پاسخ مراجع تقلید به انجام طواف در سازه‌های جدید مسجدالحرام

به گزارش گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو» آیات عظام خامنه‌ای، مکارم شیرازی، نوری همدانی، صافی گلپایگانی، وحید خراسانی، سیستانی، سبحانی، شبیری زنجانی و جوادی آملی از مراجع عظام تقلید، دیدگاه فقهی خود را درباره انجام طواف زائران و حجاج در سازه‌های جدید اطراف کعبه اعلام کردند.

 از جمله تغییراتی که در مسجدالحرام روی داده و بر مناسک حج برخی افراد نیز تاثیر دارد، ایجاد سازه ای جدید برای طواف افراد ویلچری است.
 

در سال های گذشته افراد معذور که با ویلچر طواف می کردند معمولا باید به طبقه دوم مسجدالحرام می رفتند ولیکن امسال سازه‌ای جدید در حیاط مسجدالحرام برای این گروه درست شده است که دارای دو طبقه می باشد. طبقه نخست آن که در صورت راه اندازی تا ایام حج ارتفاعی حدود سه تا چهار متر دارد به فتوای همه فقها طواف در آن صحیح است. اما طبقه دوم که ارتفاعی 13 متری دارد برخی طواف در آن را برای معذور کافی دانستند و برخی احتیاط کردند که معذور در طبقه دوم طواف کند و نایبی بگیرد که از طرف ایشان در صحن طواف کند.

باید توجه داشت، اکثر قریب به اتفاق زائران که توانایی کافی دارند همچون گذشته در حیاط مسجدالحرام و همسان با دیگر حجاج به طواف خواهند پرداخت و فقط افرادی که برایشان مقدور نیست در صحن مسجد الحرام طواف کنند در طبقه اول سازه جدید اقدام به طواف نمایند. البته در صورت ازدحام جمعیت و عدم امکان طواف در طبقه نخست سازه، در طبقه دوم طواف کرده و حتما از روحانیون کاروان راهنمایی بگیرند تا بتوانند بر اساس فتوای مرجع تقلید خودشان عمل کنند.

متن استفتاء

با توجه به اینکه عملیات تخریب قسمتی از مسجدالحرام و توسعه مطاف در حال انجام و در حدود 3 سال به‌ طول خواهد انجامید، لذا برای انجام طواف در اطراف کعبه سازه‌ای موقت در دو طبقه احداث شده است که طبقه اول آن با ارتفاعی در حدود نیمه ارتفاع دیوار کعبه و طبقه دوم آن بیش از 13 متر (هم‌سطح بام کعبه یا کمی بالاتر از آن) است که برای استفاده در موسم حج جاری و دو سال آینده در نظر گرفته شده و نماز طواف این افراد نیز پشت مقام در طبقات احداثی جدید خوانده می‌شود.
به نظر حضرتعالی طواف و نماز طواف افراد سالم و ناتوان بر روی سازه یادشده چه حکمی دارد؟

جوابیه مراجع عظام تقلید

آیت الله خامنه‌ای: در فرض سوال طواف در طبقه اول صحیح است ولی در طبقه دوم محل اشکال است و برای افراد ناتوان که ناچار از طواف در طبقه دوم می باشند احتیاط این است که علاوه بر آن نائب نیز بگیرند.

آیت الله مکارم شیرازی: طواف در طبقه اول سازه موقت اشکالی ندارد ولی در طبقه دوم هرگاه ثابت شود بالاتر از بام کعبه است جایز نیست مگر در ضرورت؛ و نماز در طبقه اول پشت مقام اشکالی ندارد و در طبقه دوم سازه جز در مقام ضرورت جایز نیست. همیشه موفق باشید.

آیت الله صافی گلپایگانی: به طور کلی چنانچه طواف در سازه جدید هم سطح و یا بالاتر از دیوار کعبه معظمه باشد، طواف صحیح نیست و نایب باید از طرف معذور در طبقه هم کف مسجد طواف را انجام دهد و نماز هم در طبقه هم کف پشت مقام خوانده شود والله العالم.

آیت الله سیستانی: اگر سازه جدید از دیوار بام کعبه معظمه کوتاه‌تر است هر چند از سطح بام کوتاهتر نیست، طواف بر آن جایز است و در مورد نماز طواف به تفصیل یاد شده در رساله مناسک عمل شود.

