ماه رجب را با چه اعمالی آغاز کنیم؟/ کسی که توان روزه گرفتن در ماه رجب را ندارد، چه کند؟

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»- حامد صارم؛ خداوند متعال که خالق این جهان است، عالم هستی را بیهوده خلق نکرده است. حضرت حق که ذات او علم است و علم ذات اوست و بین ذات او و علم او دوئیت نیست؛ خلقتش مبنی بر حکمت است؛که عالِم هیچ گاه بی حکمت کاری از او سر نمی‌زند و هرچه علم بالاتر باشد، حکمت عظیم‌تر است و بر جاهلان حکمت، فعل عالم مخفی‌تر می‌ماند و خداوند که علم عین ذات اوست حکمت افعالش بر مخلوقاتش پوشیده است جز آنکه خویش از حکمت فعل خود خبر دهد.

خلقت بر اساس حکمت الهی

خداوند متعال بر اساس حکمت خلق انسان برای او در این دنیای فانی تکالیف قرار داده است و هر انسانی موظف است که آن تکالیف را انجام دهد. بی اعتنایی به تکالیف الهی و دستورات حضرت حق یعنی اینکه انسان عاصی بر خلاف حکمتی که برای آن حکمت خلق شده است حرکت می‌کند. خداوند به کسانی که از دستورات او سر پیچی می‌کنند یا اینکه تکالیف الهی را سبک می‌شمارند غضب می‌کند.

در قرآن کریم خداوند بسیار زیاد مردم را از گرفتار شدن در غضب الهی برحذر داشته است. در قرآن کلماتی را می‌بینیم مانند عذاب عظیم، عذاب مهین و عذاب الیم و ... عذاب‌های بزرگ خداوند عذاب‌هایی که خوارکننده هستند و عذاب‌هایی که دردناک هستند و کلمات دیگر که نشان از غضب خداوند بر صاحبان این عذاب‌ها است و در سوره مبارکه حمد از خداوند می‌خواهیم که ما را از مغضوبین قرار ندهد.

گناه متضاد با حکمت خلق است

اما انسان دارای نفس اماره است. شیطان بر انسان مسلط می‌شود و جهل حاکم بر انسان می‌شود. از این رو اوامر الهی مورد غفلت قرار می‌گیرد و از انسان گناهانی سر می‌زند که از روی جهل است. نادانی بزرگترین دشمن انسان است. هنگامی‌که غفلت به نادانی افزوده شود انسان را در ظلمات و تاریکی قرار می‌دهد.

حضرت ابوذر صحابی بزگوار پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید در سفری همراه با پیامبر در جایی اتراق کردیم. قرار شد هر کسی کاری را انجام دهد و عده ای هم دنبال هیزم رفتند در بیابان خشک به دنبال هیزم گشتیم هر کس تکه ای کوچک از چوب های خشک را آورد آهسته آهسته کوهی از هیزم در مقابل ما جمع شد. پیامبر فرمودند «گناهان کوچک شما مانند هیزم های کوچک است هنگامی‌که از آن غفلت می‌کنید، ناگهان کوهی از گناه در مقابل شما قرار دارد».

 
گناه کوچک بزرگ ترین گناه است

گناه هر مقدار هم که کوچک باشد. مغضوب خداوند است. جهل انسان را به گناه می‌کشد و غفلت، توبه را از یاد انسان می‌برد و پس از مدتی کوله‌باری پر از گناهانی که غضب خداوند را به دنبال دارد، همراه انسان می‌شود و غفلت چه بد دردی است که گریبان‌گیر انسان می‌شود و نادانی از غفلت بدتر؛ چه اینکه فرمودند بزرگترین گناهی که هرگز بخشیده نمی‌شود، این است که شخصی گناهی مرتکب شود و آب خود بگوید این گناه کوچکی است. کوچک شمردن گناه خود از بزرگ‌ترین گناهان است.

نسیم رحمت الهی همیشه وزیدن دارد

نسیم رحمت خداوند همیشه می‌وزد و خداوند در توبه را برای آدم بازگذاشته است و هر گناهی را می‌بخشد جز شرک به خداوند و هر گناهی بخشیده می‌شود، جز گناه نشناختن امام زمان و هر خطایی را خداوند چشم‌پوشی می‌کند جز کوتاهی در حق اهل بیت و هر فراموشی و غفلتی را خداوند با دیده تسامح بر آن می‌نگرد جز فراموش کردن غدیر.

