کانون مطالعات و تحقیقات طریق؛ نماد مركزي پويا در زمينه علوم انساني انتقادي

گروه علمي «خبرگزاري دانشجو»؛ در ادامه معرفي مراكز و كانون هاي علمی فعال دانشجويي، اين هفته به معرفي يكي از مراكز فعال دانشجويي در زمينه علوم انساني انتقادي در دانشگاه شاهد با نام «كانون مطالعات و تحقيقات طريق» خواهيم پرداخت.

اين كانون كه متشكل از دانشجويان علوم انساني در رشته هاي مختلف مي باشد، كار خود را از خرداد ماه سال 1389  آغاز و از مهرماه اين سال به گونه اي جدي تر سير مطالعاتي خود را با دانشجويان كارشناسي ارشد رشته هاي مختلف در موضوعاتي چون انقلاب اسلامي، نحوه ورود علوم انساني به ايران، غرب شناسي، تاريخ علم غرب و بحران هاي موجود در آن و... دنبال نمود و در راستای این مطالعات اقدام به برگزاری نشست، انتشار مجله و... کرد.

 

 

انقلاب اسلامی در بهمن ماه سال 1357 انقلاب سیاسی خود را با موفقیت طی کرد و تغییراتی اساسی در ساختار سیاسی پیشین بوجود آورد؛ اما در ادامه مسیر و برای پیشبرد اهداف و آرمان ها و شعارهای انقلاب اسلامی و نیز برای اداره کشور باید مدل ها و ساختارهایی ارایه می شد. مدل ها و ساختارهای اقتصادی، سیاسی، مدیریتی و ... . اما چون انقلاب در اول راه بود، مجبور به پذیرش بسیاری از ساختارها و مدل های تمدن غالب یعنی تمدن غرب شد.

 

مدل ها و ساختارهایی که از دل علم و تولید علم بیرون آمده و تولید علم نیز غالبا در دانشگاه ها شکل می گیرد؛ اما مشکل دقیقا همین جاست که دانشگاه های ما علوم غربی ترجمه شده را به خورد دانشجویان ما می دهند و این علوم در کشورمان به گونه ای ارائه می شود که گویی وحی منزل است؛ در حالیکه این علوم چون بر اساس مبانی و جهانبینی خاصی و برای نیازها و مسائل خاصی شکل گرفته اند نه تنها متناسب با مبانی و نیازها و مسائل جامعه مانیست بلکه در بعضی جاها ضد آن نیز می باشد.

 

همچنانکه مقام معظم رهبری در دیدار طلاب، فضلا و اساتید حوزه علمیه قم (29/7/89) فرمودند: «اینکه بنده درباره علوم انسانی در دانشگاه ها و خطر این دانش های ذاتا مسموم هشدار دادم – هم به دانشگاه، هم به مسئولان – به خاطر همین است. این علوم انسانی ای که امروز رایج است، محتواهایی دارد که ماهیتا معارض و مخالف با حرکت اسلامی و نظام اسلامی است، متکی بر جهانبینی دیگری است، حرف دیگری دارد، هدف دیگری دارد. وقتی اینها رایج شد، مدیران بر اساس آن ها تربیت می شوند، همین مدیران می آیند در رأس دانشگاه، در رأس اقتصاد، در رأس مسایل سیاسی داخلی، خارجی، امنیت، غیره و غیره قرار می گیرند.»

 

چرا رسانه ما مصرف گرایی و تجمل گرایی را ترویج می دهد در حالی که اسلام به قناعت سفارش کرده است؟ چرا نوع معماری ما به این شکل است؟ در حالیکه معماری به سبک اسلامی کاملا متفاوت با آن است. چرا سبک زندگی و سبک های پوشش ما جور دیگری شده است؟ و بسیاری چراهای دیگری که پاسخ آن به همین دانشگاه برمی گردد.

 

ما علومی متناسب با مبانی و جهانبینی و نیازهای خود می خواهیمو این جز با تحول در علوم انسانی کنونی ممکن نمی شود. البته نه اینکه این علوم را کاملا دور بریزیم؛ چرا که این علوم نیز نسبتی از حق را دارا می باشند.

 

همچنانکه مقام معظم رهبری در یکی دیگر از بیانات روشنگرشان در دیدار جمعی از بانوان قرآن پژوه کشور (28/7/88) فرمودند: «باید در زمینه های گوناگون به نکات و دقایق قرآن توجه کرد و مبانی علوم انسانی را در قرآن کریم جستجو کرد و پیدا کرد. این یک کار بسیار اساسی و مهم است. اگر این شد آن وقت متفکرین و پژوهندگان و صاحبنظران در علوم مختلف انسانی می توانند بر این پایه و بر این اساس بناهای رفیعی را بنا کند. البته آن وقت می توانند از پیشرفت های دیگران، غربی ها و کسانی که در علوم انسانی پیشرفت داشته اند، استفاده هم بکنند. لکن مبنا باید مبنای قرآنی باشد.»

