آیا نوشتن عریضه برای امام زمان(عج)، وجهه شرعی دارد یا عملی خرافی است؟

گروه دین و اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ قرار دادن جانشین و خلیفه در زمین از سوی خداوند یکی از مواهبی است که حضرت حق بر آدمیان ارزانی داشته است؛ چرا که انسان ها در هنگام بروز مشکلات و استیصال به جانشین خدا بر روی زمین پناه می بردند و از وی طلب یاری می کردند.

روند ارتباط انسان با انبیاء و اوصیا را می توان نوعی اتصال زمین با آسمان دانست؛ به نحوی که بندگان به وسیله رسل و اوصیاء با حضرت حق ارتباط برقرار می کردند.

در تاریخ انبیاء و اهل بیت موارد بسیار فراوانی را داریم که مردم با حضور  در محضر امام مسائل زندگی خود را اعم از معیشتی، خانوادگی و فقهی مطرح می کردند و امام با قدرت الهی خویش آنان را راهنمایی می کرد و یا به مقصود مورد نظر می رساند.

هنگام غیبت صغری امام زمان(عج)، شیعیان با نوشتن نامه و  ارسال آن به وسیله سفراء یا نواب خاص با امام زمان(عج) ارتباط برقرار می کردند و در آن نامه ها از حوائج دنیوی از قبیل داشتن فرزند تا مشکلات مالی و فقر تا انتخاب همسر مناسب از امام زمان(عج) طلب یاری و استمداد می کردند.

بعد از غیبت صغری و  تغییر کیفیت ارتباط با امام زمان (عج)، دیگر ارتباط به وسیله نامه رسان با حضرت میسر نیود؛ چرا که آخرین نائب وفات یافته بود و حضرت، شخص خاصی را به عنوان رابط معرفی نکرده بودند.
 

اما در کلام ائمه راه‌های دیگری برای ارتباط و طلب استمداد از امام زمان (عج) مطرح شده است که در نگاهی منصفانه نمی توان کیفیت ارتباط حضوری را با برخی طرق ارتباط کنونی مقایسه کرد، اما واقعیت آن است که تنگناهای موجود در زندگی روزمره و استیصال در بسیاری از مشکلات ما را به سمت ولی الله می‌کشاند و از سوی دیگر درب خانه اهل بیت رفتن جزو وظایف هر شیعه‌ای است.
 
یکی از راه هایی که در کلام اهل بیت از آن برای ارتباط با امام معصوم نام برده شده است و برای آن احادیث و آداب خاصی ذکر شده است موضوع «عریضه نویسی» است. 

عریضه نویسی به معنی عرض حال کردن به کسی برای چاره جویی در کاری می باشد، که معمولا از سوی فردی که در رتبه پایین تر قرار دارد به کسی که در رتبه بالاتر قرار دارد انجام می گیرد.

عریضه نوشتن را می توان از مصادیق توسل به اهل بیت دانست که نه تنها توسط سیره بزرگان تایید شده است، بلکه احادیث و روایات رسیده در این موضع اتمام حجت در جهت صدق این عمل است.

همچنین لازم به ذکر است که موضوع توسل نیز در قرآن آمده است که به جهت اختصار به دو نمونه از آن اشاره می شود. خداوند در سوره مبارکه مائده آیه 3 می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا اتّقوا اللّه وابتغوا إلیه الوسیلة»؛ ای کسانی که ایمان آورده‏اید! تقوا پیشه کنید و وسیله‏ای برای تقرّب به خداوند انتخاب‏کنید.

همچنین در آیه 64 سوره مبارکه نساء می فرماید: «ولو أنّهم إذ ظلموا أنفسهم جاؤوک فاستغفروا اللّه و استغفر لهم الرسول لوجدوا اللّه توابا رحیما»؛ اگر آنها هنگامی‏که به خود ستم کردند -گناه مرتکب شدند- به سراغ تو آمده، و از خداوند طلب عفو و بخشش می‏کردند، و تو نیز برای آنها طلب عفو می‏نمودی، خداوند را توبه پذیر ورحیم می‏یافتند.

در روایات نیز به استغاثه و توسل اشاره های فراوانی شده است چنانکه در کتاب النجم الثاقب ص787 این روایت شریف آمده است، «چون درمانده و گرفتار شدی پس به حجّت استغاثه کن که او تو را در می‏یابد و حجّت برای کسی که از او استغاثه کند پناه و فریاد رس است».

عریضه نویسی یکی از مصادیق توسل است، به معنای آنکه در نامه ای حاجت یا مشکل خود را می نویسی و آن را در چاه آب رودخانه می اندازی.

خود نوشتن عریضه نیز در کتب روایی محل اعتنا است و ائمه (ع) آن را تایید کردند چنانکه در بحارالانوار، ج99 ،ص331 بابی است تحت عنوان «کتابة الرقاع للحوائج إلى الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها»؛ باب نوشتن عریضه برای برآورده شدن حوائج به ائمه علیهم السلام و توسل به آنها و طلب شفاعت از آنها در حرم آنها و موضوعات دیگر، و در آن چند روایت از کتابهای «مصباح الزائر و المصباح کفعمی و البلد الامین» در مورد عریضه آمده است و در کتاب «المصباح» نوشته کفعمی هم، نظیر چنین بابی وجود دارد و ذیل آن چند روایت آمده است.

همچنین مرحوم حاج شیخ عباس قمى در کتاب مفاتیح‏الجنان مى‏فرماید در کتاب تحفه الزائر از حضرت صادق(ع) نقل شده است که هرگاه تو را حاجتى به سوى خداى تعالى باشد یا از امرى خائف باشى در کاغذى این عبارات را بنویس: «بسم اللَّه الرحمن الرحیم اللهم انى اتوجه الیک....» تا آخر که در مفاتیح هست و در آخر آن حاجت خود را بنویس و آن را پیچیده در گلوله‏اى از گِل قرار بده و در آب جارى (مثل آب رودخانه) یا در چاهى بینداز (انشاءاللَّه) خداوند به زودى گشایش در کارت ایجاد مى‏کند».

همچنین برخی به انداختن عریضه در چاه اشکال وارد می کنند و آن را عمل خرافی می دانند لازم است در جواب این گروه از دوستان به روایات ذیل اشاره کنیم: «…ارمها فی النهر أو البئر أو الغدیر تقضى حاجتک إن شاء الله تعالى»؛ عریضه را در نهر آب یا در چاه و یا چشمه ای می اندازی خداوند انشاءالله حاجت شما را برآورده می کند.» و در روایات دیگری هم تعبیر چاه عمیق آمده است، «…ثم ترمی فی بئر عمیقة أو نهر …». بنابراین انداختن عریضه در چاه هم عملی شرعی است و در روایات به آن دستور داده شده است.

پی نوشت:

1. مفاتیح‏الجنان، ص 7974

 2. المصباح، ص531؛ البلد الامین،ص227، منهاج العارفین، ص448.