موسيقي جاز براي شرقي‌ها قابل فهم نيست!

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو» - فاطمه قائلی؛ در چند هفته گذشته به بررسی اجمالی موسیقی جاز پرداختیم و گفتیم که موسیقی جاز به سبکی خاص از موسیقی قرن بیستم اطلاق می‌شود که تا کنون نیز ادامه پیدا کرده و به شهرت جهانی رسیده است.

موسيقي جاز ابداع سياهپوستان آمريكايي است

ویژگی‌های بارز موسیقی جاز كه مبداع آن را سیاهپوستان آمریکایی می‌دانند، عبارت است از نت‌های آبی، مکث و ضد ضرب، بداهه‌نوازی، پرسش و پاسخ و نت‌های خرامان.

موسیقی جاز با تمام ویژگی‌هایش، بیانگر هویت، احساسات و دغدغه‌های سیاهپوستان آمریکاست و تغییراتی که در سالیان متمادي در شرایط سیاهپوستان آمریکا اتفاق ‌افتاده در موسیقی جاز هم تاثیرات خود را باقی ‌گذاشته است.

جاز شرافت نژاد سياه است

وینتون مارسالیس، ترومپت نواز چیره‌دست آمریکایی می‌گوید: جاز، شرافت نژاد سیاه است که به صورت اصوات درآمده و درباره اصل معنای زندگی مردم‌سالارانه صحبت می‌کند.

هر سبکی در فرآیند ابداع، پیشرفت و گسترش خود دارای افت و خیزهایی در زمینه‌های گوناگون است؛ می‌توان نقطه اوج محتوایی موسیقی جاز را در اعتراض به تبعیض نژادی بین سفیدپوستان و سیاهپوستان آمریکا دانست.

قطعاتی در همین سبک توانستند عمق زشتی و خشونت تفکر تبعیض را به رخ جامعه آمریکا بکشانند و مردم را آگاه كنند.

استفاده از نت‌هاي آبي در موسيقي جاز باعث ايجاد فضاي غمگين مي‌شود

استفاده از نت‌های آبی در موسیقی جاز باعث ایجاد فضای غمگین می‌شود که شاید به محتوایی که به آن اشاره شد، مربوط باشد؛ البته در ریتم و ضرباهنگ موسیقی جاز نباید ردپای موسیقی غرب آفریقا را نادیده گرفت.

این سبک از بین مردم سیاهپوست آمریکا شکل گرفته و رنگ و بویی عامیانه دارد، بنابراین بداهه نوازی و پرسش و پاسخ بین سازها، به گونه‌ای خاص و منحصر به فرد، از ویژگی‌های این نوع موسیقی شمرده می‌شود.

در این سبک از موسیقی بیشتر از سازهای بادی برنجی استفاده می‌شود تا زهی، شاید دلیل آن این باشد که سایش و گلیساندو از صدایی به صدای دیگر و ایجاد رنگ و فضای خاص آن، مورد سلیقه سیاهپوستان بوده و یا به طور کلی سياهپوستان به رنگ صدایی این سازها علاقه‌مند بوده‌اند.

فضاي آرام موسيقي جاز

اما در مورد تاثیری که این نوع از موسیقی بر روان انسان می‌گذارد نظریات متفاوتی بیان شده، اما به طور کلی مي توان گفت كه موسیقی جاز دارای فضای آرامی نسبت به دیگر سبک‌های موسیقی قرن بیستم است.

اقبال مردم به این سبک بین سال‌های 1920 تا 1960 میلادی صورت گرفت؛ به هر صورت در حال حاضر عده‌ای از مردم غرب به این سبک علاقه‌مندند و عده‌ای نیز آن را سبکی پست و عوامانه می‌دانند و تحمل شنیدن آن را ندارند.

ورود این سبک به ایران به دوران قبل از انقلاب باز می‌گردد؛ لازم به ذکر است که دوک الینگتون، بزرگنام موسیقی جاز آمریکا در 1960، قطعه‌ای جاز به نام و به افتخار اصفهان تنظیم کرده است.

حضور موسیقی جاز در ایران قبل از انقلاب دستخوش سفر موسیقیدانان آمریکایی است که خود یا والدینشان مستشرق و علاقه‌مند به تاریخ و فرهنگ ایران بودند.

یکی از این افراد دکتر لوید میلر، متولد 1938 در ایالت یوتا در آمریکاست. مادر او به دلیل نگارش کتابی در معرفی فرهنگ ایران، در آمریکا از محمدرضا پهلوی مدال افتخار دریافت کرد.

ابداع جاز شرقي از تركيب موسيقي سنتي ايران و جاز

دکتر میلر با ترکیب موسیقی سنتی ایران و جاز، سبک جدیدی با نام جاز شرقی را ابداع کرد؛ وي در ایران و کشورهای اروپایی نیز اجراهای بسیاری داشته، لقب دکتر میلر در میان ایرانیان، کوروش علی خان بوده است.

موسیقی جاز بعد از انقلاب نیز به طور پراکنده توسط برخی گروه‌ها به اجرا درآمده و چه بسا در آینده گروه‌هایی با رویکردی خاص به موسیقی جاز، در ایران شکل بگیرد، اما بعید به نظر می‌رسد كه این موسیقی مورد اقبال عمومی مردم ایران واقع شود.

موسيقي جاز براي شرقي‌ها قابل فهم نيست

عده بسیاری از شنوندگان ایرانی به دلیل کنجکاوی، به این کنسرت‌ها روی می‌آورند، نه به این دلیل که می‌توانند موسیقی جاز را درک کنند؛ به  اين ترتيب شاید شهرت عمومی و جهانی موسیقی جاز به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد آن باشد نه همه فهم بودن آن.

درست است که موسیقی جاز سبکی عوامانه است، ولی کمتر از موسیقی پاپ برای غیر شرقی‌ها قابل فهم است.

اصالت و زبان جاز توسط مبتکران این سبک یعنی سیاهپوستان آمریکا به خوبی قابل درک و فهم است و مردم آمریکا به دلیل همزیستی با این سبک آن را بهتر از سایر مردم دیگر نقاط دنیا می‌فهمند.