 

کانون مطالعات و تحقیقات طریق نیز متناسب با این ضرورت شکل گرفت. این کانون که هدف خود را گفتمان سازی و جریان سازی در راستای تحول در علوم انسانی و نهضت تولید علم و تربیت نیروهایی برای حرکت در این مسیر، در حد بضاعت خود قرار داده است، قصد دارد تا به اندازه توانایی های خود و البته متناسب با فرصت هایی که در دانشگاه دارد این هداف والا را دنبال نماید.

 

در مجموع مي توان گفت اين مركز فعاليت هاي خود را ذيل دو واحد آموزش و پژوهش دنبال مي كند.

• واحد آموزش کانون مطالعات و تحقیقات طریق

 

نظام کاری واحد آموزش كانون در سه بخش قرار مي گيرد:

الف-فرهنگ سازی:منظور از آن سلب، نقد و نقض وضعیت حاکم بر نظام فکری دانشگاه ها ست که عمدتا مبتنی بر تفکر و قالب غربی است.

ب) ظرفیت سازی: به معنای پرداخت به مسائل ایجابی مبتنی بر فرهنگ و مبانی ارزشی اسلامی.

ج) فعال سازی: به معنای وارد عرصه عمل شدن به نحو بارز و تبدیل مبانی فکری شکل یافته در دو عرصه قبلی به مرحله اجرا.

با توجه به اهداف گفته شده مخاطبین کانون به دو دسته عام وخاص تقسیم می شوندکه متناسب با هر گروه محتوای مناسب ارائه می شود.

که در این بین وظایف واحد آموزش از طریق عملیات زیر صورت می پذیرد:

1.تهیه نظام موضوعات کامل با توجه به مخاطبین وارائه سیر منطقی برای هرکدام به تفکیک

2.تهیه لیست منابع مورد نیاز باتوجه به نظام موضوعات و طبقه بندی آنها و تنظیم لیست کتابخانه کانون

3.تعیین موضوع جلسات هم اندیشی، مباحثات، حلقه های فکری، نشریات، ویژه نامه‌ها، نمایشگاه و... و ارائه نظر در مورد دعوت اساتید مرتبط با موضوع

4.تعیین مجلات و نشریات متناسب با مباحث کانون برای اشتراک

5.ارتباط گیری با گروه های فعال در این زمینه به خصوص مباحث آموزشی

 

• واحد پژوهش کانون مطالعات و تحقیقات طریق

واحد پژوهش به منظور ساماندهی فعالیت های پژوهشی اعضای کانون و دیگر دانشجویان، تمامی تلاش خود را معطوف به توجه جدی و همه جانبه به پژوهش و محوری نمودن پژوهش در همه امور با توجه به اهداف کانون می نماید. منظور از محوری نمودن پژوهش از یک طرف فعالیت و تصمیم گیری براساس منطق و روش علمی و از طرف دیگر عمومیت دادن آن در همه امور است و این یعنی توجه به امر پژوهش به عنوان یک زیربنای اصلی در همه سطوح.

واحد پژوهشی کانون مطالعات طریق با توجه به رسالت اصلی خود که همانا سیاست گذاری در زمینه فعالیت های پژوهشی است با همکاری دیگر قسمت ها فعالیت های زیر را انجام می دهد:
 

1- برنامه ریزی جهت استفاده از ظرفیت های موجود پژوهشی جهت پشتیبانی از پژوهش های مرتبط
2- هدایت فضای پژوهشی به سمت پژوهش های مسئله محور مرتبط با موضوع علوم اسلامی
3- پیشنهاد موضوعات پژوهشی به دانشجویان در قالب تحقیق یا پایان نامه و همچنین مشاوره و راهنمایی دانشجویان
4- تعریف پروژه های تحقیقاتی جهت ارائه به گروه های آموزشی دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد
5- انجام پژوهش های مورد نیاز در راستای برنامه هاي مطالعاتی موجود و یا خارج از برنامه
6- تلخیص مطالب مورد نظر از منابع جهت استفاده اعضا کانون و دیگر مخاطبان
7- ایجاد بانک اطلاعاتی منابع ( کتاب- مقاله- سخنرانی - نرم افزار و ... )مرتبط با همکاری واحد آموزش
8- تامین منابع مطالعاتی مورد نیاز واحد آموزش

 

متناسب با اهداف بیان شده این کانون کار خود را از خردادماه سال 1389آغاز و با استقبال دانشجویان علاقه مند از مهر 89 سیر مطالعاتی خود را با حضور دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های مختلف (مخصوصا علوم انسانی) با جدیدت پی گرفت و فعالیت های خود را در راستای این مطالعات دنبال نمود.

