ساختار شبكه جايگزين نظام بانكداری/ براساس قرآن به كساني كه در پرداخت وام تاخيركنند مهلت داده مي‌شود

به گزارش خبرنگار دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، در ادامه جلسه سیصد و بیست و چهارم از سلسله جلسات «طرح‌ريزي استراتژيك - كلبه كرامت» با موضوع «شورش علیه طمع 11» حجت‌الاسلام حسنی به بحث در زمینه اقتصاد اسلامی و طرح جايگزين بانك پرداخت.

مهندسی شبکه قرض‌الحسنه

این شبکه مستقل متشکل از سه نهاد و این طرح جایگزین دارای سه نظام است، شبکه هم دارای سه نهاد مستقل مي‌باشد كه عبارتند از: نهاد تامین، نهاد دریافت و پرداخت و نهاد امور تسهیلات.

نها دریافت و پرداخت همان است که شما پول را در اختیار بانک می‌گذارید و از خدمات پولی آن استفاده می‌کنید و پول آنجا باقی می‌ماند.

نهاد امور تسهیلات، نهادی است که بررسی می‌کند چه کسی استحقاق قرض‌الحسنه را دارد و به او وام قرض‌الحسنه می‌دهد و همچنين بر حسن استفاده از وام و بازگشت اقساط آن نظارت می‌کند.

نهاد تامین، نهادی است که این دو نهاد را پوشش مالی می‌دهد، در طرحی که ما داریم دولت و مردم این نهاد را پوشش می‌دهند.

تفكيك نهادها موجب افزايش كيفيت كار و كاهش هزينه‌ها مي‌شود

هدف از این تفکیک، شفافیت کامل، تخصصی و دقیق نمودن عملکرد و کاهش هزینه‌هاست. از جهت مدیریتی تفکیک این سه نهاد با سه ماموریت مستقل از هم می‌تواند به افزايش کیفیت کار و کاهش هزینه‌ها کمک کند، همچنين در اين فرايند نظارت‌پذیری به شدت بالا می‌رود.

نهاد دریافت و پرداخت اصل شبکه است و مردم عموما با این نهاد سروکار دارند، اين نهاد تحت حساب عمومی قرض، وجوه نقدی مردم را جمع‌آوری می‌کند. حساب عمومی قرض تنها نهادی است که افراد نزد شبکه تشکیل می‌دهند و وجوه نقدی خود را در قالب آن شبکه نگه می‌دارند.

حساب عمومي قرض جايگزين حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز مي‌شود

حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز، یعنی قرض‌الحسنه جاری کنار می‌رود و یک حساب به نام حساب عمومی قرض ایجاد می‌شود. ادغام حساب جاری و پس‌انداز قرض‌الحسنه فعلی با حذف وعده جایزه از حساب‌هاي قرض‌الحسنه (حساب عمومی قرض) تنها حسابی است که افراد در نزد شبکه تشکیل می‌دهند و در ضمن آن می‌توانند متقاضی همه یا بعضی از خدمات پولی بشوند.

حذف جايزه از شبكه قرض‌الحسنه

علت این ادغام این است که ما فصل ممیز حساب‌های پس‌انداز که همان جایزه باشد را نداریم. توجه به این نکته لازم است که تمام وجوه در کشور یعنی همه پول‌های مردم در این بخش قرار دارد و تنها مرجع خدمات پولی هم در اینجاست.

نهاد دریافت و پرداخت شبکه نیز با ضوابطی که شورای پول تعیین می‌کند با معرفی به نهاد امور تسهیلات این وجوه را بدون هر گونه سود و کارمزد به متقاضیان قرض می‌دهد.

اين سوال مطرح مي‌شود كه چرا جایزه را حذف کردید؟ در واقع، آنچه به عنوان اعطای جوایز به حساب‌های قرض‌الحسنه صورت می‌گیرد مخرب فرهنگ الهی قرض می‌باشد و این جوایز باد آورده فرهنگ سالم اقتصادی را در جامعه تضعیف می‌کند.

مردم با انگيزه ثواب بردن پول خود را به شبكه قرض مي‌دهند

بانک‌ها جایزه می‌دهند براي این که پول بیشتری از مردم دریافت کرده و سود کنند، حال كه ما جايزه نمي‌دهيم بايد چه کنیم که مردم ترغیب شوند پولشان را در اختیار ما بگذارند؟ ما به مردم واقعیت را می‌گوییم که اگر پول خود را قرض بدهيد ثواب می‌برید، اگر می‌خواهید سود کنید بفرمایید نظام دوم و سوم یعنی نظام بازار و سرمایه‌گذاری که البته ریسک هم دارد، اما ان‌شاالله که سود می‌کنید.

