دعوت از ۳۸۱ عضو هیات علمی دانشگاه‌های خارجی و انعقاد ۲۳۷ تفاهم‌نامه بین‌المللی
به گزارش گروه دانشگاه خبرگزاری دانشجو، مرکز همکاری‌های علمی بین‌المللی به‌عنوان بازوی اصلی وزارت علوم در توسعه تعاملات علمی، پژوهشی و فناورانه ایران با جهان است. این مرکز وظیفه سیاست‌گذاری، تسهیل و مدیریت همکاری‌های علمی بین‌المللی، دیپلماسی علمی و حمایت از شبکه‌سازی دانشگاه‌ها و نخبگان را بر عهده دارد.
گسترش همکاری‌های علمی، پژوهشی و فناوری ایران با مراکز و دانشگاه‌های معتبر جهان، ارتقای دیپلماسی علمی و ایفای نقش فعال در مجامع علمی منطقه‌ای و بین‌المللی؛ حمایت از توسعه علمی متقابل، جذب نخبگان ایرانی خارج از کشور و ترویج زبان و فرهنگ ایرانی ماموریتی است که برای این مرکز تعریف شده است.
چشم‌انداز مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی تبدیل ایران به قطب علمی و فناوری منطقه، مرجع همکاری‌های علمی بین‌المللی جهان اسلام، تقویت جایگاه ایران به عنوان کشور پیشرو و مرجع در تبادلات علمی جهانی است.
با توجه به اعمال تحریم‌های ظالمانه اقتصادی و سیاسی کشور مساله و چالش اصلی مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی در سال گذشته تحریم‌ها و مشکلات انتقال مالی بین المللی بود.
ایجاد ۱۴۶ فرصت مطالعاتی بین‌المللی برای هیات علمی، انجام ۲۷۰ پروژه مشترک تحقیقاتی، اعزام ۱۲ استاد زبان فارسی، برگزاری آزمون‌های سنجش زبان فارسی (سامفا) در چند کشور، تجهیز کتابخانه‌های کرسی زبان و ادبیات فارسی ۱۱ کشور و نقش‌آفرینی در مجامع منطقه‌ای و بین‌المللی (OIC، ECO، BRICS، ACD) از دیگر اقدامات مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی وزارت علوم در یک سال گذشته است.
طبق آخرین آمار مرکز همکاری‌های علمی و بین‌المللی بخش اعظمی از برنامه‌ها در حال اجرا است و پروژه‌های شاخص همچون اعزام اساتید، راه‌اندازی شعب دانشگاهی و امضای تفاهم‌نامه‌ها بسته به فعالیت ۵۰ تا ۸۰ درصد پیشرفت داشتند.
برخی اعزام‌ها، برگزاری آزمون‌ها و همایش‌های خاص نیز تکمیل شده است اما پروژه‌ها و برنامه‌های مرتبط با مشکلات ارزی یا پیچیدگی مسیر اداری نهادها با تعلیق یا کندی در اجرا مواجه هستند.
در سالی که گذشت مرکز همکاری‌های بین‌المللی در اجرای اقدامات نقاط قوت و ضعف بسیاری داشت. تنوع و دامنه گسترده همکاری‌ها، جذب مشارکت دانشگاه‌های معتبر خارجی، توسعه برند علمی ایران و تقویت دیپلماسی علمی و توانمندسازی هیات علمی و نخبگان از نقاط قوت مرکز است و درباره نقاط ضعف این مرکز نیز می‌توان به کمبود منابع مالی و ارزی، فرآیند اداری طولانی، آسیب‌پذیری برنامه‌ها در برابر تحولات سیاسی، چالشهای موجود در هماهنگی بین بخشی و موانع ارسال منابع آموزشی و جذب حمایت سازمان‌ها از نقاط ضعف مرکز است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم در یک سال گذشته با وجود برنامه‌ریزی‌های گسترده، همچنان با مجموعه‌ای از موانع و چالش‌ها در مسیر اجرای اقدامات خود مواجه است. کمبود منابع مالی و ارزی، طولانی بودن فرآیندهای اداری، آسیب‌پذیری برنامه‌ها در برابر تحولات سیاسی، چالشهای موجود در هماهنگی بین‌بخشی و همچنین دشواری در ارسال منابع آموزشی و جذب حمایت سازمان‌ها از دیگر موانع پیش روی این مرکز عنوان شده است.
