زندگی فردی و اجتماعی با محوریت شبکه جهانی پیش می‌رود

 به گزارش گروه فضای مجازی«خبرگزاری دانشجو»؛ حجت الاسلام رضا غلامی؛ عضو هیات امنای مجمع فعالان فضای مجازی انقلاب اسلامی به مناسبت سالگرد تاسیس شورای عالی فضای مجازی به دستور مقام معظم رهبری گفت‌وگویی را به شرح زیر انجام داد:

1 - چه ضرورت هایی در کشور باعث شد که مقام معظم رهبری در سالی که ذهن ها عمدتاً بر روی مسائل اقتصادی تمرکز داشت، فرمان تشکیل شورای عالی فضای مجازی را صادر نمایند؟

طی دهه گذشته، فناوری اطلاعات با محوریت شبکه جهانی اینترنت، زندگی فردی و اجتماعی انسان ها را به شدت تحت تأثیر قرار داده است بطوریکه باید گفت، هم اکنون این فناوری از زندگی انسان ها غیرقابل تفکیک است. با این وصف، طبیعی است که کشور ما نسبت به این عرصه حساس باشد و با رویکرد مبنایی و دراز مدت از فرصت های آن به بهترین نحو و مبتکرانه استفاده نموده و در مقابل تهدیدهای آن با جدیت و هوشمندی ایستادگی کند. برای این منظور، باید مدیریت فضای مجازی در کشور ارتقاء می یافت. متأسفانه دستگاه های مسئول در کشور توجه کافی را به این امر نداشتند و بی برنامگی و ناهماهنگی در این عرصه کاملاً مشهود بود. در این شرایط، رهبر معظم انقلاب اسلامی هوشمندانه وارد صحنه شدند و با استفاده از اختیارات رهبری، شورای عالی فضای مجازی را در بهترین سطح ممکن بوجود آوردند. می دانید که سرعت تحولات در این زمینه بسیار زیاد است و لذا طبیعی بود که وقتی نظام به جمعبندی رسید که چنین شورایی لازم است، می بایست بدون فوت وقت شورا را راه اندازی می کرد که بحمدالله اینچنین هم شد. باید توجه داشت، خیلی از کشورهای به اصطلاح پیشرفته نیز هنوز موفق نشده اند مدیریتی در این سطح برای ساماندهی فضای مجازی خود طراحی و تأسیس کنند و از این نظر، کشور ما بحمدالله پیشتاز است.

2 - جایگاه شورای عالی فضای مجازی به عنوان سومین شورای زیر نظر رهبری بعد از شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی در پیشبرد اهداف این حوزه را چگونه ارزیابی می کنید؟

روشن است که این شورا نظیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با عضویت رؤسای سه قوه و ریاست مسئول قوه مجریه، یعنی بالاترین مقام اجرایی کشور، از عالی ترین مرتبه برای ورود به این عرصه و تصمیم گیری برخوردار است. اگر به ترکیب شورا توجه نمایید، مشخص می شود که تمامی عناصر حقوقی تعیین کننده در این حوزه در سه قوه و همچنین نیروهای مسلح به عضویت شورای عالی فضای مجازی درآمده اند؛ علاوه بر این، شورا از حضور تعداد قابل توجهی صاحب نظر برجسته به عنوان عضو حقیقی نیز بهره مند است که می توانند کمک موثری به بالارفتن کیفیت تصمیمات شورا داشته باشند. البته همانطور که اشاره شد، مسئولیت شورا با رئیس محترم جمهور است و دبیر شورا را نیز رئیس جمهور منصوب می کند. بنابراین، نقش دولت در پیشبرد درست امور شورا نقشی منحصربفرد است؛ اگر در این مقطع زمامی مهم، برای این شورا ارزش کافی قائل شود، کار سریع تر و بهتر پیش می رود، در غیر اینصورت حرکت با کندی و ضعف مواجه می شود. تردیدی نیست که دولت پیش از تأسیس این شورا از چنین قدرت و نفوذ کاملی برای مدیریت فضای مجازی کشور برخوردار نبود لذا باید قدر این فرصت را بخوبی بداند و از آن برای جبران عقب ماندگی ها و دست یابی به یک موقعیت مطلوب استفاده بکند.