مزایای حذف سود و كارمزد از شبكه قرض‌الحسنه

در اینجا علت عدم اخذ سود را بیان می‌کنیم، حذف کارمزد با این هدف صورت می‌گیرد که اولا، از دید شرعی هیچ گونه ایرادی متوجه این شبکه نباشد؛ ثانیا، بر فرض عدم هرگونه ایراد شرعی، باب گرفتن کارمزد‌های نامتعارف پولی به بهانه کارمزد باز نشود.

ثالثا، عملکرد نیکوکارانه این شبکه برجسته‌تر باشد تا بتواند جذب سرمایه بهتری انجام دهد و امنیت خاطر بیشتری برای جامعه خصوصا نیازمندان به قرض به ارمغان ‌آورد؛ رابعا، در راستای اصلاح فرهنگ اقتصادی کشور شبکه را در موقعیت بهتری قرار می‌دهد تا جامعه از تفکر سودگرای غرب‌زده به فرهنگ اقتصاد سالم، انسانی و اسلامی رو کند.

دغدغه اصلی نهاد دریافت و پرداخت باید این باشد که خدمات پولی را به احسن وجه به مردم ارائه داده و فناوری‌های مربوط به این بخش را روزآمد کند.

فعاليت‌هاي نهاد تخصصي اعطاي تسهيلات

نهاد اعطای تسهیلات یک نهاد تخصصی است که صلاحیت متقاضیان وام قرض‌الحسنه و میزان وام اعطایی به مردم را با توجه به ضوابط عدالت‌محور تعیین، ضمانت‌های لازم را اخذ و بر حسن مصرف وام نظارت می‌کند، پیگیری بازگشت اقساط در موعد مقرر نيز بر عهده همین نهاد می‌باشد.

پرداخت وام به متقاضيان براساس ضوابط عدالت‌محور

نحوه عملکرد بدین صورت است که نهاد دریافت و پرداخت شبکه با مشخص شدن سقف کل قرض‌الحسنه اعطایی کشور برای یک دوره زمانی مشخص توسط مرکز سیاست‌های پولی حسابی را برای نهاد اعطای تسهیلات در نظر می‌گیرد و به آن نهاد قرض می‌دهد و نهاد اعطای تسهیلات هم پس از بررسی درخواست‌های وام قرض‌الحسنه براساس ضوابط عدالت‌محور، متقاضیان واجد صلاحیت و میزان وام را مشخص می‌کند و به ایشان از حساب خود نزد نهاد دریافت و پرداخت، وام قرض‌الحسنه می‌دهد.

هيچ پولي در شبكه قرض‌الحسنه رد و بدل نمي‌شود

همه این‌ها به این دلیل است که این نهاد گردش پولی ندارد و هیچ گونه پولی در اینجا رد و بدل نمی‌شود. اطلاعات اقساط پرداخت شده به طور لحظه به لحظه توسط شبکه رایانه‌ای در اختیار نهاد امور تسهیلات قرار می‌گیرد که مثلا اين فرد در این ساعت قسط خود را پرداخت کرد.

در عمل به آيه قرآن به كساني كه در پرداخت وام تاخير كنند مهلت داده مي‌شود

در قرآن داریم به کسی که بدهکار است فرصت دهیم نه اینکه مانند بانك‌ها جریمه و دیر کرد از او بگیریم که طبق نظر تمامی مراجع ممنوع است.

در صورتی که دریافت‌کنندگان وام در شرایط سختی قرار گیرند که نتوانند یک قسط یا چند قسط را در موعد مقرر پرداخت کنند، با مراجعه حضوری و یا غیر حضوری به این نهاد درخواست امهال کرده و این نهاد با بررسی‌های لازم، مشکلات ایشان را طبق ضوابط در نظر گرفته و برای آن‌ها مهلت قرار می‌دهد تا بدین وسیله به آیه شریفه عمل شده باشد.

حجم کل پولی که در حساب‌های جاری است، به شما اجازه می‌دهد که بر اساس سیاست‌گذاری‌هایی بتوانید برای عده‌ای مهلت در نظر بگیرید.