گناه کاران خدا را خوشحال می‌کنند

نسیم جانفزای رحمت الهی است که همواره مردم را به سمت بازگشت از گناه و حرکت به سمت پاکی و پاکیزه‌گی می‌خواند از این رو رحمت خداوند همیشه جاری و ساری است. زمانی که بنده‌ای گریزان از رحمت الهی باشد و از آفریننده خویش فرار کند و به وسیله گناهان خود را به آغوش شیطان بیندازد. با اینکه شیطان دشمن قسم خورده خداوند است باز خداوند پشیمانی انسان را از گذشته خویش محترم می‌شمارد و ایشان را دعوت به توبه می‌کند و در کتاب خویش می‌فرماید که خداوند توبه کنندگان را دوست دارد و کسی را که خداوند دوست دارد ابداً وارد عذاب الهی نمی‌شود.

امام باقر علیه السلام فرمود: «فرحت و خوشحالی خداوند از توبه بنده گناه کارش شدید تر است از کسی که مرکب خود و زاد و توشه خویش را در شب ظلمانی گم کرده است و آن را می‌یابد و خداوند از آن شخص بیشتر مسرور می‌شود».(1)

غضب با رحمت همراه است

غضب و رحمت خداوند همراه یکدیگر می‌باشد. اگر کسی غضب خداوند را در نظر نگیرد و به تکالیف الهی توجه نکند و دلخوش به رحمت الهی باشد خود نیز مغضوب الهی است و اگر شخصی فقط و فقط نگاهش به غضب الهی باشد و مایوس از رحمت خداوند باشد او نیز ملعون است. اما گویی رحمت خداوند بر غضبش سبقت گرفته است. او که ربی کریم و پروردگاری بنده نواز است.

گناهان بندگانش را می‌خرد و به ازای این گناهان بهشت را به ایشان ارزانی می‌کند. او کالای نکبت بار گناه و معصیت را به وسیله توبه می‌خرد و به وسیله توبه گناهان را می‌سوزاند هر چند که باید شخص گناه کار را می‌سوزاند. خداوند برای خرید گناهان بندگانش و آزادی ایشان از بند آتش که درون آن هستند و به خاطر غفلت توجه به آن نمی‌کنند ماه رجب را قرار داد.

ماه رجب دریای رحمت خداوند است

ماه رجب نسیم رحمت الهی نیست، بلکه ماه رجب دریای بیکران رحمت الهی است. در این ماه ادعیه فراوانی را معصومین به ما یاد داده اند که معرفت‌زا و زائل‌کننده غفلت است. با توجه به این دعاها واضح می‌شود که آتش عذاب گناهان در این دنیا نیز همراه ما است. این مهلت خدا است که این عذاب ما را هلاک نمی‌کند با توجه به این ادعیه فهمیده می‌شود کسی که حجاب خویش را رعایت نمی‌کند، الان نیز در آتش است و مردی که رعایت حرام‌های الهی را نمی‌کند و ناموس مومنین را محترم نمی‌شمارد، الان نیز در آتش عمل خویش به سر می‌برد، ولی متوجه آن نیست و غافل است.

توجه به دعاهای ماه رجب این غفلت را از انسان دور می‌کند، ماه رجب ماهی است که سرعت انسان به سمت رضایت الهی دو چندان می‌شود و ارزش اعمال انسان بالاتر می‌رود چرا که ماه رجب ماه خدا است و از ماه های حرام است که جنگ در این ماه حرام است و حرام به معنای محترم بودن این ماه است از این رو در روایات بسیاری به روزه گرفتن در این ماه تشویق شده است.

 
ماه رجب ماه محترم

در عظمت این ماه باید دانست که خداوند در کتابش چهار چیز را حرام (محترم و قابل احترام) دانسته است.(2) اول مکه در آیه 146 سوره بقره مى‏فرماید: «و از جایى که بیرون رفتى پس بگردان رویت را سوى مسجد الحرام.»، دوم کعبه است که خداوند در آیه 98 سوره پنجم (مائده) مى‏فرماید «خداوند کعبه را محترم قرار داد براى قوام مردم.»، سوم شهر مکه که در آیه 94 سوره بیست و هفتم (نمل) مى‏فرماید «جز این نیست که به من فرمان داده شده است که بپرستم پروردگار این شهر را که حرام (محترم) گردانید آن را.»، چهارم ماه‏هاى حرام است که در سوره توبه فرموده است، از ماه‌ها، چهار ماه حرام است و نیز در آیه یک صد و نود و یک سوره دوم (بقره) فرموده است، «ماه حرام» و در آیه سوم سوره پنجم (مائده) فرموده است «نشانه‏هاى خداوند و ماه‌هاى حرام را حلال ندارید. (حرمتش را مشکنید)» وانگهى خداوند متعال ماه رجب را به حرمت و احترام تخصیص داده و در آیه 115 سوره بقره فرموده است «از تو مى‏پرسند از ماه حرام و کارزار کردن در آن.» (3)