آیت الله نوری همدانی: طواف در طبقه اول سازه فلزی برای همگان حتی افراد سالم صحیح و مجزی است و طواف در طبقه دوم نیز تنها برای معذورینی که با ویلچر طواف می‌کنند و ارتفاع آنها از یک متر بیشتر نمی‌باشد، صحیح و مجزی است و نسبت به نماز، به طور کلی در هر جای مسجدالحرام – همکف، طبقه اول، دوم – خوانده شود صحیح است هر چند مستحب موکد خلف مقام است.

آیت الله سبحانی: الف: اگر جایگاه جدید بر پائین تر از سقف کعبه قرار گیرد مسلما طواف مجزی خواهد بود و در این قسمت فرقی میان معذور و غیر معذور نیست.

ب: جایگاه جدید بالاتر از سقف کعبه اما پائین تر از دیوار پشت بام کعبه باشد، در این صورت کسانی که معذورند و امکان طواف در کف مسجد یا طبقه دوم ندارند، برای آنها مجزی است، بلکه می توان گفت برای مطلق زائران حتی افراد مختار نیز کافی است، زیرا عرفا می گویند طاف بالبیت.
ج: جایگاهی که در فضای بالاتر از پشت بام کعبه باشد مسلما برای مختار کافی نیست، ولی کسانی که نمی توانند از سه راه پیشین بهره بگیرند طبق قاعده میسور کافی خواهد بود.

آیت الله شبیری زنجانی: در فرضی که محدوده شرط نباشد - در مناسک م1415 توضیح آن آمده - طواف از سازه فلزی چه طبقه اول و چه طبقه دوم حتی برای غیر معذورین صحیح و مجزی است. نماز طواف در طبقه اول سازه به شرط آنکه در همان سازه پشت مقام بخواند کافی است، اما نماز طواف در طبقه دوم سازه کافی نیست و در صورت عدم توان نائب بگیرد.

آیت الله جوادی آملی: طواف و نماز طواف افراد توانا و ناتوان بر روی سازه یاد شده صحیح است، هر چند سطح زمین افضل است.

آیت الله وحید خراسانی: با سه شرط طواف از سازه فلزی ( چه طبقه اول و چه طبقه دوم) صحیخ است: 1. سازه در محدوده مسجد قدیم باشد. 2. بنابراحتیاط حائلی نباشد.3. ارتفاع سازه از دیوار کعبه پایین تر باشد و در غیر این صورت؛ نایب بگیرد و به احتیاط واجب خودش در طبقه طواف کند.

جمع بندی فتاوی مراجع عظام

طواف در طبقه اول سازه فلزی اطراف کعبه

آیات عظام: خامنه‌ای، نوری، مکارم، سیستانی، صافی، جوادی:طواف صحیح است.
آیت الله زنجانی: در صورت وجود حرج نوعی برای طواف در محدوده، طواف صحیح است.
آیت الله سبحانی: اگر طواف در محدوده برای شخص طواف کننده مشقت دارد، اشکال ندارد.

طبقه دوم سازه

آیات عظام جوادی: صحیح است.
آیت الله مکارم: در حال ضرورت اشکال ندارد.
آیت الله نوری: برای معذورین با ویلچر اشکال ندارد.
آیات عظام سیستانی، زنجانی، سبحانی: اگر طبقه ی دوم سازه از دیوار کعبه پائین تر باشد اگر چه از بام کعبه بالاتر باشد طواف صحیح است. آیت الله زنجانی: در صورت وجود حرج نوعی و آیت الله سبحانی: در صورتی که طواف در محدوده مشقت داشته باشد.
آیت الله خامنه‌ای: محل اشکال است و احتیاط مراعات شود و علاوه بر طواف خودش، نایب بگیرد.
آیت الله وحید : با سه شرط طواف از طبقه دوم صحیح است: 1. سازه در محدوده مسجد قدیم باشد. 2. بنابراحتیاط حائلی نباشد.3. ارتفاع سازه از دیوار کعبه پایین تر باشد و در غیر این صورت؛ نایب بگیرد و به احتیاط واجب خودش در طبقه طواف کند.
آیت الله صافی: اگر هم‌‌سطح یا بالاتر از دیوار کعبه باشد صحیح نیست.

نماز طواف در سازه فلزی اطراف کعبه به طور کلی

آیت الله جوادی: صحیح است.
آیت الله نوری: اگر از پشت‌بام کعبه بالاتر باشد صحیح نیست.
آیت الله مکارم: در حال ضرورت صحیح است.
بقیه مراجع: در طبقه دوم سازه صحیح نیست؛ و نسبت به طبقه اول آن، در صورتی که احراز نشود خلف مقام نماز خوانده، صحیح نیست.