تاخير در پرداخت اقساط يك سوء‌ سابقه محسوب مي‌شود

برای بانک جریمه و دیر كرد سود دارد و گرنه از حساب‌های ضامن نیز می‌تواند این پول را اخذ کند، اما در این شبکه به علت تاخیر در پرداخت اقساط به هیچ وجه جریمه و دیركرد اخذ نمی‌شود، ولي تاخیر در پرداخت اقساط دارای امتیاز منفی بوده و در ارائه تسهیلات در دفعات بعدی سوء سابقه محسوب می‌شود، همچنین در صورت عدم ثبت درخواست امهال بعد از موعد مقرر مبلغ از حساب ضامن اخذ خواهد شد.

مقررات مربوط به میزان ارائه تسهیلات و خلق پول را شورای پول و اعتبار تعیین می‌کند، دست این سیستم باز است در اینکه جلوی خلق پول را بگیرد یا باز گذارد.

تعيين اولويت نيازها؛ لازمه پرداخت وام

مهم‌ترین مسئله همین ضوابط عدالت‌محور است که بعد از طراحی این بخش، این ضوابط باید بررسی و استنباط شود، نیازهای مصرفی مردم باید دیده شود، نیازهایی که اولویت دارد مثل وام ازدواج، مواقعی که کسی بیماری دارد و ...، البته این موارد الان هم کم و بیش در نظر گرفته مي‌شوند، اما باید با دقت در این وادی سیاست‌گذاری صورت گيرد.

نکته مهم این است که اين نهاد نیازهای مصرفی غیر ضروری مردم را پوشش نمی‌دهد، کسی که می‌خواهد ماشین قسطی بخرد و برای اقساط آن نیاز به وام دارد در نظام سوم توضیح داده می‌شود که این نیاز، ضروری نیست.

ضوابط عدالت‌محور در خصوص وام‌های تولیدی

حساب‌های جاری که در حال حاضر وجود دارند آن را به بخش تولیدی می‌دهند، این ضوابط هم باید در بخش تولید لحاظ شود که باید اولویت‌بندی شود، به عنوان مثال فعالیت‌های مولد نهادهای عام‌المنفعه، وام خود اشتغالی و جلوگیری از ورشکستگی که این موارد به عنوان پیشنهادات است و باید در خصوص آن سیاست گذاری‌های دقیق صورت بگیرد.

برای رعایت عدالت باید یک الگو داشته باشید که افراد را براساس میزان اولویت آنها درجه‌بندی کنید. اولویت‌بندی باید کاملا مشخص باشد، چون اساسا همه نیازمند هستند، اما درجه دایره نیاز چقدر است؟ باید ضوابط دقیقی باشد تا مردمی که نیازمند هستند به این وام برسند.

عدم وجود فساد و تبعیض ساختاری در نهاد قرض‌الحسنه

آدم‌هایی که ممکن است فاسد باشند در همه جا هستند، در بهترین نهاد‌ها هم آدم‌های فاسد پیدا می‌شوند، اما این بحث شخص است و شما در مورد ساختار صحبت می‌کنید، ساختار نباید فساد ایجاد کند.

ماموریت‌های بانک خیلی متنوع است و یکی از آنها این است که عدالت تسهیلاتی داشته باشد، تنوع ماموریت وجود دارد ولی تخصص ماموریت وجود ندارد. این نهاد می‌تواند بخش‌های مختلفي داشته باشد، به عنوان مثال بانک اطلاعاتی، بخش تعیین صلاحیت متاضیان وام و تعیین میزان وام، بخش ضمانت، بخش نظارت بر حسن مصرف وام، بخش پیگيری اقساط و... .

از اندوخته قرض‌الحسنه مي‌توان يك قدرت اقتصادي براي كشور ايجاد كرد

به عنوان یک پیشنهاد خارج از طرح مي‌توان گفت، از این اندوخته قرض‌الحسنه به عنوان سرمایه ملی می‌توانید یک قدرت اقتصادی برای کشور درست کنید، می‌توانید 5٪ کل این حساب‌های جاری و قرض‌الحسنه فعلی را که جذب این نهاد می‌شود در کار اقتصادی و راهبردی بیاورید.

