یاری که در صفین «عثمانی» بود و در کربلا «حسینی» شد

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ در آستانه اربعین حسینی و در راستای شناخت هرچه بیشتر و ملموس‌تر یاران وفادار و با بصیرت سیدالشهداء (ع) در قیام عاشورا و همچنین کنکاش و بررسی دلایل جاماندن برخی از افراد سرشناس و شخصیت‌های مؤثر آن عصر از همراهی امام حسین (ع) در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام احمد رهدار رئیس مؤسسه فتوح اندیشه قم، به شناسائی برخی ریزش‌ها و رویش‌های کربلا پرداختیم.

حجت‌الاسلام رهدار: به میزانی که واقعه کربلا اهمیت دارد، کسانی که در این کاروان حضور داشتند یا از همراهی با این کاروان امتناع ورزیدند نیز اهمیت پیدا کردند. باوجود همه مباحثی که در ماه محرم در مساجد، تکایا، حسینیه‌ها و ... گفته می‌شود، به نظر می‌رسد یاران و دشمنان امام حسین (ع) چنان بیان و تکرار نشده‌اند که در حافظه تاریخی شیعیان امام حسین (ع) مضبوط و محفوظ شده باشند؛ از این‌رو لازم است که هر از چندگاهی زندگی کسانی که کربلایی شدند وکسانی که از حضور در کربلا محروم شدند، بررسی شود. معمولاً در زندگی این افراد نکاتی است که توجه به آن‌ها می‌تواند برای ما عبرت‌آور باشد. در این جا زندگی بعضی از آن‌ها را با هم مرور خواهیم کرد و نیز سعی می‌کنیم تحلیلی از آن ارائه دهیم.

زهیر بن قین بن قیس انصارى بجلى

یکی دیگر از کسانی که می‌توان از او یاد کرد و در قضیه کربلا مؤثر بوده، زهیر بن قین بن قیس انصارى بجلى است. زهیر بن قین بجلى از اهالی کوفه است و از مردان بزرگ و شجاع و شریف قوم‌اش به حساب می‌آید. زهیر در اوایل عمرش عثمانی بود و حتی در قضیه جنگ حضرت علی (ع) با معاویه هم طرف‌دار عثمان بود، اما نه در لشگر معاویه؛ البته در لشگر امام علی (ع) نبود و از عثمان هم حمایت می‌کرد.

در ماه محرم سال 61 زهیر در حال برگشتن از سفر حج بود و در یکی از منزل‌گاه‌هایی که امام حسین (ع) اتراق کرده بودند با حضرت مواجه شد. امام حسین (ع) پیکی را برای دعوت از زهیر فرستادند، امّا زهیر بن قین بجلى دعوت را نپذیرفت ولی ظاهراً با اصرار همسرش با امام حسین (ع) دیدار کرد. بعد از این ملاقات زهیر به یاران امام حسین (ع) پیوست، برخلاف قبل از دیدار که به شدت از این کار ابا می‌ورزید.

پیوستن زهیر بن قین بجلی به یاران اباعبدالله (ع) بسیار عجیب بوده است. زهیر از آن جهت که دل‌بستگی به همسر مانع رفتنش نباشد، او را طلاق داد. مشهور است که حضرت امام حسین (ع) از طریق اعجاز، لوحی بهشتی را به زهیر نشان داده‌اند که اسامی شهدای کربلا روی آن حک شده بود که اسم زهیر بن قین بجلى نیز روی آن بوده. وقتی زهیر لوح را دید، منقلب شده و تصمیم می‌گیرد با کاروان امام حسین (ع) همراه شود. زهیر در کربلا فرمانده سمت راست لشکر امام حسین (ع) بود.

زهیر بن قین بجلى در روز عاشورا گفت‌وگویی با لشگریان عمر سعد داشت، وقتی صحبت های او با کوفیان تمام ‌شد آن‌ها اقدام به فحش دادن و سنگ باران او می‌کنند، تا این‌که امام حسین (ع) کسی را به دنبال زهیر می‌فرستند.

امام از زهیر با عنوان «مؤمن آل فرعون» یاد کرده‌اند. مؤمن آل فرعون کسی است که قومش را نصیحت کرد تا منکر دستورات الهی نشوند ولی قومش نپذیرفتند. در سوره یاسین از مؤمن آل فرعون تمجید شده است.

امام به زهیر می‌فرمایند: شما همانند مؤمن آل فرعون هستیدکه قومتان را نصیحت کردید، اما آن‌ها نپذیرفتند. زهیر بن قین بجلى در روز عاشورا در دو مرحله جنگ داشته؛ یک بار قبل از اذان ظهر که لشکر دشمن شبیخون می‌زند و بار دیگر در میدان جنگ.

زهیر از افرادی بود که وقتی امام حسین (ع) و یارانشان در ظهر عاشورا به نماز ایستادند، جلوی اهل نماز صف کشیدند تا سپر آن‌ها به هنگام حمله لشگر عمر سعد شوند. وقتی که جناب زهیر در میدان جنگ بودند، بشیر بن عبدالله شعبی و مهاجر بن اوس تمیمی به ایشان حمله‌ور شدند و ایشان را شهید کردند.

مهاجر بن اوس تمیمی همان کسی است که با حربن‌یزید ریاحی قبل از توبه حر گفت‌وگویی داشته؛ او نقل کرده که من دیدم حر در حال لرزیدن است، به او گفتم من فکر می‌کردم که تو شجاع هستی و اگر کسی از من می‌پرسید یکی از شجاعان عرب در کوفه را نام ببرم، قطعاً نام تو را می‌بردم؛ چه شده که این چنین می‌لرزی؟ جناب حر در پاسخ او می‌گوید: «من خودم را بین بهشت و جهنم می‌بینم و تصمیم گرفتم که از بین این دو، بهشت را انتخاب کنم» که بعد هم رکاب می‌زند و به سمت امام حسین (ع) می‌آید. امام حسین (ع) بعد از شهادت زهیر بر بالین او حاضر می‌شوند و برای او دعا و قاتلان او را لعن می‌کنند. در روز عاشورا ده لعنت از امام حسین (ع) نقل شده و یکی از آن‌ها زمانی است که بر بالین زهیر هستند.

زهیر جزو رویش‌های کربلاست

بعد از واقعه عاشورا همسر طلاق داده شده زهیر به غلامش پارچه‌ای را داد و به او دستور داد تا برود و زهیر را کفن کند. غلام می‌گوید من آمدم و کشتگان کربلا و پیکر مطهر حسین‌بن‌علی (ع) را دیدم که غریبانه روی زمین افتاده بودند و حیا کردم که با این پارچه گران قیمت زهیر را کفن کنم و این کار را انجام نداد.

این هم یکی دیگر از یاران امام حسین (ع) است که زندگی‌اش بسیار برای ما عبرت دارد. زهیر جزو رویش‌های کربلاست. کسی که در جنگ صفین عثمانی بود، در کربلا جزو سرداران سپاه امام حسین (ع) می‌شود. دقیقاً برعکس شِمر. شمر در صفین در لشکر امام علی (ع) است و حتی در آن جنگ جانباز می‌شود، اما در کربلا جزو سرداران سپاه عمر ابن سعد است.