3 - مهمترین وظایف شورای عالی فضای مجازی را در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی در این حوزه از لحاظ زیرساختی، فرهنگی و... چه می دانید؟

هم اکنون شورای عالی فضای مجازی در پیشرفت همه جانبه کشور در عرصه فضای مجازی صاحب یک نقش کلیدی است. هم در بُعد سخت افزاری و هم در بُعد نرم افزاری. این شورا می تواند درباره هر کاری که برای تحقق اهداف عالی کشور در این زمینه لازم باشد، تعیین تکلیف کند. با این وجود، برای ما که در فضای انقلاب اسلامی تنفس می کنیم، محتوا از هر چیزی مهم تر است. اصولاً تفاوت ما با سایر کشورها در این موضوع، نگاه کاملاً ارزشی به محتواست؛ بنابراین توقع می رود که همّت اصلی شورا صرف سرمایه گذاری گسترده و حساب شده در امور محتوایی شود. وقتی می گوییم محتوا، طبعاً بخش عمده ای از آن مربوط به حوزه فکر و فرهنگ می شود. البته محتوا منحصر به فکر و فرهنگ نیست اما سهم فکر و فرهنگ در محتوای فضای مجازی حداکثری است.

4- با توجه به نقش محوری تعریف شده در حکم مقام معظر رهبری برای تشکیل شورای عالی فضای مجازی، فعالیت دستگاههای مرتبط با حوزه فضای مجازی و فناوری اطلاعات و ارتباطات، بعد از ابلاغ این حکم نسبت به قبل از آن باید چه تفاوتهایی را داشته باشد؟

دستگاه ها باید بر حسب مصوبات شورای عالی فضای مجازی با نهایت هماهنگی و همکاری و با رویکرد جهادی به کار خود را ادامه دهند. به نظر می رسد شکل گیری شورا و مرکز ملی فضای مجازی که به مثابه هسته مفکّره و دبیرخانه شوراست، به معنی تمرکزدهی به امور صفی یا اجرایی در کشور نیست. خیر، هر دستگاهی مطابق قانون وظایفی دارد که باید پس از تأسیس شورا بر اساس تدابیر تازه به وظایف خود عمل کند. البته ممکن است لازم باشد در بعضی موارد در تقسیم کار ملی نیز تجدید نظر صورت گیرد اما روشن است که هر یک از دستگاه ها سهم مشخصی را در اجرا بر عهده خواهند داشت. مهم این است که بعد از راه اندازی شورای عالی فضای مجازی، دستگاه های مسئول در این زمینه همچون جزیره های جداگانه از هم قلمداد نمی شوند بلکه بدون آنکه نیاز به تمرکزدهی باشد، دستگاه ها بوسیله شورا هماهنگ می شوند و بستر همکاری و تعامل میان آنها بوجود می آید.

5 – مجلس شورای اسلامی در جهت پیشبرد منویات مقام معظم رهبری در تشکیل شورای عالی فضای مجازی چه نقشی می تواند داشته باشد؟

طبعاً با تشخیص شورای عالی فضای مجازی لازم است ضعف ها و خلأهای قانونی در این عرصه برطرف شود. تأسیس شورا هرگز به منزله کمرنگ شدن نقش مجلس نیست بلکه بر عکس، با ورود شورای عالی به عرصه و نظرات جامع و متقنی که شورا در اختیار مجلس قرار می دهد، انشاء الله حجم،سرعت و کیفیت قانونگذاری مجلس درباره فضای مجازی افزایش چشم گیری خواهد یافت. باید توجه داشت که نقایص قانونی در حوزه فضای مجازی زیاد است و باید هرچه سریع تر با تعامل شورا و مجلس برطرف شود. به نظر می رسد یکی از خواص عضویت رئیس محترم مجلس و همچنین رئیس محترم کمیسیون فرهنگی مجلس در شورا، تسهیل کردن ارتباطات مجلس و شورا باشد. البته روشن است که شورای عالی فضای مجازی شبیه شورای عالی انقلاب فرهنگی، در مواقع ضرور این اختیار را دارد که تصمیماتی را در حکم قانون اتخاذ کند لکن به نظر می رسد این نوع از تصمیم گیری ها مربوط به شرایط و موضوعات عادی نیست. در شرایط و موضوعات عادی، مصوبات شورای عالی فضای مجازی در طول مصوبات مجلس است.