• مطالعه در موضوع چیستی و چرایی جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم

 

در این سیر ابتدائاً یکی از مقالات آقای سید محمد مهدی میرباقری در باب چیستی و چرایی جنبش نرم افزاری و نهضت تولید علم مورد بحث و بررسی قرار گرفت و متناسب با بحث یک کتاب جهت مطالعه و تهیه خلاصه به اعضا معرفی شد که این کتب هم اکنون یکی از منابع کتابخانه مجازی این مرکز محسوب می شوند.

 

• مطالعه در موضوع غرب شناسی
 

در ادامه به بحث غرب شناسی پرداخته شد؛ چرا که در زمان کنونی غرب به عنوان تمدن غالب به حساب می آید که توانسته با ارائه مدل ها و الگوهای خود در سایر نقاط جهان رسوخ و نفوذ کند.

به خصوص آنکه تمدن غرب خاصیت تمامیت خواهی دارد و در تمامی عرصه ها وارد شده است از نوع پوشش گرفته تا نوع معماری و سبک زندگی و اولویت بندی نیازها و نوع اندیشه های خود را به سایر نقاط گسترش داده است. کشور ما نیز از این امور مستثنی نیست، حتی بسیاری از جریان های فکری و سیاسی درون کشور ما نیز ریشه در تمدن و تفکر غرب دارد که برای شناخت آنها و اینکه مولود چه رویدادهایی بوده و کارکرد آن ها چیست ناگزیریم که به خاستگاه آن یعنی تمدن غرب رجوع کنیم.

 

بسیاری از مشکلات کنونی ما به خاطر همین دوگانکی بین غرب و انقلاب اسلامی می باشد که بدون شناخت درست از غرب نمی توان راه حل مناسب برای رفع آنها ارائه کرد لذا کانون مطالعات و تحقیقات طریق نیز لازم دید که در ادامه مسیر خود به این مهم بپردازد.

 

در این راستا 20 جلسه صوتی تاریخ تمدن غرب از آقای دکتر رجبی مورد بحث قرار گرفت. در این جلسات بحث از تاریخ تمدن غرب از 7 تا 8 قرن قبل از میلاد مسیح یعنی از یونان باستان آغاز و پس از بررسی این تمدن و فروپاشی آن به تمدن روم باستان می پردازند که با فروپاشی این تمدن نیز وارد دوره قرون وسطا شده و پس از آن نیز به دوران رنسانس و تمدن جدید تا هم اکنون می پردازد که در هر کدام از این تمدن ها شرایط اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و اوج و فروپاشی آن تمدن ها مورد بحث و بررسی قرار می گرفت.

• مطالعه در موضوع تاریخ علم

 

سپس بحث های حجت الاسلام و المسلمین دکتر پارسانيا در خصوص تاریخ علم پس از رنسانس تا دوره کنونیو بحران هایی را که امروزه با آن مواجه است و ورود ناقص علوم (موجود در دانشگاه ) به ایران مورد مداقه قرار گرفت.

در این مقاله نحوه ورود علم به ایران و عوامل معرفتی و غیر معرفتی که در این نوع ورود موثر بوده و پیامدهای آن مورد بررسی قرار گرفت.

• مطالعه در خصوص بحران های تمدن غرب

 

همچنین به مباحثی در باره بحران های تمدن غرب پرداخته شد اینکه چه اتفاقی می افتد که مارکس و مارکسیست ها بوجود می آیند و چرا به نقد سرمایه داری می پردازند؟ فمینیست ها چرا علیه سرمایه داری برخاستند؟ اعتراض آنها برای چیست؟ پست مدرنیست ها چه می گویند و چرا می خواهند که از مدرنیته عبور کنند؟ چرا اصول مدرنیته را زیر سوال می برند؟ گذشته گراها و ترانس مدرنیته ها چه می گویند؟ چرا عده ای بازخوانی قرون وسطی را از اوایل قرن بیستم شروع کردند؟ مکتب فرانکفورتی ها که در رأس آنها هابرماس است چه می گویند؟ انسان تک ساحتی و صنعت( هژمونی) فرهنگی و دیگر مفاهیم این مکتب ناظر بر چیست؟

 

اینکه آیا صاحبنظران دوره روشنگری که می خواستند بهشت جاودان را بر روی کره زمین بسازند و صلح و صفا برقرار کنند و رفاه و عدالت اجتماعی را در بین انسان ها فراگیر کنند، به کدام یک از این اهداف موفق شدند که دسترسی پیدا کنند؟ اینها چطور جنگ جهانی اول و دوم با حدود 70 میلیون کشته و زخمی که بر جای می گذارد به طوری که تنها کشته های جنگ جهانی اول بیش از کشته های تمامی تاریخ قبل از آن است را توجیه می کنند؟

 

چه اتفاقی می افتد که علمی که قرار بود مدیریت جامعه را به دست بگیرد و وارد تمامی ساحات زندگی مردم شود و جایگزین دین شود از اوایل قرن بیستم و خصوصا اواسط آن مورد هجوم شدید قرار می گیرد و اعتبار خود را از دست می دهد بطوریکه اکنون نسبیت گرایی و تکثرگرایی در فهم باب شده است.

