سلامت الکترونیک؛ شخص محوری به جای بیمارستان محوری

  گروه علمی«خبرگزاری دانشجو»؛

سلامت الکترونیک چیست؟

E-health یا سلامت الکترونیک به معنای جمع‌آوری، طبقه‌بندی و استفاده بهینه از اطلاعات مرتبط با سلامت یک فرد، از پیش از تولد تا پس از مرگ اوست. اطلاعاتی دوران جنینی و ماقبل آن، اطلاعات مربوط به لقاح اعم از دوره مراقبتی، دارویی یا آزمایشگاهی و... یا حتی اطلاعات به دست آمده از اتوپسی، محل دفن و... از جمله این اطلاعات است که در طول دوران زندگی هر فرد، در پرونده‌ای مشخص و به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شود.

مزایا

ثبت تاریخچه اطلاعات درمانی و بهداشتی شهروندان به صورت یکپارچه، به‌طوری‌که کادر نظام سلامت کشور و خود فرد به اطلاعات دسترسی داشته باشد، نتیجه اولیه اجرای طرح سلامت الکترونیک است.

بهبود کیفیت مراقبت از بیمار به دلیل اطلاع دقیق از سوابق وی، امکان ممیزی پیشرفته وضعیت بیمار و جلوگیری از تکرار آزمایش‌های پرهزینه، از مزایای اجرای این طرح است.

همچنین به دلیل دسترسی پزشک به سوابق پزشکی بیمار، تداخلات یا حساسیت‌های دارویی تقریبا حذف و با بهره‌مندی از سیستم‌های تصمیم‌یار، از اشتباهات پزشکی نیز جلوگیری می‌شود.

از اطلاعات دسته‌بندی شده درمانی افراد نیز می‌توان جهت افزایش کیفیت درمان، مواردآموزشی، تحقیقات پزشکی و بهینه سازی روش‌های مدیریتی مراکز بهداشت استفاده کرد.ضمن آن که اطلاع دقیق و به موقع از شیوع بیماری‌های واگیر، استفاده از تجارب برتر و به اشتراک گذاری یافته‌های پزشکی برای پژوهش، تولید، توسعه و مدیریت دانش پزشکی نیز از نتایج اجرای این طرح است.

کاهش مصرف مواد اولیه و لوازم اداری پزشکی مانند کاغذ و چارت‌های کاغذی، فیلم‌های رادیوگرافی، کیت‌های آزمایشگاهی و... در کنار کاهش دفعات مراجعه بیمار به مراکز درمانی صرفه جویی در هزینه‌ها را درپی خواهد داشت. چرا که در این طرح می‌توان بیمار را از طریق پورتال شبکه و پرونده سلامت شخصی، یا همان «دورپزشکی» نیز ویزیت کرد.

از طرفی، ارتباط اطلاعاتی بین مراکز بهداشتی، داروخانه‌ها و مراکز بیمه‌ای باعث افزایش کیفیت خدمات سلامت، کاهش زمان و هزینه‌های ارائه خدمات و امکان برنامه‌ریزی‌های بهتر می‌شود. در این طرح، جایگزینی شخص محوری به‌جای بیمارستان محوری، به پیشگیری و مدیریت امراض می‌انجامد و امکان ارتقای سلامت افراد جامعه با آموزش دوره‌های مراقبت فراهم می‌شود. الزامات اجرای طرح دستیابی به مزایای مذکور، نیازمند تجمیع و یکپارچه‌سازی اطلاعات به عنوان عامل اصلی و هسته مرکزی بحث سلامت الکترونیک است.

همچنین توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و پوشش مخابراتی، تغییر ساختار اماکن درمانی و بعضا ادغام یا ایجاد مراکز جدید از الزامات اجرای طرح است. به منظور ثبات در ادامه اجرای چنین طرح عظیمی، نگاه علمی و کارشناسی به موضوع حیاتی است. این امر به معنای عدم تغییر در مفاهیم و برخورد سلیقه‌ای با آن‌هاست. ایجاد رشته‌های دانشگاهی مرتبط و وضع قوانین کارآمد نیز به اجرای مطلوب‌تر طرح کمک خواهد کرد.

یکی از مهمترین نکاتی که در این طرح باید به آن توجه داشت، پیشگیری از زیان‌های احتمالی طرح مانند عدم اطلاع رسانی و مجاب سازی جامعه، رسانه‌ها، مدیران و کارگزاران ذیربط است. همچنین جلوگیری از افشای اطلاعات پرونده‌ها به عنوان حریم شخصی افراد و امنیت داده‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

محور قرار گرفتن وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به عنوان متولی احتمالی اجرای طرح و ممانعت از تصدی‌گری یا موازی‌کاری نهادهای مختلف (مانند تامین اجتماعی یا شرکت‌های بیمه) نیز در این طرح ضروری به نظر می‌رسد.

اجرای صحیح طرح سلامت الکترونیک، نیازمند تشویق بخش خصوصی به مشارکت در اجراست. نقش دولت در این میان، سیاستگذاری،نظارت،هدایت و حمایت است و باید از هرگونه دخل و تصرف در مسائل اجرایی مانند توسعه نرم‌افزاری و تجهیزات خودداری نماید. امری که متاسفانه تاکنون به وقوع نپیوسته و باعث شده این طرح که از سال 1380 در کشور کلید خورده، هنوز با سطح مطلوب، فاصله زیادی داشته باشد.

چه باید کرد؟

گسترش این طرح در کشور مستلزم درنظرگرفتن قوانین و سازوکارهای تشویقی و تنبیهی برای افراد و نهادهای ذیربط است. به این معنا که برای مشارکت در این طرح مشوق‌هایی نظیر تخصیص بودجه یا استفاده از اینترنت پرسرعت رایگان در زمان‌های مشخص و... وجود داشته باشد و در کنار آن، دولت، بخش خصوصی، سازمان‌های بیمه و بیمارستان‌ها درصورت عدم ارائه خدمات شایسته و مطلوب مشمول جریمه‌های بازدارنده شوند.

ازسوی دیگر، وضع قوانین در زمینه عدم انتشار اطلاعات شخصی افراد و امکان حضور داوطلبانهمنجر به ایجاد اعتماد مردم و مشارکت بیشتر در طرح می‌شود. به عنوان مثال درکشورآلمان، تشکیلپروندهالکترونیکسلامتاشخاص، فقط با رضایت فرد صورت گرفته وافرادمی‌توانند بخش‌هاییازپروندهراپنهانیامسدودکنند.

حتی می‌توان شرایطی را فراهم کرد که کاربر مجاز بتواند اطلاعات هویتی خود را به صورت مستعار درج کند. به‌عنوان مثال اگر بیمار به ایدز مبتلا باشد و بخواهد برای دریافت دارو یا معاینه به مراکز درمانی مراجعه کند، پزشک می‌تواند هویت مستعاری برای فرد درنظر بگیرد تا بتواند بدون فاش شدن هویت واقعی‌اش خدمات دریافت کند.

تاسیس وب‌سایت‌های تخصصی پزشکی از جانب مسئولان امر و ایجاد امکان پرسش و پاسخ، بدون احراز هویت فرد به منظور مجاب سازی وی برای مشارکت در طرح یا حتی مراجعه اولیه به مراکز درمانی نیز مدل دیگری از سازوکارهای تشویقی است.