دولت چهاردهم با تمرکز بر دیپلماسی علمی و همکاری‌های بین‌المللی، تعداد پروژه‌های مشترک و تبادل اساتید و دانشجویان را به شکل قابل توجهی افزایش داده است اما تحریم‌ها و چالشهای اداری همچنان باقی است.
رشد انعقاد تفاهم‌نامه و قراردادها
مطابق گزارش مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم فعالیت‌های این مرکز در بازه زمانی یک سال گذشته رشد قابل توجهی داشت.
بر اساس این گزارش، در حالی که طی سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳ در دولت سیزدهم تنها ۷۰ قرارداد و تفاهم‌نامه اجرایی به ثبت رسیده بود، در یک‌سال اخیر ۲۲۷ تفاهم‌نامه جدید به امضا رسیده است. این افزایش قابل توجه، نتیجه تغییر رویکرد و سیاست فعال دیپلماسی علمی، رفع برخی محدودیت‌ها و تمرکز بر گسترش همکاری‌ها با مناطق جدید به‌ویژه کشورهای عضو بریکس و اکو عنوان شده است.
اعزام ۳۸۱ استاد و دانشجو
توسعه فرصت‌های مطالعاتی، تسهیل فرآیند اعزام و هدف‌گیری مناطق جدید از جمله اقدامات مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم طی یک سال گذشته بود که موجب شد شمار اساتید و دانشجویان اعزام شده از ۱۴۰ استاد و دانشجو در دولت سیزدهم به رقم ۳۸۱ اعزام در دولت چهاردهم برسد.
رشد ۲ برابری پروژه‌های مشترک فعال
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم در دوره قبل (بین سال‌های ۱۴۰۳-۱۴۰۲) ۹۵ پروژه مشترک فعال داشت اما این شاخص در دولت فعلی رشد ۲ برابری داشت و به رقم ۲۷۰ پروژه رسید و این اتفاق نتیجه اقدام بر مبنای سیاست فناوری، تمرکز بر پروژه‌های نخبگان و منطقه‌ای و ورود جدی به همکاری چند جانبه است.
در گذشته برگزاری رویدادهای علمی (بین‌المللی و منطقه‌ای) در قالب وبینار و مشارکت غیرحضوری بود اما مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم در دولت چهاردهم تلاش کرده به کمک نقش رهبری منطقه‌ای، میزبانی اجلاس برتر، راه‌اندازی رویدادهای ترکیبی (حضوری و آنلاین) جهش چشمگیری در برگزاری رویدادها داشته باشد. در همین راستا ده‌ها رویداد در کشور به صورت حضوری، آنلاین برگزار شد همچنین میزبانی نشست‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، افزایش نقش راهبری OIC-E و بریکس را شاهد بودیم.
از دیگر اقدامات شاخص مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم رشد عضویت و نقش آفرینی در شبکه‌های بین‌المللی است در حالیکه که در دولت قبل عضویت در شبکه‌ها محدودتر بود. این مرکز با اجرای سیاست‌های ورود به بلوک‌های جدید جهانی و تمرکز بر حضور پررنگ موفق شد عضویت ۲۲ دانشگاه ایران را در بریکس فراهم کند همچنین نقش کلیدی OIC,ACD در اکو داشت.
ارسال ۶۲۹ جلد کتاب به ۱۱ کشور
مرکز همکاری‌های بین المللی وزارت علوم در دولت چهارم موفق شده ۶۲۹ جلد کتاب به ۱۱ کشور ارسال کند. همچنین موفق به تجهیز ۱۱ کرسی زبان فارسی شده است و با وجود مشکلات ارزی توانسته منابع را وصول کند. این در حالی است که در گذشته وصول منابع و ارسال کتاب و تجهیز کرسی‌های سالانه عمدتا به کشورهای نزدیک محدود بود. این پیشرفت نتیجه سیاست حمایت هدفمند زبان فارسی و دیپلماسی فرهنگی، کار مشارکتی با کرسی‌ها ووزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ است.
دولت فعلی رویکرد پویایی در دیپلماسی علمی اتخاذ کرده است به این نحو که با تاکید بر همکاری‌های منطقه‌ای، جایگزینی شرکای سنتی با کشورهای جدید و ورود جدی به مجامع چندجانبه اکو، OIC و BRICS دارد. همچنین تسهیل فرآیندهای اداری و تمرکز ویژه بر دیپلماسی؛ به ویژه با فناوری‌های نو و هیات‌های نخبگانی، سرعت پیشرفت پروژه‌ها و عقد تفاهم‌نامه‌ها را افزایش داده است.
