چرا روز دحوالارض در احادیث اهل بیت(ع) گرامی داشته شده؟ / در این روز چه عملی توصیه شده است؟

گروه اندیشه «خبرگزاری دانشجو»؛ بیست و پنجم ذی القعده در احادیث شیعه به نام دحوالارض نام گذاری شده است؛ دحو در لغت به معنای گستردن و غلتاندن است، اما اکثر مفسرین کلمه دحو را به معنای گسترش دادن معنی کرده اند.

در کل می توان بیان داشت که روز دحو الارض زمانی است که زمین به سمت و سوی خشکیدگی رفته و آغاز حیات بشر بر روی آن به اذن پروردگار آماده شده است. دحو الارض از زمان‌های با فضیلت است که بزرگ داشتن حق این روز سفارش شده تا آن جا که روزه آن معادل با ثواب شصت ماه روزه داری است و برای آن ادعیه خاصی ذکر شده. البته زیارت امام رضا(ع) در این روز نیز بسیار سفارش شده است.

با نگاه اجمالی بر محتوای ادعیه هایی که در امروز وارد شده است می توان به نکات بسیار ارزشمندی پی برد. در بخش اول ادعیه که برای روز دحوالارض آمده است به ذکر نعمات خداوند پرداخته و با این توصیفات به نیایش با پروردگار می پردازد: «خدایا اى گستراننده کعبه و شکافنده دانه و برگیرنده سختى و برطرف کننده هر گرفتارى.»

پس از نیایش با پروردگار در این دعا، خداوند را به حق پیامبر(ص) و اهل بیت آن بزرگوار قسم می‌دهیم تا راه توبه و بازگشت به خوبی برای ما فراهم شود؛ در نتیجه می‌توان بیان داشت که روزهایی مانند دحوالارض به سبب قداست و عظمت شأنی که دارند بستری مناسب برای پرستش خداوند و بازگشت به سوی نیکی هاست.

انجام اعمال عبادی مانند روزه گرفتن و خواندن ادعیه های وارد شده در این روز کمک می کند تا انسان نه تنها درجات تعالی و کمال را در مسیر زندگی بپیماید، بلکه سبب نجات از روزمرگی و بیهودگی نیز است.

با دقت در مضامین دعای روز دحوالارض که کفعمی در کتاب مصباح آورده، به نکات بسیار عمیق تری می توان پی برد که قبل از ذکر آن لازم است به حدیثی بسیار جالب از پیامبر(ص) دقت نمود.  عبایة بن ربعى گوید:

به عبد اللّه بن عبّاس گفتم: چرا پیغمبر خدا (ص) على را به ابو تراب کنیه داد؟ گفت: زیرا او مالک و صاحب کره زمین مى‏باشد، و بعد از پیغمبر (ص) حجّت خدا بر ساکنان زمین است، و بقاى زمین به او، و آرامش‏ زمین‏ از برکت وجود اوست، از پیامبر خدا (ص) شنیدم که فرمود: «روز قیامت چون شخص کافر نعمت‌هایى را که از خداوند به عنوان پاداش و کامیابى، براى شیعه على (ع) فراهم آورده است بنگرد، گوید: یا لَیْتَنِی کُنْتُ تُراباً؛ اى کاش من هم شیعه على بودم) و این است که خداوند فرموده: وَ یَقُولُ الْکافِرُ یا لَیْتَنِی کُنْتُ تُراباً» کافر در آن روز مى‏گوید: اى کاش خاک بودم- نبأ 78: 40 از روى حسرت مى‏گوید: اى کاش خاک بودم، تا به عذاب آتش نمى‏سوختم.(1)

زمین و تمام جهان خلقت در آفرینش و ثبات خود رابطه ای مستقیم با وجود مبارک اهل بیت دارند؛ چنانچه در حدیث مذکور آمده بود که آرامش زمین از برکت وجود امام علی(ع) است و به طور یقین بعد از ایشان آرامش زمین به سبب وجود حجت های معصوم خداوند می باشد.
 

