بداهه نوازی؛ قلب موسیقی جاز

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- فاطمه قائلی؛ در مطلب گذشته بطور خاص به موسیقی جاز پرداختیم و به ریشه‌ها و جایگاه اجتماعی آن اشاره کردیم؛ که از مناطق پست آمریکا و از میان برده‌های سیاه پوست برخاسته است. در این نوشتار به ابعاد دیگر موسیقی جاز می‌پردازیم.

اجرای موسیقی جاز معمولا دارای دو بخش تک‌نوازی و هم‌نوازی می‌باشد

رنگ آمیزی صوتی: جاز معمولا توسط گروهی کوچک متشکل از سه تا هشت نوازنده یا توسط دسته بزرگ ده تا پانزده نفری اجرا می‌شود. بخش ریتم، ستون اصلی گروه جاز محسوب می‌شود؛ ریتم معمولا توسط پیانو، کنترباس، ساز کوبه‌ای و گاهی بانجو یا گیتار حفظ می‌شود. نقش این سازها در موسیقی جاز برقرار داشتن ضرب، افزودن جذابیت‌های ریتمیک و تدارک هارمونی‌های پشتیبان است.

سازهای کرنت، ترومپت، ساکسفون، پیانو، کلارینت، ویبرافون و ترومبون، تک‌نوازان اصلی در جاز هستند. در موسیقی جاز به جای استفاده از سازهای آرشه‌ای (زهی) به عنوان نقش غالب، بر سازهای بادی برنجی، بادی چوبی و کوبه‌ای تکیه می‌شود. اجرای موسیقی جاز معمولا دارای دو بخش تک‌نوازی و هم‌نوازی می‌باشد.

اجراکنندگان جاز تلاش می‌کنند تا به آمیزه‌ای ایده‌آل از صداها دست یابند و بیشتر صوت و رنگ تک تک سازها را در نظر می‌گیرند. اگر چه موسیقی جاز، موسیقی سازی به حساب می‌آید، اما نوازندگان آن سعی در همخوان ساختن نوای سازها با کیفیت آوازی دارند.

موسیقی جاز مجموعه‌ای از کش و قوس میان صداهای زیر و بم، اندکی تاخیر یا عجله در اجرای ریتم، کمی خارج نواختن و غلتاندن صداهاست.

بداهه نوازی؛ قلب موسیقی جاز

بداهه نوازی قلب موسیقی جاز است. این بداهه نوازی و تصمیم‌گیری های برق آسای اجرایی، هیجانی خاص به موسیقی جاز می‌دهد، البته تمام موسیقی جاز در بداهه نوازی خلاصه نمی‌شود، بلکه دارای قسمت‌های تصنیف شده نیز می باشد، اما بداهه نوازی سهمی خاص در طراوت و خودجوشی جاز دارد. شهرت نوازندگان جاز هم معمولا به دلیل بداهه نوازی بدیع ایشان است.

اجرای جاز غالبا دربردارنده بداهه نوازی هریک از اعضای گروه است و علاوه بر این ممکن است بخش‌های بداهه نوازی بطور جمعی نیز اجرا شود؛ به این صورت که چندین نوازنده به ترکیب همزمان ملودی‌های گوناگون می‌پردازند.

ریتم، ملودی و هارمونی: سنکوپ و نوسان ریتمیک از برجسته‌ترین ویژگی‌های جاز هستند. ریتم‌های جاز چنان بی قاعده هستند که نگارش دقیق آن‌ها دشوار است. اجراکننده برای القای حس جاز ناچار است از ریتم‌های نوشته شده تخطی کند. با تکامل جاز ریتم‌های آن بی‌قاعده‌تر و پیچیده‌تر شده‌اند.

زیر و بم ملودی‌های جاز نیز مانند ریتم آن انعطاف پذیر است. نت‌های افتاده یا محزون از موسیقی آوازی بلوز به موسیقی جاز راه یافته‌اند، لذا هارمونی جاز هم مانند ریتم های آن پیچیده‌تر و غامض شده‌اند.

سبک رگتایم؛ سبکی غیر بداهه پردازانه

سبک رگتایم، سبکی غیر بداهه پردازانه در موسیقی پیانو است که مبتنی بر وزن دوتایی و تمپویی معتدل و مارش گونه می‌باشد. این سبک دارای سنکوپ‌های فراوانی است؛ رگتایم ابتدا توسط پیانیست‌های سیاهپوست آمریکایی توسعه یافت و از 1890 تا 1915 در اوج و شکوفایی بود.

نوازندگان قدیمی جاز اغلب در بداهه نوازی های خود از ملودی‌های رگتایم استفاده می‌کردند. سنکوپ‌ها، ضرب‌های یکنواخت و سبک نوازندگی پیانو در رگتایم، میراثی مهم برای موسیقی جاز بود.
 
منبع:
درک و دریافت موسیقی، راجر کیمی ین، نشر چشمه