در راستای افزایش توان فنی و استانداردسازی ارتباطات بین‌المللی؛ راه‌اندازی شعب خارجی و کرسی‌های فارسی، ابزار مهمی برای ارتقای تعامل و رشد صادرات فرهنگی فراهم شده است.
مهمترین برنامه‌ها و پروژه‌های در حال اجرای مرکز همکاری‌های بین‌المللی
پروژه توسعه شعب دانشگاهی و کرسی‌های زبان فارسی با هدف گسترش دیپلماسی علمی و فرهنگی ایران و تقویت جایگاه زبان فارسی در عرصه بین‌الملی اجرا می‌شود . براساس برنامه پیش‌بینی شده همکاری چند جانبه دستگاه‌های مسئول برای تحقق آن ضروری است. براساس این طرح وزارت امور خارجه وظیفه صدور مجوز و تسهیل تعامل با سفارتخانهها/نمایندگی‌های ایران، رایزنی دیپلماتیک با کشور مقصد را برعهده دارد، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی نیز هماهنگی‌های لازم برای ایجاد و تقویت کرسی‌های زبان و دریافت مجوزهای فرهنگی را دنبال می‌کند، در همین حال بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه متولی تامین و انتقال ارز برای تجهیز شعب و اساتید اعزامی خواهد بود. از سوی دیگر وزارت علوم و دانشگاه‌ها مسئولیت تایید برنامه‌های آموزشی، انتخاب اعضا و اعزام استادان را برعهده دارد.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم برنامه توسعه و افزایش پروژه‌های علمی مشترک با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی خارجی را در دستور کار قرار داده است.
بر اساس این برنامه، دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی کشور مسئولیت تعریف، مدیریت و اجرای پروژه‌های مشترک را بر عهده خواهند داشت.
در این میان، وزارت علوم و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری وظیفه هماهنگی سیاستی و پشتیبانی تخصصی را دنبال می‌کنند. همچنین وزارت امور خارجه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیپلماتیک خود، نقش مهمی در رفع موانع روابط علمی و حمایت از همکاری‌ها با کشورهای مختلف ایفا خواهد کرد.
مرکز همکاری های بین‌المللی در راستای توسعه تعاملات علمی بین‌المللی، برنامه‌ای برای برگزاری رویدادهای بزرگ علمی با کشورهای هدف تدوین کرده است.
این رویدادها با همکاری چند دستگاه کلیدی برگزار خواهد شد تا زمینه حضور گسترده‌تر دانشگاه‌های ایران در عرصه جهانی فراهم شود.
در این چارچوب، وزارت امور خارجه مسئولیت صدور ویزا برای مهمانان خارجی، تأمین امنیت دیپلماتیک و هماهنگی با سفارتخانه‌های ایران را بر عهده دارد. دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور نیز وظیفه میزبانی و اجرای برنامه‌ها و دعوت از استادان و دانشجویان را دنبال می‌کنند.
علاوه بر این، سازمان صداوسیما و رسانه‌های داخلی و بین‌المللی پوشش خبری و اطلاع‌رسانی رویدادها را به عهده خواهند داشت. همچنین، برای تسهیل حضور میهمانان علمی در ایران، پلیس مهاجرت و اداره اماکن همکاری لازم را در زمینه ورود و اقامت آنان انجام خواهند داد.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم برنامه‌ای تازه برای توسعه دیپلماسی علمی جمهوری اسلامی ایران با مجامع منطقه‌ای نظیر اکو (ECO)، بریکس (BRICS)، مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا (ACD) و سازمان همکاری اسلامی (OIC) در دستور کار قرار داده است.
این طرح با همکاری چند دستگاه کلیدی اجرا خواهد شد. وزارت امور خارجه مسئولیت مشارکت فعال در مذاکرات و اجلاس‌ها و تأمین حمایت سیاسی را بر عهده دارد. دبیرخانه‌های مجامع منطقه‌ای نیز وظیفه هماهنگی برنامه‌ها و اجرای توافقات را دنبال می‌کنند.