6 – جایگاه و ظرفیت فضای مجازی به عنوان یک رسانه، در مقایسه با رسانه های سنتی تر مانند رادیو و تلویزیون چگونه ارزیابی می کنید؟ این رسانه های نوین چه ظرفیت های جدیدی برای گسترش ارزشهای انقلاب اسلامی دارند؟

در کشور ما و بر اساس قانون اساسی، رادیو و تلویزیون در حوزه پخش و نه تولید، در انحصار سازمان صدا و سیماست. این انحصار با ملاحظه وقوع بی عدالتی های رسانه ای در سایر کشورها منطق روشنی دارد. در واقع، قانون اساسی می خواهد صدا و سیما در خدمت منافع و مصالح همه مردم و همه دستگاه های نظام باشد نه جناح های مختلف سیاسی، صاحبان ثروت و یا مثلاً یک قوه. با این ملاحظه، مشترک شدن بخشی از قلمروی فضای مجازی با رادیو و تلویزیون و امکان شکل گیری شبکه های اینترنتی و شبه اینترنتی، به معنای رفع انحصار مورد نظر قانون اساسی نیست. البته همانطور که عرض شد، در کشور ما هیچوقت در تولید محصولات رادیو و تلویزیونی انحصار نبوده است بلکه بر عکس، همواره صدها شرکت خصوصی تولید برنامه ها را عهده دار بوده اند. و اما در پاسخ به بخش دوم سئوال شما، بنده هم با این نظر موافقم که رسانه سالهاست که معنای جدیدی یافته است و دیگر محدود به رسانه سنتی یعنی رادیو و تلویزیون یا مطبوعات نیست. امروز قطعاً اینترنت خود یک رسانه عظیم و اثرگذار است و ما باید برای انتشار فرهنگ و اندیشه اسلام ناب و اشاعه گفتمان های خالص انقلابی از آن استفاده کنیم. خوشبختانه حجم سایت ها و وبلاگ هایی که نیروهای انقلابی به صورت خودجوش در شبکه اینترنت ایجاد کرده اند و در نتیجه، تبادل اطلاعات آنها با مخاطب، بسیار بالاست، لکن این به هیچ وجه کافی نیست؛ بنابراین انتظار می رود سرمایه گذاری ها به ویژه برای ورود عمیق تر نیروهای مردمی به صحنه دهها برابر افزایش یابد.

7 – با توجه به اینکه خط مقدم مقابله با هجوم نرم دشمن در فضای مجازی، فعالان دغدغه مندی به صورت انفرادی و یا در قالب شرکت ها و موسسات هستند، به نظر شما شورای عالی فضای مجازی در تقویت این عقبه چه فعالیت هایی باید انجام دهد؟

همانطور که قبلاً عرض شد، مسأله اصلی و حیاتی کشور ما در فضای مجازی محتواست. با این وجود، پروژه های زیرساختی نظیر شبکه ملی اطلاعات که وعده آن بارها از سوی دولت داده شده، لازمه جاری و ساری شدن محتواست، لذا حرفی در اهمیت و ضرورت آنها نیست. البته امروز محتوا و سرویس با هم درآمیخته اند. پس محتوای مورد نظر اینحانب، شامل سرویس های قوی و جذاب هم می شود که توأماً در تولید و عرضه محتوا نقش موثری دارند. به نظر می رسد، کار اصلی را در محتوا، همین فعالانی که شما در سئوالتان به آنها اشاره نموده اید بر عهده دارند؛ لذا اگر شورای عالی فضای مجازی نقش و سهم بی بدیل آنها را به درستی درک کند و بستر لازم را برای تقویت آنها فراهم کند، انشاء الله در انجام مأموریت اصلی خود موفق خواهد شد. برای این منظور، ابتدا باید مجامع و اتحادیه های کلان و تخصصی شکل بگیرند. یا اگر شکل گرفته اند به آنها بهاء داده شود. منطقاً شورای عالی فضای مجازی نمی تواند با هزاران فعال در قالب شرکت، موسسه و حتی فرد روبرو شود، پس به مجامعی نیاز دارد که بتوانند نقش پل ارتباطی میان آن شورا و فعالان را داشته باشند. البته روشن است که شرکت ها، موسسات و افراد نیز از وجود این مجامع سود می برند و بواسطه آنها می توانند مطالبات خود از دستگاه های نظام را دنبال کنند. در حال حاضر به لطف الهی، طرح های بزرگی برای تحول محتوایی در فضای مجازی از سوی شرکت ها و موسسات مردمی تهیه شده که با مختصری کمک قابل اجراست. دولت محترم در سال 91 کمک های مالی خود به عرصه محتوا را به دلیل عدم اولویت گذاری درست در تقسیم بودجه، به شدت کاهش داد. امیدواریم در سال 92 این اتفاق تکرار نشود و شاهد کمک های لازم برای اجرای بخش مهمی از این طرح ها باشیم.