اول رجب نوح بر کشتی سوار شد

از فضائل ماه رجب وقوع معجزه حضرت نوح در این ماه است در روز اول ماه رجب نوح بر کشتی سوار شد امام صادق (ع) فرموده است، نوح (ع) روز اول ماه رجب بر کشتى سوار شد و به آنان که همراهش بودند فرمان داد آن روز را روزه بگیرند و فرمود «هر کس آن روز را روزه بگیرد، آتش به اندازه مسیر یک سال از او فاصله مى‏گیرد و هر کس هفت روز روزه بگیرد، درهاى دوزخ بر او بسته مى‏شود و هر کس بیفزاید، خداى تعالى بر عمرش مى‏افزاید».

روزه دار ماه رجب حق شفاعت دارد

ماه رجب از جایگاه رفیعی برخوردار است. روزه‌دار در این ماه در قیامت، حقِ شفاعت پیدا می‌کند در قیامت که روز حسرت و سخت ترین روز انسان است روزی که قرآن می‌فرماید: «یوم یفر المرئ من اخیه» شفاعت روزه دار درباره بسیاری از دوستانش مقبول درگاه الهی واقع می‌شود امام رضا (ع) فرموده است: «هر کس براى رغبت به ثواب و پاداش خداى عز و جل، روز اول ماه رجب را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب مى‏شود و هر کس یک روز از وسط آن ماه روزه بگیرد، شفاعت او براى افرادى به شمار قبیله‏هاى ربیعه و مضر(4) پذیرفته مى‏شود و هر کس روزى از روزهاى آخر آن ماه را روزه بدارد، خداى متعال او را از پادشاهان بهشت قرار مى‏دهد و شفاعتش را در مورد پدر و مادر و عمو و عمه و خاله و دایى و آشنایان و همسایگانش مى‏پذیرد، هر چند میان ایشان کسى مستوجب آتش باشد.

بخشده شدن زنی که هفتاد بار مرتکب زنا شده‌باشد

ماه رجب ماه امید به رحمت خداوند است و ماه رجب ماهی است که همه درهای بهشت به روی بندگانش باز است و بزرگ ترین گناهان را خداوند می‌بخشد در این ماه فرصتی بسیار خوب برای تصمیمی‌بزرگ است تصمیمی‌که انسان جهت زندگی خویش را به سمت رضایت خداوند عوض کند. ماهی که انسان می‌تواند گذشته های خویش را جبران سازد گذشته انسان هر مقدار که تاریک و تیره باشد؛ در این ماه عذرگناه کاران پذیرفته می‌شود. تا جایی که فرمود «اگر زنی هفتاد بار زنا داده باشد و 29 روز این ماه را روزه بگیرد و دست از گناه خویش بردارد و توبه کند به آغوش رحمت خداوند باز گشته است» و در روایات فرمودند :«آن کس که بیست و نه روز از رجب را روزه بدارد، خدایش مى‏آمرزد، هر چند از مال مردم یکدهم باج گرفته باشد و هر چند زنى باشد که هفتاد بار مرتکب زنا شده باشد،به شرط آنکه فقط این روزه را براى کسب رضاى خداوند و رهایى از دوزخ‏گرفته باشد.»(5)

باید توجه داشت که اعدا در روایات نوعا برای نشان دادن کثرت و زیادی یک مطلب است از این جهت از این روایت می‌توان نتیجه گرفت اگر کسی عمری را در گناهی به این زشتی و عظمت بوده باشد با روزه روزهای ماه رجب از این گناه پاک می‌شود.