در همین حال، وزارت علوم و سازمان برنامه و بودجه پشتیبانی تخصصی و تأمین منابع را فراهم خواهند کرد. همچنین، دانشگاه‌های شاخص کشور قرار است با حضور فعال در محورهای همکاری علمی و عضویت در نهادهای علمی این مجامع، نقش‌آفرینی مؤثری در ارتقای جایگاه علمی ایران داشته باشند.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم برای جذب و بازگشت نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور نیز برنامه تدارک دیده است. این طرح با همکاری چند نهاد کلیدی اجرا می‌شود تا زمینه حضور نخبگان در حوزه‌های علمی، پژوهشی و فناوری داخل کشور بیش از پیش فراهم شود.
بر اساس این برنامه، بنیاد ملی نخبگان و معاونت علمی ریاست جمهوری بسته‌های حمایتی و تسهیلات ویژه برای نخبگان ارائه خواهند داد. وزارت امور خارجه نیز مأموریت دارد موانع صدور ویزا و مسائل اقامتی و بازگشت را تسهیل کند.
در همین حال، سازمان امور مهاجرین وظیفه هماهنگی وضعیت قانونی و رفاهی بازگشت‌کنندگان را بر عهده خواهد داشت.از سوی دیگر، دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور با تعریف فرصت‌های شغلی و پژوهشی، شرایط لازم برای جذب مستقیم نخبگان در محیط‌های دانشگاهی و تحقیقاتی را فراهم می‌کنند.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم برنامه‌ای تازه برای تسهیل فرآیندهای اعزام استادان، پژوهشگران و دانشجویان و همچنین انتقال منابع مالی مرتبط با این اعزام‌ها تدوین کرده است.
در چارچوب این برنامه، بانک مرکزی و خزانه‌داری کل کشور وظیفه تخصیص و انتقال ارز و بودجه اعزام‌ها را بر عهده دارند. وزارت امور اقتصادی و دارایی نیز نظارت بر پرداخت‌ها و رفع موانع بانکی و انتقال مالی به خارج را پیگیری می‌کند.
همچنین، وزارت امور خارجه مسئولیت هماهنگی با بانک‌های کشورهای مقصد و تلاش برای رفع موانع انتقال ارز را بر عهده خواهد داشت. از سوی دیگر، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های کشور موظف هستند با مستندسازی هزینه‌کردها و همکاری اجرایی، روند اعزام‌ها را شفاف و کارآمد سازند.
راهکارها و دلایل تعویق برنامه‌ها
برخی از پروژه‌های علمی و پژوهشی مشترک ایران با دانشگاه‌ها و مراکز بین‌المللی به دلیل محدودیت‌های ارزی و تحریم‌های بین‌المللی با وقفه مواجه شده است.
مشکلاتی همچون دشواری در نقل و انتقال ارز، عدم تخصیص به‌موقع منابع مالی ارزی و کاهش قدرت مانور در عقد قرارداد با طرف‌های خارجی، سبب شده بخشی از فرصت‌های علمی و فناورانه ایران از دست برود. این شرایط، کاهش سطح همکاری دانشگاه‌ها و مراکز علمی جهان با ایران و در نتیجه عقب‌ماندن از بخشی از پیشرفت‌های علمی جهانی را به همراه داشته است.
مرکز همکاری‌های بین‌الملی راهکارهای جایگزین انتقال مالی برای این مشکل ارائه کرده‌اند. از جمله این اقدامات می‌توان به تهاتر خدمات علمی و غیرنقدی به جای انتقال مستقیم پولی، تقویت همکاری با کشورهای همسو یا فاقد محدودیت ارزی، پیگیری تأمین اعتبار ارزی از بانک مرکزی و نهادهای حمایتی و نیز رایزنی‌های دیپلماتیک برای کاهش فشارهای تحریمی در حوزه علم اشاره کرد.
بخشی از برنامه‌های حمایتی برای تجهیز مراکز آموزش زبان فارسی و ایران‌شناسی در کشورهای هدف به دلیل تحریم‌ها با تأخیر مواجه شده است. ممانعت‌های گمرکی و پستی، مشکلات نقل‌وانتقال مالی بین‌المللی و محدودیت همکاری برخی شرکت‌های حمل‌ونقل از مهمترین دلایل این تعویق اعلام شده است.
