علامه دوانی تا آخرین روز سقوط پهلوی ممنوع الخروج بود

به گزارش خبرنگار دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»، مراسم ششمین سالگرد ارتحال مرحوم علامه علی دوانی صبح امروز در تالار شیخ طوسی دانشگاه قرآن و حدیث دانشگاه تهران برگزار شد و دکتر محمدحسین رجبی دوانی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) و فرزند آن مرحوم به ایراد سخنانی در خصوص شخصیت علمی، اخلاقی و سیاسی استاد دوانی پرداخت.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) گفت: پدرم روستایی‌زاده‌ای بود که به صورت خودساخته و بدون داشتن معلم در پی کسب علوم دینی برآمد، بخصوص در شهر آبادان که در سیطره انگلیس و شهری غربی بود و ترویج بی‌بند و باری در آنجا عادی و شعائر دینی بسیار کمرنگ بود.

وی افزود: در چنین شرایطی، در 14 سالگی به نجف مشرف شدند و به تحصیل پرداختند، بدون اینکه آشنایی در کشور عراق داشته باشند و در حالی که در اوج فقر بسر می‌بردند.

رجبی دوانی خاطرنشان کرد: پدرم گاهی برای ما تعریف می‌کردند که چگونه در عنفوان جوانی به آداب شرعی عمل می‌کردند و خودسازی می‌نمودند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) با اشاره به اینکه مرحوم دوانی بخشی از علوم دینی را در نجف تحصیل کردند، گفت: ایشان پس از نجف به قم آمدند و از محضر علمایی مانند آیت الله بروجردی، حضرت امام(ره) و علامه طباطبایی بهره‌ها بردند.

وی گفت: گاهی ما از ایشان سؤال می‌کردیم که چرا کار خود را در فقه و اصول ادامه ندادید که در پاسخ می‌گفتند، من خواستم اصل را بر خدمت به اسلام بگذارم که دیدم بسیاری از فقهای شیعه وجود دارند و خلائی در این خصوص نیست؛ در واقع ایشان اصل کار خود را بر تبلیغ دین قرار دادند.

رجبی دوانی با بیان اینکه مرحوم دوانی برای تبلیغ دین به خارج از کشور مسافرت می‌کردند، خاطرنشان کرد: ایشان به کشورهایی مانند کویت، اتریش و آلمان برای تبلیغ دین رفتند، در آنجا بسیاری از افراد نسبت به معارف دینی بیگانه بودند که در اثر سخنان ایشان به معارف اسلامی رهنمون شدند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) با اشاره به اینکه مرحوم دوانی نوشتن را از سنین جوانی آغاز کردند، گفت: ایشان نخستین کتابشان را با عنوان «شرح زندگانی جلال‌الدین دوانی» در 25 سالگی به رشته تحریر درآوردند و بزرگانی در این کتاب تقریظ نوشتند، بخصوص علامه طباطبایی و آیت الله شبیری زنجانی که ایشان را با ادبیات خاصی مورد تحسین قرار دادند.

تجلیل آیت‌الله بروجردی و امام(ره) از کتاب مرحوم دوانی

وی در ادامه گفت: دومین اثر مرحوم دوانی کتاب «شرح زندگی آیت الله وحید بهبهانی» است که بحث‌های مقدماتی این کتاب، تاریخ جامعی از فقاهت در اسلام می‌باشد؛ این کتاب مورد توجه آیت الله بروجردی قرار گرفت.

رجبی دوانی افزود: تجلیل آیت الله بروجردی چنان برای ایشان ارزشمند بود که همیشه به آن افتخار می‌کردند؛ حضرت امام (ره) هم که این کتاب را دیده بودند، گفتند کمتر پیش می‌آید کتابی را از اول تا آخر بخوانم، اما این کتاب را از اول تا آخر خوانده ام. امام در ادامه، سه بار فرموده بودند: «جزاکم الله خیرا».

وی با بیان این مطلب که اوایل انقلاب آیت الله بهشتی از مرحوم دوانی دعوت کردند تا نماینده مردم خوزستان در مجلس باشند، گفت: در واقع آقای دوانی بسیار مورد توجه مردم خوزستان بودند و اگر کاندید می‌شدند رأی بالایی می‌آوردند اما در جواب آیت الله بهشتی گفتند اگر من به فعالیت‌های علمی خود ادامه دهم بیشتر می‌توانم به اسلام و جمهوری اسلامی کمک کنم.

رجبی دوانی در ادامه خاطرنشان کرد: ایشان علم را نه برای شهرت بلکه برای انجام دین خود نسبت به اسلام تحصیل کردند و خدا را شکر می‌کردند که به هر چه می خواستند نائل شدند؛ زیرا تمام آرزوهایشان در مسیر حق بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) با اشاره به غیرت دینی مرحوم دوانی تصریح کرد: ایشان هر وقت احساس می‌کردند دین در معرض خطر است وارد عرصه می‌شدند، اساس کار ایشان این بود که بتوانند مکتب شیعه و ولایت ائمه را تبیین کنند و مبنای کار خود را خدمت به حضرت ولی‌عصر(عج الله) قرار داده بودند.

وی افزود: مرحوم دوانی با عشق و باور عمیق، علما را نایبان امام زمان(عج الله) می‌دانست و بخش عمده آثار او معرفی علما به عنوان نایبان امام بود و از دو بعد به نقش علما می‌پرداختند یکی از بعد اینکه علما را به عنوان شخصیت‌های علمی معرفی کنند و دیگری اینکه آنها را به عنوان شخصیت‌های سیاسی در عالم اسلام نشان دهند.

