کد خبر:۱۲۶۱۱۹۶
پنجمین همایش بین‌المللی خلیج فارس؛
تاریخ از خلیج فارس می‌گوید؛ روایت فرهنگ و فنون دریانوردی
خلیج فارس فقط آبی آرام در جنوب ایران نیست؛ این پهنه آبی در طول تاریخ، صحنه صید گرانبهاترین گوهرها، رقابت قدرت‌های جهانی و انتقال دانشی بوده که دریانوردان ایرانی را به دورترین بنادر چین رسانده است. این خلیج روایت‌گر شکوه فرهنگ و فنون دریانوردی ایرانیان شده است.
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، پنجمین همایش بین‌المللی خلیج فارس با تأکید بر «فرهنگ و فنون دریانوردی» در ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ به همت گروه تاریخ دانشگاه تهران در دانشکده ادبیات و علوم انسانی با حضور جمعی از پژوهشگران، اساتید، دانشجویان و علاقمندان این حوزه برگزار شد. این همایش یک روزه، چهار نشست داشت که در هر نشست تعدادی از اساتید و پژوهشگران به ایراد سخنرانی پرداختند. در ادامه خلاصه‌ای از این سخنرانی‌ها آورده می‌شود.
اصلی‌ترین دریای صید مروارید در جهان، خلیج فارس بوده است
«عبدالرسول خیراندیش» در سخنرانی با عنوان «گماش و تجارت قماش در تاریخ خلیج فارس سده‌های میانه» گفت: گماش gemash نامی است که بومیان خلیج فارس برای مروارید دارند. در شمال خلیج فارس آن را به کسر و در جنوب به ضم گاف تلفظ می‌کنند. لغت مروارید که در همه جای ایران از دریا تا داخله کشور به کار می‌رود هم به همین نحو به ۲ صورت ضم یا فتح میم رواج دارد. این خود امکان می دهد که از صورت مفتوح تلفظ آن به معنای فال خوب زدن و آرزو داشتن، برسیم. اما گماش در کنار عطرها و پارچه‌ها به طور کل، اشاره به پوشیدنی‌ها یعنی قماش دارد. این مفهوم از گماش تجارتی گران قیمت اما کم وزن را در بر می گرفت که توسط بازرگانان به جاهای دور و نزدیک برده می‌شد. آنان به همراه کالاهای خود سفر و کالاهایی را که بیشتر متقاضیان آن، زنان اشراف و دربارها بودند عرضه می کردند اما چنین بازرگانانی در قدم اول سرمایه گذاران در صید مروارید بوده اند.
استاد تاریخ دانشگاه شیراز در ادامه توضیح داد: از آنجا که اصلی‌ترین دریای صید مروارید در جهان، خلیج فارس بوده است طبیعی است که بازار سرمایه‌گذاری صید مروارید هم در شیراز و پیش از آن استخر بوده باشد. هر ساله در ۲ ماه مرداد و شهریور سرمایه‌گذاران در امر صید مروارید به ساحل خلیج فارس می‌رفتند. در آنجا بایست با صرف هزینه ساکن شوند، قایق ها و آذوقه لازم را فراهم کنند و نیروی انسانی را هم استخدام نمایند. اگر بخت یار بود و مرواریدی نصیب می‌شد در بازارهای مهم به فروش برسانند و سرمایه لازم را برای سال دیگر و صید بعدی فراهم سازند. در سراسر ساحل خلیج فارس به ترتیب از سیراف، کیش و هرمز تا بازار سرمایه شیراز بعدها در سه بازار برای فروش مروارید خبردار هستیم، یکی بازار نیشابور دیگری بغداد و سوم در اردوهای مغولان در اطراف تبریز، این خود منتهی به بازار ترابوزان می‌شد که جایگزین قسطنطنیه شده بود. از این راه در دوره رنسانس مروارید به اروپا منتقل شده است.