ادامه این وضعیت می‌تواند پیامدهایی همچون کاهش کیفیت آموزش زبان و ایران‌شناسی در مراکز هدف، افت تعامل تخصصی دانشگاه‌های ایرانی با دانشجویان خارجی و کاهش اثربخشی کرسی‌های زبان فارسی در جهان را به همراه داشته باشد.
برای عبور از این چالش، چند راهکار در دستور کار قرار گرفته است؛ از جمله انعقاد تفاهم‌نامه با شرکت‌های حمل‌ونقل آشنا با شرایط تحریم و کشورهای ثالث، استفاده از ظرفیت دیپلماسی فرهنگی سفارتخانهها برای ارسال محموله‌ها، جایگزینی بخشی از منابع با نسخه‌های دیجیتال و انتقال محتوای الکترونیکی، و بهره‌گیری از ظرفیت دانشجویان، استادان و شهروندان سفرکننده برای حمل محدود منابع آموزشی.
اعزام برخی استادان ایرانی به دانشگاه‌ها و مراکز علمی خارج از کشور با تأخیر مواجه شده است؛ موضوعی که به گفته کارشناسان می‌تواند استمرار کرسی‌های زبان فارسی و حضور علمی ایران در مجامع آکادمیک را با چالش روبه‌رو کند.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی مهمترین دلایل این تأخیر را مشکلات تأمین ارز برای پرداخت حقوق و هزینه سفر استادان، فرآیند طولانی استعلامات اداری و امنیتی، کندی در دریافت مجوز از مراجع داخلی و کشور مقصد و وجود بوروکراسی میان‌دستگاهی معرفی می‌کند.
ادامه این روند پیامدهایی از جمله تضعیف جایگاه علمی ایران، کاهش حضور در محافل بین‌المللی، ایجاد فرصت برای سایر کشورها جهت پر کردن خلأ، سردرگمی دانشگاه‌ها و دانشجویان خارجی و آسیب به استمرار کرسی‌های زبان فارسی را به همراه خواهد داشت.
به منظور رفع این مشکلات، پیشنهادهایی همچون تسهیل و تسریع فرآیند استعلامی توسط دستگاه‌های ذیربط، تعیین سهمیه ثابت و تخصیص سالانه ارز برای اعزام‌ها، انعقاد موافقت‌نامه‌های دوجانبه برای کاهش بروکراسی کشور مقصد و استفاده از هیأت‌های جایگزین تا زمان رفع مشکل اصلی مطرح شده است.
برخی پروژه‌های همکاری علمی مشترک ایران با دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی خارجی به دلیل تحریم‌ها و بحران‌های منطقه‌ای با تأخیر یا عدم تحقق مواجه شده است. مشکلات امنیتی و سیاسی در کشورهای طرف قرارداد، محدودیت سفر و تعامل حضوری و خروج یا انصراف طرف‌های خارجی از مهمترین دلایل این وقفه‌ها اعلام شده است.
ادامه این وضعیت می‌تواند به اعتبار علمی و بین‌المللی ایران لطمه زند. موجب هدررفت ظرفیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های اولیه و کاهش مشارکت‌پذیری طرف‌های جدید شود. مرکز همکاری‌های بین‌المللی برای عبور از این چالش‌ها، چند راهکار پیشنهاد داده است؛ تدوین برنامه‌های جایگزین آنلاین و مجازی مانند وبینارها و پروژه‌های مشترک از راه دور، افزایش همکاری با کشورهای پایدار منطقه‌ای، پیگیری دیپلماتیک و تشکیل کنسرسیوم‌های چندجانبه برای کاهش ریسک پروژه‌ها و حمایت از پروژه‌های مشترک با کشورهای عضو سازمان‌های همسو مانند OIC، ECO و BRICS.
مطالبه‌ها و اقدامات انجام شده مرکز همکاری‌های بین‌المللی
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با تمرکز بر توسعه دیپلماسی علمی و ارتقاء برند علمی ایران، اقدام به تقویت حضور کشور در مجامع علمی بین‌المللی کرده است.
هدف این برنامه، ارتقای موقعیت و تصویر علمی ایران از طریق افزایش تعاملات و حضور مؤثر در عرصه جهانی است. بر اساس گزارش مرکز، در سال جاری میزبانی و مشارکت فعال در اجلاس‌ها، کارگروه‌ها و نشست‌های بین‌المللی مانند OIC، ACD، ECO و BRICS انجام شده و بیش از ۲۳۰ تفاهم‌نامه با دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر منعقد شده است. همچنین مرکز نقش راهبری در موضوعات فناورانه مهم مانند هوش مصنوعی و زیست‌فناوری را ایفا کرده است.