 

شکل گرفتن انواع حکومت های استبدادی از جمله حکومت های فاشیستی و آنارشیستی و دیکتاتوری های متعددی که در خیلی از کشورها و خصوصا حکومت های کمونیستی پدید می آید و انواع بحران های دیگری که هم اکنون نیز وجود دارد از جمله بی معنایی در زندگی و کمبود معنویت یا همین بحران های اقتصادی ای که الان وجود دارد را چطور می توان تبیین کرد.

• مطالعه در خصوص جریان شناسی فکری معاصر

 

که در ذیل این بحث کتاب «معنا، امکان و راهکارهای تولید علم دینی» حجت السلام حسین سوزنچی مطالعه شد. همچنین در این جلسات طی مباحثاتی درون گروهی معنای علم چه به لحاظ منطقی – فلسفی و چه به لحاظ تاریخی – جامعه شناختی مورد مداقه قرار گرفت و سپس به بحث ماهیت دین و اینکه آیا اصلا امکان علم دینی وجود دارد یا نه؟ نقش عقل در تولید علم دینی و نسبت عقل و نقل مورد بحث و بررسی قرار گرفت و در نهایت هم به نقد جریان های متعددی که هم اکنون در کشور ما وجود دارند و در مورد علم دینی نظر داده اند که یک طیف را تشکیل می دهند، پرداخته شد.

• انتشار مجله «پرسش»

در راستای اهداف کانون در ابتدی ترم  جاری مجله ای تحت عنوان «پرسش» تهیه شد که در این مجله سه محور ما و انقلاب اسلامی، ما و دانشگاه و دانشگاه و انقلاب اسلامی وجود داشت. اغلب بحث های ارائه شده در این مجله توسط اعضای کانون نوشته شده است و در تک تک مقاله های این مجله، دغدغه مندی اعضا و نویسنده ها متجلی می باشد و از یک جنس می باشند به گونه ای که خواننده با خواندن هر کدام از مطالب یک جوهره را در می یابد.

• برگزاری حلقه مطالعاتی

همچنین در ابتدای ترم جاری کانون مطالعات و تحقیقات طریق در راستای اهداف ذکر شده حلقه مطالعاتی ویژه دانشجویان کارشناسی را نیز راه اندازی کرد و سیر مطالعاتی مخصوص آنها را نیز تهیه کرده که در اولین مرحله هر هفته شنبه شب ها جلسات مباحثاتی خود را با کتاب سیر تفکر جدید در جهان و ایران پی می گیرند.

 

• برگزاری سلسله جلساتی با عنوان  «ما و علوم انسانی»

 

این کانون از اواسط اردیبهشت ماه تا مهرماه سال جاری در راستای موضوعات مورد مطالعه گروه اقدام به برگزاری 4 نشست در دانشکده علوم انسانی دانشگاه شاهد با عنوان «ما و علوم انسانی» با حضور اساتید نام آشنایی چون حجت السلام دکتر رهدار، دکتر منوچهر آشتیانی، آقای مهدی نصیری و دکتر خسرو باقری نمود. که در هفته آینده ان شاءالله به گونه ای تفصیلی تر به موضوعات مورد بررسی در نشست های ما و علوم انسانی خواهیم پرداخت.

سایر فعالیت های انجام شده یا در حال انجام کانون:

• تهیه لیست بالغ بر دو هزار و پانصد عنوان کتاب مربوط  به حوزه جنبش نرم افزاری
• راه اندازی کتابخانه غیرمتمرکز که دارای حدود 200 جلد کتاب، نرم افزار و... مربوط  به حوزه جنبش نرم افزاری می باشد.
• خلاصه نویسی کتب موجود در حوزه های غرب شناسی، مبانی معرفت دینی، از علم سکولار تا علم دینی و مبانی نظری غرب مدرن
• راه اندازی بانک مقالات( حدود30 مقاله موجود می باشد)
• تعریف پژوهش های مورد نیاز
• تلاش در جهت شناسایی پایگاه های مجازی متناسب و معرفی به اعضا و مخاطبان 

راه ارتباط با این کانون از طریق ایمیل porsesh9081@yahoo.com مي باشد.