نگاه راهبردی اين است که شما موظف هستید در کنار سرمایه ملی مثل نفت و مالیات یک قدرت اقتصادی برای کشور درست کنید. ممکن است شما بگویید دولتی‌سازی و فسادآور است، اما ما این را به عنوان یک پیشنهاد گفتیم، ضمن اینکه دولتی‌سازی همه جا مذموم نیست. این يك پیشنهاد است برای اینکه یک منبع درآمدی در کنار منابع فعلی ایجاد کنید و کشور اسلامی را از نظر قدرت اقتصادی بالا ببرید.

راهكار اسلام براي تامين نيازهاي ضروري مردم

اسلام دین کاملی است و می‌بینید که عقد بیمه یک مطلب جدید است، راهکار اسلام برای پوشش نیازهای ضروری مردم قرض‌الحسنه است.

شما ربا را حذف کنید درست می‌شود، ما همه ساختارهای غربی را می‌گیریم و این ساختارها کنش‌های خود را در مسائل مختلف ما ایجاد می‌کنند، بعد به این نقطه که می‌رسیم می‌گوییم چرا اسلام جواب نداده است؟ اسلام حرف خود را زده، شما در مسائل اساسی آن را گوش نکردید و اینجاست که باید جواب دهید.

اکنون مردم پول‌هایی را برای بیمه می‌دهند، با توجه به این که بیمه در بخش مالی اقتصاد حضور دارد یعنی ما به ازاء آن چیزی ایجاد نمی‌کند و در بخش واقعی نیست فقط به شما اطمینان خاطري در مواقعی که اتفاق بدی می‌افتد می‌دهد.

راه حل ترميم نقصان بوجود آمده در اثر امهال طولاني مدت

کسانی هستند که به هیچ وجه توانایی پرداخت اقساط قرض‌الحسنه را ندارند و اين مساله توسط نهاد امور تسهیلات احراز شده است. در این موارد درست است که می‌توان از ضامن او اقساط را مطالبه کرد، اما به جهت تقویت همبستگی‌های اجتماعی و حل مشکل بدهکاران، مناسب است که مهلت بیشتری به این دسته بدهکاران داده ‌شود و نقصان به وجود آمده در اثر امهال طولانی مدت را توسط نهادهای نیکوکارانه و یا نهاد تامین به صورت قرض ترمیم کنند.

وحدت شبکه قرض‌الحسنه موجب كاهش هزينه‌ها مي‌شود

فايده شبكه قرض‌الحسنه، وحدت و یکپارچه بودن شبکه است؛ وحدت موجب کاهش هزینه مي‌شود، چون هر بانکی یک اتاق فکر می‌خواهد که برنامه‌ریزی کنند که در این مدل مدیریت متمرکز می‌شود و هزینه پایین می‌آید.

فوايد ديگر شبكه قرض‌الحسنه عبارتند از:

- وحدت رویه و سهولت تعامل مردم با شبکه
- کنترل‌پذیر بودن و سهولت در مدیریت منابع و خلق پول
- جلوگیری از سوءاستفاده اشخاص از منابع قرض‌الحسنه با توجه به عدم امکان اخذ وام‌های متعدد در موضوع واحد و ضابطه‌مند بودن ارائه تسهیلات در راستای تحقق عدالت اجتماعی.

به پشتوانه قرض‌الحسنه طبقه ضعيف براي انجام فعاليت‌هاي اشتغال‌زا جرئت مي‌يابد

این فواید در کنار این واقعیت است که حذف کارمزد و سایر سودآوری‌های نظام بانکی فعلی از شبکه اجتماعی، منجر به اصلاح فرهنگ اقتصادی کشور، فرهنگ قرض، فرهنگ ارزشمندداری و اخلاق‌گرایی که جایگزین فرهنگ سودمدار غربی است، رفع نیاز نیازمندان در قالب قرض و کاهش فاصله طبقاتی می‌شود.

همچنین منجر به کاهش قیمت تمام شده کالاها یا خدماتی که در تولید آن به نحوی قرض‌الحسنه دخیل بوده است و افزایش رقابت‌پذیری آن‌ها در بازارهای خارجی، افزایش میزان اشتغال به خاطر جرئت یافتن طبقه ضعیف جامعه برای انجام فعالیت‌های اشتغال‌زا با پشتوانه قرض‌الحسنه در صورت صلاحدید منابع مربوط به این بخش، حذف بسترهای پول‌ساز به عنوان مثال مسائلی همچون دادن وام‌های سنگین به اشخاص خاص، قابلیت بالای اعمال سیاست‌های انقباضی و عدم ورشکستگی.

ادامه دارد...