در حدیث مشهور و معروف دیگری از امام زین العابدین(ع) روایت شده است:«ما امامان مسلمانان و حجت‌هاى خدا بر عالمیان و سادات مؤمنان و پیشواى دست و روسفیدان و سروران اهل ایمانیم، امان اهل زمین هستیم چنانچه ستاره‏ها امان اهل آسمانند، مائیم که خدا به وسیله ما آسمان را نگاهداشته تا بر زمین نیفتد جز به اجازه او و براى ما آن را نگهداشته تا بر اهلش موج نزند و براى ما باران ببارد و رحمت خویش نشر کند و زمین برکات خود را بیرون دهد و اگر امام در زمین نباشد زمین‏ اهل‏ خود را فرو برد سپس فرمود از روزى که خدا آدم را آفریده خالى از حجت نیست که یا ظاهر و مشهور بوده است و یا غایب و مستور و تا قیامت هم خالى نماند او حجت خداست و اگر چنین نباشد خدا را نپرستند، سلیمان راوى حدیث گوید از امام صادق (ع) پرسیدم چگونه مردم به امام غائب بهره‏مند شوند؟ فرمود چنانچه به آفتاب پس ابر بهره‏مند شوند.»
 
آرامش زمین، باریدن باران و ثمر دادن درختان همه از برکات وجود امام زمان(عج) است. بزرگ داشت روز دحو الارض و انجام اعمال عبادی آن در صورتی ارزشمند و مقبول درگاه حضرت حق است که به ما یاد آوری کند که آرامش و ثبات زمین به برکت وجود حضرت صاحب الزمان (عج) است.

چنانچه در دعای روز دحوالارض مستقیما به این مضامین اشاره شده است و بنده از خداوند طلب دوستی و ولایت پیامبر و اهل بیت پاک و مطهرش را دارد. در قسمتی از دعای دحو الارض آمده است: «خدایا مرا به حوض پیامبرت محمد(درود خدا بر او و خاندانش) وارد کن و از آن به من بنوشان، نوشاندنى سیراب کننده، روان و گوارا که پس از آن هرگز تشنه نشوم و از ورود به آن طرد نگردم و از آن‏ منع نشوم و آنرا قرار ده برایم بهترین توشه و کامل‌ترین وعده‏‌گاه، روزى که گواهان به پا مى‏‌خیزند.

خدایا لعنت کن گردن‌کشان‏ گذشته و آینده را، هم آنان‏‌که حقوق اولیایت را به ناحق به خود اختصاص دادند. خدایا پایه‏‌هایشان را بشکن و پیروان و عمالشان را نابود ساز. زمیه‏‌هاى هلاکتشان را به زودى فراهم فرما و کشورهایشان را از دستشان بگیر و راههایشان را بر آنان تنگ کن و بر آنان‏که با آنان سهیم و شریکند لعنت فرست».

در انتهای دعای دحو الارض برای فرج محمد و آل محمد دعا می‌کنیم و از خداوند می خواهیم:« خدایا در فرج دوستانت شتاب کن و حقوق تاراج‏ رفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را به حق آشکار کن و او را یارى‏‌رسان دینت بدار و درباره دشمنانت فرمانده به فرمانت قرار ده.
 

خدایا فرشتگان پیروزى را گرداگرد او همواره بدار و به آن دستورى که در شب قدر به او القا کردى او را انتقام‏ گیرنده خویش‏ قرار ده تا جایى‏ که خشنود شوى و دینت به وسیله او و به دست او به گونه‏‌اى نو و تازه بازگردد و حق به طور کامل ناب شود و باطل به صورت‏ همه جانبه به دور افکنده شود.

 خدایا! بر او و همه پدرانش درود فرست و ما را از همنشینان و خاندانش قرار بده و در زمان بازگشتش ما را برانگیز تا در دوران او در شمار یارانش باشیم. خدایا درک قیامش را روزى ما کن و در روزگارش ما را حاضر کن و بر او درود فرست و سلام او را به ما باز رسان. درود و رحمت خدا و برکاتش بر او باد.»(2)

بنابراین روز دحو الارض بر خلاف نگاه عامه مردم که از آن تنها به عنوان یک روز عبادی یاد میکنند معنایی فراتر و عمیق دارد و آن یاد آوری رابطه آفرینش و عالم خلقت با وجود انوار اهل بیت است؛ تا آنجا که می توان گفت زمانی بنده مسلمان به درک روز دحو الارض و کسب فضیلت امروز نائل می شود که بداند و توجه پیدا کند به وجود مقدس منتقم آل محمد(عج) و آرزو کند از یاران و حمایت کنندگان آن حضرت باشد.

 پی‌نوشت‌ها:
1.  معانی الأخبار/ ترجمه محمدى / ج‏1 / 278 / باب 56 - معنى«ابو تراب» ..... ص : 278
2.  الأمالی (للصدوق) / ترجمه کمره‏اى؛ متن ص186 تهران، چاپ: ششم، 1376ش.