 رجبی دوانی ضمن بیان این مطلب که اکنون در پنجاهمین سالگرد نوشتن کتاب «روحانیون اسلام» هستیم، تصریح کرد: هنگامی که علما در برابر لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی ایستادند، مرحوم دوانی ظرف 40 روز این واقعه را ثبت کرد و برای نخستین بار در ایران ایشان چهره شیخ فضل الله نوری را در همین کتاب معرفی کردند در حالی که حتی در کتاب درسی هم به شیخ فضل الله اهانت می‌شد.

 عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) با اشاره به اینکه مرحوم دوانی هرجا احساس می‌کردند جامعه نیازهای دارد و از ایشان کاری ساخته است، وارد می‌شدند، خاطرنشان کرد: در دوره‌ای که جوانان مورد توجه نبودند و رژیم سعی داشت جوانان را فاسد تربیت کند ایشان کتابی در مورد جوانان نوشتند و الگوهایی را به آنان معرفی کردند. همچنین ایشان داستان نویسی را برای جوانان آغاز کردند و شهید مطهری هم با الگوگیری از ایشان داستان راستان را نوشت.

وی با بیان این مطلب که مرحوم دوانی به نقش زنان بسیار توجه داشتند، گفت: در شرایطی که زنان مورد توجه نبودند ایشان کتابی با نام زن در قرآن نوشتند و به بیان نمونه‌های از زنانی که قرآن معرفی کرده پرداختند.، همچنین در جلساتی که برای بانوان داشتند آنها را تشویق به قلم‌زدن در حوزه مبانی دینی می‌کردند.

رجبی دوانی عزت مسلمانان را یکی دیگر از ملاحظات مرحوم دوانی دانست و گفت: بعد از جنگ 6 روزه اعراب و اسرائیل و شکست اعراب عواطف ایشان جریحه‌دار شده بود و سفری به مرزهای لبنان و سوریه کردند، سپس دو کتاب را ترجمه کرده و در مقدمه آن گفتند وقتی مسلمانان چنین شکستی خوردند من برای اینکه اعتماد به نفس آنها احیاء شود این کتاب را ترجمه کردم تا تسکینی برای آلام آنها باشد، هر چند در همان‌جا اشاره کردم که دور شدن از اسلام سبب این شکست بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) عرصه دیگر فعالیت مرحوم دوانی را تاریخ اسلام دانست و تصریح کرد: در آن زمان تاریخ اسلام اصلاً در حوزه‌ها مورد توجه نبود اما ایشان بر انجام این کار تاکید داشتند و بسیاری از زوایای مبهم تاریخ اسلام را روشن کردند.

وی توکل و توسل را در زندگی مرحوم دوانی پررنگ دانست و تصریح کرد: توکل ایشان در مسائل مختلف بسیار بالا بود و خدا را در زندگی خود می‌دیدند، همچنین وقتی مشکلی داشتند متوسل به ائمه می‌شدند و به راحتی آنچه می‌خواستند را می‌یافتند.

رجبی دوانی با اشاره به ارادت علامه دوانی به امیرالمومنین علی(ع) گفت: ارادت ایشان به امیرالمومنین وصف ناپذیر بود، روزی خدمت ایشان رسیدم و دیدم که در حال نرمش هستند از ایشان سوالی راجع به حضرت علی(ع) کردم که ایشان گریستند و گفتند که شما نمی‌دانید حضرت علی(ع) چقدر مظلوم بودند.

 عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) در ادامه گفت: مرحوم دوانی بسیار قانع و ساده زیست بود اما تحت شرایطی که به ایشان تحمیل شد قبل از انقلاب خانه بزرگی داشتند که به شدت از داشتن آن ناراحت بودند لذا خانه را به قیمت پایینی فروختند و یک خانه کلنگی خریدند، هر چند خانه قبلی بزرگ بود اما بسیار ساده ‌زیست بودند و می‌گفتند وقتی مردم این خانه بزرگ و این ساده زیستی را می‌بینند تصور می‌کنند که ریا شده است.

وی با اشاره به فعالیت‌های سیاسی مرحوم دوانی گفت: ظاهرا به نظر می‌رسد ایشان فردی سیاسی نبودند حتی یکی از آقایانی که بسیار داغ بود و فعالیت‌های زیادی داشت اما الان به گونه‌ای شده که آمریکا و اسرائیل به او امید دارند مصاحبه کرد و گفت که آقای دوانی در مبارزات نبوده است اما ایشان مبارزات سیاسی داشتند به طوری که تا آخرین روز سقوط پهلوی ممنوع الخروج بودند و این ممنوع الخروجی در پرونده ایشان مانده بود طوری که سال 60 هنگامی که می‌خواستند به حج مشرف شوند نمی‌توانستند که البته قضیه حل شد.

رجبی دوانی در ادامه افزود: ایشان مبارزه داشتند و از دید ساواک عنصر بسیار خطرناکی بودند اما شعار نمی‌دادند که دستگیر شوند و از کارهای اصلی خود باز بمانند.

عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) ضمن بیان این مطلب که مرحوم دوانی هیچ پست و مسئولیتی در جمهوری اسلامی نداشتند، خاطرنشان کرد: ایشان چنان عشقی به ولایت فقیه داشتند که قابل توصیف نیست؛ زیرا بنای کارشان ولایت بود و اعتقاد راسخی به ولایت علما داشتند و هنگامی که امام به عنوان نایب امام زمان(عج الله) حکومت تشکیل دادند مرحوم دوانی سر از پا نمی‌شناخت، ایشان برای سلامتی و توفیقات امام و رهبری از صمیم دل دعا می‌کردند و بارها نیز مورد ملاطفت حضرت آقا قرار گرفتند.