خشونت آمیز و خشن و جرائم و جنایات انزجارآمیز تا درگیری و تروریسم مدنی و شهری را شامل گردد.

 
علاوه بر انتخابات، تعابیر، برداشت‌ها و ادراکات مختلف از واقعیت ها، احتمال بیشتری برای قطبی شدن دارند که باعث رخنه و نفوذ در گفتمان عمومی در خصوص مواردی که شامل دامنه‌ای از سلامت وبهداشت عمومی تا عدالت اجتماعی می‌گردد، می‌شود. به هر حال زمانی که حقیقت تضعیف شده و مورد صدمه قرار می‌گیرد، در مقابل، ریسک وعده و وعید‌ها و حرف‌های بی پشتوانه داخلی و همچنین سانسور و بیان مهاری افزایش می‌یابد.
در پاسخ به ریسک نوین "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی"، دولت‌ها می‌توانند به طور فزآینده‌ای از طریق کنترل اطلاعات بر پایه آنچه که آنها (دولت ها) آن را "حقیقت" تشخیص می‌دهند توانمند شوند. آزادی‌های مربوط به اینترنت، رسانه و دسترسی به منابع گسترده تری از اطلاعات که فعلا و در حال حاضر در سرازیری افول ریسک با سیر نزولی به شکل سرکوب و واپسرانی گسترده‌تر جریان اطلاعات قرار دارد در طول مجموعه گسترده تری از کشور‌ها مشاهده می‌شود.

 
باید در نظر داشت که اطلاعات نادرست و کذب مداوم و پایدار (عمدی و خواسته یا غیرعمدی و ناخواسته) که به طور گسترده از طریق شبکه‌های رسانه‌ای پخش و منتشر می‌شود باعث تغییر جهت آراء و نظر‌های عمومی (مردم) به شیوه‌ای چشمگیر و قابل ملاحظه به سمت بی اعتمادی، بدگمانی و سوء ظن در اصول، حقانیت و اقتدار می‌گردد که دربرگیرنده و نه محدود به: محتوای کذب (False)، شیادانه (Imposter)، دغل کارانه (Manipulated) و جعلی (Fabricated) می‌باشد. برخی از نکات مهم که در آینده حیاتی به نظر می‌رسند:

ریسک "ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" ممکن است به طور اساسی و بنیادی فرآیند‌های وابسته به انتخابات (در سطوح مختلف) را در انواع اقتصاد‌های متمایز در طی دو سال آینده مختل نموده و برهم بزند.

 
بی اعتمادی و بدگمانی رو به رشدی در خصوص اطلاعات، و همچنین رسانه‌ها و دولت‌ها به عنوان منابع اطلاعاتی، دیدگاه‌های قطبی و متضاد را که چرخه‌ای خطرناک و معیوب را که ناآرامی و آشوب‌های مدنی و شهری و احتمالا مقابله و رو در رو شدن را بر می‌انگیزاند، تعمیق بخشیده و در جامعه عمق می‌دهد.

 
ریسکی در خصوص خودداری و واپسرانی (Repression) و سلب (Erosion) حق به عنوان مسوولینی که به دنبال و در جستجوی شدت عمل و سختگیری در برابر تکثیر شدن و شاخ و برگ دادن به اطلاعات کذب همانند انواع ریسک در حال افزایش در اثر عدم فعالیت می‌باشد وجود دارد!
"ارائه اطلاعات غلط، ایجاد شبهه و بدفهمی و دروغ پراکنی" به صورت هدفمند، ریسکی نوین در طبقه ریسک فناوری در طبقه بندی انواع ریسک در سالیان اخیر می‌باشد که در سال ۲۰۲۴ به عنوان ریسک با اولویت اول توسط مجمع جهانی اقتصاد تا دو سال دیگر در نظر گرفته شده است و در ساختار شناختی تعریف می‌گردد که تکنیک‌ها و تاکتیک‌های خاصی را شامل می‌گردد و در دوران همه گیری بیماری ناشی از ویروس کرونا به صورت اینفودمیک‌هایی بروز یافت و امروزه حتی در حکمرانی مدیریت شهری هوشمند نیز بسیاری از افراد حقیقی و حقوقی با استفاده از آن مشروعیت و حقانیت فعالیت‌های حقیقی و درست سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و موارد مشابه مثبت را با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های زرد وارونه و نادرست جلوه داده و در خلاء عدم استفاده از سواد رسانه‌ای در مدتی کوتاه بی تاثیر نموده و مطالبه عمومی کاذب ایجاد نموده و ضمن بی اثر نمودن تلاش‌های سیاسی در سطح مثلا شهر‌ها و شهرستان‌ها در قالب فعالیت‌های شهرداری‌های و فرمانداری‌ها با ایجاد کارزارهایی، سرمایه‌های اجتماعی را گمراه نموده و هدر می‌دهند. این ریسک به قدری حیاتی است که با سرعت قابل ملاحظه‌ای در میان انواع ریسک‌ها امسال (سال ۲۰۲۴) به اولویت اول بدل گشته است؛ لذا تمرکز بر آن دارای اهمیت خاصی خواهد بود. 

نکته مهم این است که برای مواجهه مناسب با این ریسک، این مورد باید مدیریت شده و رها نگردد. چراکه عدم پاسخگویی به چنین ریسکی به نوعی می‌تواند تایید آن در نظر گرفته شود لذا زمان و نوع پاسخگویی ضمن مدیریت مطلوب این ریسک می‌تواند آن را از تبدیل شدن به یک بحران جدی که باعث هدر رفت سرمایه‌ها و خصوصا عدم اطمینان سرمایه اجتماعی از حکمرانی مدیریت شهری گردد جلوگیری نماید. پس باید بر شناسایی مخاطرات و ریسک مترتب بر آنها و به طور کلی مدیریت ریسک و حکمرانی ریسک شهری هوشمند متمرکز شد!

 
فراموش نکنیم که تغییر نگرشی منجر به تغییر رفتار از مدیریت صرف پاسخ در خصوص "وارونگی ها" به سمت مدیریت جامع ریسک بایسته و شایسته می‌باشد که باید در کانون توجهات قرار گیرد! متفاوت بیندیشیم.