وضعیت فعلی این برنامه ادامه‌دار و در حال گسترش است و شاخص‌های اثرگذاری بین‌المللی ایران رو به افزایش نشان می‌دهند. تا زمان گزارش، اقدامات انجام شده منجر به تقویت حضور هیأت‌های ایرانی در رویدادهای علمی معتبر و توسعه دیپلماسی علمی با بهره‌گیری از ابزارهای نوین رسانه‌ای شده است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با هدف تقویت همکاری‌های علمی و آموزشی با کشورهای دوست و محور مقاومت، برنامه‌ای جامع برای توسعه تعاملات علمی و پژوهشی در سال جاری اجرا کرده است. بر اساس گزارش مرکز، اقدامات انجام شده شامل اعزام اساتید، تأسیس شعب دانشگاهی و اجرای پروژه‌های مشترک با کشورهایی مانند عراق، سوریه، لبنان، ونزوئلا و پاکستان بوده است. همچنین برگزاری رویدادهای توانمندسازی و توسعه ظرفیت علمی در این حوزه‌ها در دستور کار قرار گرفته است.
وضعیت فعلی پروژه‌ها نشان می‌دهد که پروژه‌های شاخص در حال اجرا بوده و همکاری‌های آموزشی و پژوهشی ادامه دارد. تا زمان ارائه گزارش، اقدامات صورت گرفته منجر به طراحی بسته‌های ویژه همکاری و بهره‌گیری از ظرفیت رایزنی‌های علمی و فرهنگی شده است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم در سال جاری برنامه‌ای ویژه برای ورود فعال به پروژه‌های بین‌المللی پرقدرت و طرح‌های مشترک علمی و فناورانه آغاز کرده است.
بر اساس گزارش مرکز، اقدامات انجام شده شامل تسویه بخشی از بدهی‌های مربوط به سازمان سزامی، پیگیری مشارکت فعال دانشمندان ایرانی در پروژه‌ها و ارائه پیشنهاد برگزاری کارگاه‌های تخصصی مشترک در قالب ICGEB و سایر پلتفرم‌های بین‌المللی بوده است.
وضعیت فعلی نشان می‌دهد که اجرای تعهدات پیوسته بوده و مشارکت ایران در برنامه‌های بین‌المللی ادامه دارد. تا زمان ارائه گزارش، این اقدامات منجر به تخصیص اعتبارات پایدار برای ادامه حضور در پروژه‌های کلان و گسترش دامنه همکاری‌ها شده است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با هدف تقویت تعامل سازنده و عملیاتی با نخبگان و متخصصان ایرانی مقیم خارج از کشور، برنامه‌ای ویژه را در سال جاری آغاز کرده است.
این برنامه در راستای انتقال فناوری، تجربه و دانش به کشور طراحی شده است. بر اساس گزارش مرکز، اقدامات انجام شده شامل تعریف و اجرای بیش از ۱۳۰ پروژه مشترک، دعوت و مشارکت اساتید ایرانی مقیم خارج در برنامه‌های دانشگاهی و پژوهشی داخلی، و تسهیل ارتباطات و ایجاد شبکه‌های علمی تخصصی است.
وضعیت فعلی نشان می‌دهد که این برنامه در حال گسترش و بهبود زیرساخت‌های ارتباط و جذب نخبگان بوده و سهم مشارکت آنان در فعالیت‌های علمی داخلی رو به افزایش است و اقدامات صورت گرفته منجر به تدوین نظام پاداش‌دهی و تسهیل فرآیند بازگشت و همکاری نخبگان ایرانی خارج از کشور شده است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با هدف پیشبرد برنامه‌های تحول‌آفرین در عرصه بین‌الملل و حمایت هدفمند از زبان فارسی، فرهنگ و تمدن ایرانی، اقداماتی گسترده را در سال جاری انجام داده است.
بر اساس گزارش ها اقدامات انجام شده شامل اعزام اساتید و تجهیز کرسی‌های زبان و ادبیات فارسی در ۱۱ کشور، برگزاری آزمون‌های بین‌المللی مهارت زبان فارسی (سامفا) و توسعه محتوا و منابع آموزشی استاندارد شده برای ارسال به مراکز فارسی‌آموزی بوده است.