ارزش کسی که تمام ماه رجب را روزه بگیرد

و هر کس از ماه رجب سى روز روزه گرفته باشد، سروشى از آسمان او را ندا مى‏دهد که اى بنده خدا! خطاهاى گذشته تو را خداوند آمرزید و در اعمال آینده خویش کوشش کن و به دقت بنگر، و خداوند متعال در هر یک از بهشت‏ها به او چهل هزار شهر را مى‏بخشد که در هر شهر چهل هزار هزار کاخ زرین و در هر کاخ چهل هزار هزار خانه و در هر خانه چهل هزار هزار تخت نهاده شده و بر هر تخت چهل هزار هزار سفره زرین گسترده است که بر هر سفره چهل هزار کاسه زرین قرار دارد و در هر کاسه چهل هزار هزار نوع خوراکى و آشامیدنى است که هر یک رنگ و بوى مخصوصى دارد و در هر خانه چهل هزار هزار تخت زرین که پهنا و درازاى هر یک دو هزار ذراع است، نهاده شده و بر هر تخت دوشیزه‏یى از فرشتگان قرار گرفته که سیصد هزار زلف از نور دارد و هر زلفى را هزار هزار کنیزک با مشک و عنبر معطر مى‏سازند تا آنکه روزه گیرنده بهشت به آن برسد و این پاداش کسى است که تمام ماه رجب را روزه بگیرد.(6)

صدقه دادن به جای روزه نگرفتن

گفته شد: اى رسول خدا! آن کس که به سبب ضعف و بیمارى نتواند روزه بگیرد یا زنانى که پاکیزه نیستند و عذر شرعى دارند، چه باید انجام دهند تا به آنچه که وصف فرمودى برسند؟ فرمودند: براى هر روز گرده نانى به مستمندان بدهد و سوگند به کسى که جان من در دست اوست، هر کس، هر روز از رجب، چنین صدقه‏یى بدهد به آنچه گفتم و به بیش از آن مى‏رسد و اگر همه آفریده‏شدگان اهل آسمان‌ها و زمین جمع شوند که به اندازه پاداش او برسند، به یک دهم آنچه که در بهشت به آن شخص مى‏رسد، نمى‏رسند. (7)

کسانی که در ماه رجب نمی‌توانند صدقه بدهند

گفته شد: اى رسول خدا! کسى که قادر به انجام این صدقه نباشد، چه کند که به آنچه توصیف فرمودى برسد؟ فرمودند: در هر روز از ماه رجب از آغاز تا پایان روز سى‏ام، این تسبیح را صد بار بگوید:(8) «سبحان اللَّه الجلیل، سبحان من لا ینبغى التسبیح الا له، سبحان الاعز الاکرم، سبحان من لبس العز و هو اهل له»؛

و چه خوب است رحمت خداوند در این ماه شامل همه شیعیان شود(6) و توفیق عمل به این روایات را پیدا کنند. باشد که به واسطه توبه شیعیان خداوند گناهانی را که باعث طولانی تر شدن غیبت حضرت ولیعصر شده است را بیامرزد و شاهد ظهور آن رحمت واسعه الهی باشیم در زمانی که شیعیان در گوشه کنار جهان مظلوم و مهموم واقع شده‌اند و علائم ظهوری که قرار است در ماه رمبارک رمضان اتفاق بیفتد را مشاهده کنیم. (7)

پی نوشت ها :
1. الکافی/ ج 2/ ص 435/ باب التوبة ...
2. روضة الواعظین/ ترجمه مهدوى دامغانى، ص: 628، مجلس شصت و چهارم در فضیلت‏ ماه‏ رجب‏
3. بن عمر واقدى در مغازى در جنگ نخله که در ماه رجب بوده است، شأن نزول آیه را در آن باره دانسته است. رک. به: ترجمه مغازى/ ص 13/ ج 1/ مرکز نشر دانشگاهى، تهران، به نقل از روضه الواعظین ترجمه مهدوی دامغانی
4. دو قبیله پر جمعیت کنایه از زیادی و کثرت افرادی که روزهدار می‌تواند شفاعت کند
5. روضة الواعظین / ترجمه مهدوى دامغانى، ص: 634
6. در باره ماه رجب اعمال و فضائل بسیاری فرموده اند برای اطلاع می‌توانید به مفاتیح الجنان مرحوم محدث قمی ‌و یا الاقبال سید بن طاووس مراجعه کنید.
7. حارث بن مغیره از امام صادق علیه السّلام روایت کند که فرمود: صیحه‏ آسمانى‏ که در ماه رمضان واقع مى‏شود در شب بیست و سوم آن ماه خواهد بود.(صیحه آسمانی از علائم حتمی‌ظهور است )