وثوقی: آموزه‌های دریایی و دریانوردی در ایران کمتر مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است
«محمدباقر وثوقی» در سخنانی گفت: آموزه‌های دریایی و دریانوردی در ایران دوره اسلامی کمتر مورد پژوهش و بررسی قرار گرفته است. ادبیات دریانوردی در فرهنگ ایران با توجه به پیشینه درازمدت دریانوردی راه دور به سمت شرق آفریقا و هند و چین و استمرار آمد و شد ایرانیان در این مسیرها موضوعی قابل تحقیق در مطالعات تاریخ دریانوردی به شمار می‌رود. ضرورت ثبت اطلاعات دریانوردی جهت انتقال تجربیات از نسلی به نسل دیگر، شرایط لازم را برای تدوین آموزه‌های دریانوردی به صورت متون و منابع نوشتاری فراهم آورد.
استاد تاریخ دانشگاه تهران در ادامه توضیح داد: بررسی متون تاریخی نشان می‌دهد که دانش دریانوردی ایرانیان از طریق متونی که با نام «راهنامگ» مشهور شده بودند به دنیای اسلام منتقل شد. این گونه کتب راهنمای دریایی به موضوعاتی همچون جانمایی بنادر و جزایر کیفیت گردش ستارگان بادهای موسمی فصول دریانوردی، مسیرهای دریایی و نحوه استفاده از وسایل و ابزار موجود در کشتی می‌پرداخت. فراگیری این دانش توسط افرادی صورت می‌گرفت که از آنان با عنوان «راهبان» یا «ربان» و بعدها «معلم» یاد شده است. این افراد از جایگاه خاصی در طبقات اجتماعی دریانوردان برخوردار بودند.
وی یادآور شد: دانش دریانوردی طی قرون نخستین اسلامی با رشد و رونق بازرگانی دریایی راه دور به سمت هندوستان و چین و شرق آفریقا وارد مرحله جدیدی شد. دریانوردان مسلمان با بهره گرفتن از این متون و با راهنمایی «رهبان‌ها» خود را به دورترین بنادر شرقی در چین و کره رسانیده و در برخی از بنادر چین ساکن شدند. فنون دریانوردی نیز تحت تأثیر رشد بازرگانی دریایی قرار گرفت و سنت نگارش متون دریایی در جهان اسلام گسترش یافت.
احمدی: توسعه فناوری ارتباطات در قرن نوزدهم باعث نفوذ بریتانیا در خلیج فارس شد
«بریتانیا، توسعه فناوری ارتباطات و تحکیم موقعیت در خلیج فارس» عنوان سخنرانی «فرج‌الله احمدی» استاد تاریخ دانشگاه تهران بود. احمدی اظهار داشت: اواسط قرن نوزدهم عصر بسط امپراتوری بریتانیا بود. تجارت بیش از گذشته به سرعت رونق گرفت و با توسعه کشتیرانی صادرات و سرمایه‌گذاری خارجی افزایش یافت. در اواسط دوره ویکتوریا، فناوری نقشی اساسی در اتصال بریتانیا و مستعمراتش و نیز توان اداره امپراتوری ایفا نمود.
استاد تاریخ دانشگاه تهران در ادامه به نفوذ بریتانیا در همین دوره در منطقه خلیج فارس اشاره کرد و گفت: اگر چه زمینه‌های این نفوذ در دهه‌های نخست قرن نوزدهم فراهم شده بود اما از دهه ۱۸۶۰ به بعد ۲ تحول فناوارنه تحکیم موقعیت بریتانیا را در خلیج فارس به لحاظ سیاسی و اقتصادی در پی داشت: نخست راه اندازی کابل زیر دریایی خلیج فارس در اوایل سال ۱۸۶۵ که تمام منطقه را با اروپا، هند و سپس شرق دور متصل نمود. دوم تحول در سیستم ارتباطی و حمل و نقل به ویژه پس از باز شدن کانال سوئز در سال ۱۸۶۹ با ورود کشتی بخار در منطقه.