وضعیت فعلی نشان می‌دهد که این برنامه ادامه‌دار بوده و میزان جذب دانشجویان و متقاضیان آموزش زبان و فرهنگ ایرانی رو به رشد است. تا زمان ارائه گزارش، اقدامات انجام شده منجر به بازنگری و روزآمدسازی شیوه‌های ترویج زبان و تمدن ایرانی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آموزشی شده است.
جزئیات نوآوری مرکز همکاری‌های بین‌المللی و نتایج به دست آمده
طبق گزارش مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با راه‌اندازی دوره‌های تلفیقی آنلاین و حضوری با دانشگاه‌های برتر جهان، توانسته محدودیت‌های اعزام اساتید و دانشجویان ناشی از تحریم و کمبود بودجه را به شکل خلاقانه‌ای برطرف کند.
این مدل نوآورانه، علاوه بر کاهش تاثیر فاصله جغرافیایی و مشکلات ویزا، امکان دسترسی به اساتید بین‌المللی بدون نیاز به حضور فیزیکی را فراهم کرده و انتقال تجربه و دانش نوین را تسهیل می‌کند.
بر اساس نتایج اجرای پایلوت، این رویکرد منجر به افزایش تعداد دوره‌های آموزشی مشترک، ارتقای سطح علمی شرکت‌کنندگان، کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری، و همچنین افزایش رضایت دانشجویان از دسترسی به آموزش کیفی شده است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با هدف مقابله با تحریم‌ها و کاهش وابستگی به منابع خارجی، اقدام به تقویت ظرفیت ملی و بومی‌سازی ابتکارات کرده است.
این رویکرد نوآورانه باعث افزایش توان داخلی و تولید راه‌حل‌های بومی برای نیازهای ملی شده است.
بر اساس نتایج اجرای پایلوت، این برنامه منجر به ایجاد نمونه‌های موفق از فناوری‌ها و خدمات بومی، افزایش اعتماد به توان داخلی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و حتی صادرات دانش و فناوری بومی به کشورهای منطقه و همسو شده است.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با هدف گسترش حضور علمی و فرهنگی ایران در سطح بین‌الملل، اقدام به ایجاد شعب استانی دانشگاه‌ها در خارج از کشور با رویکرد چندوجهی کرده است.
این اقدام نوآورانه، ضمن معرفی گسترده ظرفیت‌های علمی و فرهنگی ایران، تسهیل تبادل دانشجویی و کارآموزی و افزایش تعاملات فرهنگی، محدودیت‌های جذب دانشجویان بین‌المللی را نیز کاهش داده است.
بر اساس نتایج اجرای پایلوت، این مدل منجر به افزایش تعداد دانشجویان خارجی جذب‌شده، تبلیغ علمی و فرهنگی برند ایران، گسترش شبکه فارغ‌التحصیلان خارج از کشور و افزایش درآمد ارزی شده است.
بنا بر ادعای این مرکز اگرچه این مدل بیشتر مختص دستگاه‌های آموزشی و دانشگاهی است، اما با ابتکار می‌تواند در مراکز فرهنگی، آموزشی حرفه‌ای یا علمی وابسته به دیگر وزارتخانه‌ها نیز پیاده‌سازی شود و به توسعه حضور بین‌المللی ایران در حوزه‌های مختلف کمک کند.
مرکز همکاری‌های بین‌المللی وزارت علوم با هدف جلوگیری از فرار مغزها و جذب مجدد نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور، برنامه‌ای ویژه برای توسعه پروژه‌های مشترک علمی و تحقیقاتی راه‌اندازی کرده است. این طرح همچنین به کشور امکان می‌دهد تا از ظرفیت ایرانیان خارج برای حل مسائل ملی و ارتقای کیفیت پروژه‌های تحقیقاتی و نوآورانه با بهره‌گیری از دانش و منابع جهانی استفاده کند.
بر اساس نتایج اجرای پایلوت، تاکنون بیش از ۱۳۰ پروژه مشترک موفق با نخبگان ایرانی خارج از کشور اجرا شده است. این برنامه منجر به افزایش جذابیت همکاری با نخبگان، شکل‌گیری شبکه تخصصی ایرانیان جهانی و تقویت ظرفیت علمی کشور شده است. کارشناسان تأکید می‌کنند که این رویکرد می‌تواند به سایر دستگاه‌ها در حوزه‌های دولتی، صنعتی، بهداشتی و فرهنگی نیز تعمیم یابد، به ویژه بخش‌هایی که نیازمند پشتیبانی علمی و فکری از خارج کشور هستند.