زرین‌کوب: حضور ایرانیان در عمان روزگار ساسانی جنبه اقتصادی، سیاسی و نظامی داشت
«روزبه زرین‌کوب» در سخنانی به عنوان «ایرانیان در عمان روزگار ساسانی راهبردهای اقتصادی، سیاسی و نظامی» اظهار داشت: حضور ایرانیان در سرزمین عمان پیشینه‌ای دیرینه دارد و دست کم از روزگار هخامنشیان عمان در قلمرو ایرانیان قرار داشته و دهیوی «مک» همان عمان امروزی بوده است. با این حال به سبب تسلط هخامنشیان بر سواحل دوسوی دریاهای جنوب ایران حضور ایرانیان در آن روزگار در سرزمین عمان، بیشتر جنبه اقتصادی داشته است.
استاد تاریخ دانشگاه تهران در ادامه افزود: در روزگار ساسانیان سرزمین عمان که «مزون» نامیده می شد، به سبب پیچیده شدن اوضاع منطقه‌ای و جهانی نه تنها اهمیت اقتصادی خود را برای ایرانیان حفظ کرد که از جنبه‌های سیاسی و نظامی نیز برای ایرانیان مهم تلقی شد. تلاش امپراتوری روم و سپس بیزانس برای درهم شکستن نفوذ ساسانیان در روابط بازرگانی شرق و غرب جهان آن روزگار که از راه‌های گوناگون مانند گسترش تبلیغات مسیحی طراحی نقشه‌های سیاسی برای تغییر توازن منطقه‌ای و نیز عملیات نظامی اعمال می‌شد ایرانیان را وادار به مقابله کرد. راهبردهای اقتصادی سیاسی و نظامی ساسانیان در عمان، بخشی از واکنش ایرانیان به رفتارهای تهاجمی روم و بیزانس بود.
نظامی: سابقه دریانوردی در بنادر ایرانی خلیج فارس به چند هزار سال می‌رسد
«دریانوردی بین‌المللی بنادر جنوب ایران در دو سده اخیر با تکیه بر تقویم دریایی ابزار راهیابی و مسیرهای دریانوردی» عنوان سخنرانی «غلامحسین نظامی» مدرس دانشگاه‌های بوشهر بود. نظامی با اشاره به دریانوردی بین‌المللی بنادر جنوب ایران گفت: سابقه دریانوردی در بنادر ایرانی خلیج فارس به چند هزار سال می‌رسد. گستره این دریانوردی به مرور به حوزه آب‌های بین‌المللی اقیانوس هند، یمن و شرق آفریقا رسید. اسناد و منابع تاریخی، بیانگر تلاش همیشگی مردم بومی بنادر و جزایر ایرانی خلیج فارس در ابداع فنون کشتی‌سازی تقویم دریایی ابزار راهیابی شناخت مسیرهای دریایی موسیقی کار دریا و تجارت دریایی است که نسل به نسل منتقل شده و تکامل یافته است.
مدرس دانشگاه‌های بوشهر در ادامه بیان داشت: ژرف‌نگری در فنون و واژگان فرهنگ دریایی جنوب نشان دهنده استمرار دانش دریانوردی بومی بین‌المللی است که به ویژه در ۲ سده اخیر به اوج رسید. ابداع تقویم دریایی ابزار راهیابی و شناخت مسیرهای دریایی و تلفیقی از این سه دانش رهنامه‌ها مهمترین تلاش برای تجارت دریایی بود که در ۲ سده اخیر شکل منسجمی به خود گرفت و به بسط دریانوردی و تجارت بین‌المللی در کنار ناوگان صنعتی کشورهای خارجی کمک مؤثری کرد.
لینک کپی شد
گزارش خطا
۰
ارسال نظر
*شرایط و مقررات*
خبرگزاری دانشجو نظراتی را که حاوی توهین است منتشر نمی کند.
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگیلیش) خودداری نمايید.
توصیه می شود به جای ارسال نظرات مشابه با نظرات منتشر شده، از مثبت یا منفی استفاده فرمایید.
با توجه به آن که امکان موافقت یا مخالفت با محتوای نظرات وجود دارد، معمولا نظراتی که محتوای مشابهی دارند، انتشار نمی یابد.