شاخص‌های کلیدی پیشرفت دولت چهاردهم نسبت به دولت سیزدهم
تفاهم‌نامه‌ها و قراردادهای اجرایی: رشد جهشی در دیپلماسی علمی
دولت سیزدهم (۱۴۰۲): در این دوره، تعداد ۷۰ تفاهم‌نامه اجرایی به امضا رسید.
دولت چهاردهم (۱۴۰۳-۱۴۰۴): در این بازه، ۲۳۷ تفاهم‌نامه جدید امضا شد. این آمار نشان‌دهنده رشد بیش از سه برابری و یک جهش قابل‌توجه در فعالیت‌های دیپلماسی علمی و گسترش همکاری‌های بین‌المللی است.
پروژه‌های علمی و تحقیقاتی مشترک: بیش از دو برابر شدن پروژه‌ها
دولت سیزدهم (۱۴۰۲): ۴۵۰ طرح مشترک علمی بین‌المللی وجود داشت.
دولت چهاردهم (۱۴۰۳-۱۴۰۴): در این دوره، بیش از ۲۷۰ پروژه فعال گزارش شده است که گزارش آن را "رشد بیش از دو برابری" نسبت به گذشته توصیف می‌کند. این امر نشان‌دهنده تمرکز بیشتر بر پروژه‌های عملیاتی و مشترک است.
اعزام اساتید و دانشجویان: افزایش چشمگیر آمار
دولت سیزدهم (۱۴۰۲): ۱۴۰ مورد اعزام استاد و دانشجو ثبت شد.
دولت چهاردهم (۱۴۰۳-۱۴۰۴): این آمار به بیش از ۵۰۰ نفر افزایش یافت. همچنین، ۳۸۱ استاد خارجی به ایران دعوت شدند که نشان‌دهنده یک افزایش قابل‌توجه و تمرکز بر تبادل علمی است.
نقش‌آفرینی در مجامع بین‌المللی: تقویت جایگاه جهانی ایران
دولت سیزدهم (۱۴۰۲): عضویت ایران در مجامع بین‌المللی به صورت محدودتر و شبکه‌ای بوده است.
دولت چهاردهم (۱۴۰۳-۱۴۰۴): در این دوره، نقش‌آفرینی ایران در مجامع مهمی مانند بریکس، سازمان همکاری اسلامی (OIC)، سازمان همکاری اقتصادی (اکو) و گفت‌وگوی همکاری‌های آسیایی (ACD) به طور محسوسی تقویت شده است. عضویت ۲۲ دانشگاه ایرانی در کنسرسیوم دانشگاهی بریکس یکی از دستاوردهای شاخص در این زمینه است.
نوآوری‌ها و اقدامات استراتژیک
دولت چهاردهم (۱۴۰۳-۱۴۰۴): در این دوره، نوآوری‌های مهمی مانند توسعه دوره‌های آموزشی ترکیبی (آنلاین و حضوری)، ایجاد شعب دانشگاهی در خارج از کشور و اجرای ۱۳۰ پروژه مشترک با نخبگان ایرانی مقیم خارج از کشور مطرح و اجرا شده‌اند. این اقدامات نشان‌دهنده رویکردی نوآورانه و پویا در مدیریت علمی بین‌المللی است.
جمع بندی
با توجه به گزارش‌های ارائه شده، دولت چهاردهم در مقایسه با دولت سیزدهم، در شاخص‌های کلیدی تعداد تفاهم‌نامه‌ها، پروژه‌های علمی مشترک و تبادل اساتید و دانشجویان، رشد قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است.
این پیشرفت‌ها نتیجه سیاست‌های فعال در دیپلماسی علمی و تمرکز بر همکاری‌های استراتژیک با کشورهای مختلف بوده است. با این حال، چالشهای ساختاری و اقتصادی مانند تحریم‌ها و بروکراسی اداری که در هر دو گزارش به آن‌ها اشاره شده، همچنان به عنوان موانع اصلی در مسیر پیشرفت کامل باقی مانده‌اند.