به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، رسانه‌های جمعی نقش اساسی و مهمی در هدایت افکار عمومی در دنیای امروزی که دنیای تبادل سریع اطلاعات و به اصطلاح دهکدهٔ جهانی است ایفا می‌کنند. اهمیت و همین نقش انکار ناپذیر رسانه‌ها، واحدهای سیاسی را ناگزیر از برقراری ارتباط با رسانه‌ها کرده است. دولت‌ها نیز به عنوان یکی از واحدهای سیاسی که همراهی مردم را شرط لازم و اساسی برای اقدامات خود می‌بینند، رسانه را به عنوان ابزاری در جهت توجیه اقدامات و اطلاع رسانی خدمات صورت گرفته به کار می‌گیرند. در ایران نیز دولت‌ها از این ویژگی مستثنی نیستند و برای همین هموراه تعدادی از رسانه‌ها به صورت رسمی یا غیر رسمی در خدمت دولت‌ها در می‌آیند.
با روی کار آمدن دولت جدید، رسانه‌های جدیدی نیز متولد شدند که وظیفهٔ خود را حمایت از گفتمان و اقدامات دولتی قرار دادند و در کنار دیگر رسانه‌هایی که به سمت حمایت از دولت چرخش کرده‌اند، فضای تبلیغاتی وسیعی را برای دولت فراهم آورده‌اند. این یادداشت ضمن بیان تاریخچه مختصری از رسانه‌های حامی دولت و اقدامات آن‌ها در طول حیات جمهوری اسلامی، به بررسی رابطه دولت جدید و رسانه‌ها و شیوه درست ارتباط با آن‌ها می‌پردازد. اما پیش از آن آشنایی مختصری در خصوص سابقه مهم‌ترین رسانه‌های دولتی بیان می‌داریم.
آشنایی با رسانه‌های رسمی و غیر رسمی دولت‌ها:
خبرگزاری ایرنا
قدیمی‌ترین رسانهٔ دولتی در ایران خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا است که در سال 1360 با تغییر نام سازمان خبری پارس تأسیس شد. محمد رضا شریف اولین مدیر عامل ایرنا بود که پس از وی و در طول دوران جنگ، کمال خزاری وزیر خارجهٔ اسبق کشورمان در دوران اصلاحات این سمت را برعهده گرفت. فریدون وردی‌نژاد، عبدالله ناصری، جلال فیاضی، محمد جعفر بهداد و علی اکبر جوانفکر مدیر عاملان بعدی ایرنا بودند.1]
فریدون وردی‌نژاد، از مدیر عاملان سابق ایرنا
تآسیس موسسه مطبوعاتی ایران
در دوان تصدی وردی‌نژاد در دههٔ 70، موسسه مطبوعاتی ایران به منظور تهییه و چاپ روزنامهٔ دولتی ایران تشکیل شد. روزنامهٔ ایران به عنوان روزنامهٔ رسمی دولت از سال انتشار یافت که شاید جنجالیترین و پر سر و صدا‌ترین روزهای خود را در دوران تصدی علی اکبر جوان فکر به عنوان مدیر عامل این موسسه سپری کرد.
انتشار ویژه نامهٔ خاتون که مورد اعتراض بسیاری از مراجع و روحانیون قرار گرفت در کنار مصاحبه‌های جنجالی جوانفکر علیه قوه قضائیه، موجب محکومیت جوانفکر به یک سال زندان شد. اما جنجال دیگر در موسسه مطبوعاتی ایران، در هنگام دستگیری جوانفکر و مقاومت برخی از کارمندان روزنامه در برابر ماموران دادستانی رخ داد که باعث چاپ روزنامه ایران با تیتری سفید در روز بعد از این واقعه شد.
دیگر جنجال روزنامه ایران مربوط به کاریکاتور مانا نیستانی در تاریخ 22 اردیبهشت سال 85 در هفته نامه «ایران جمعه» ویژه نامه روزهای جمعه روزنامه ایران بود که در آن به آذری زبانان توهین شده بود. این مسئله اعتراضات گسترده‌ای را در شهرهای آذری زبان ایران به دنبال داشت که در نهایت منجر به توقف 5 ماههٔ چاپ روزنامه شد.
مدیرعاملان خبرگزاری ایرنا و موسسه مطبوعاتی ایران، به عنوان دستگاههای اطلاع رسانی رسمی دولت، توسط دولت مشخص می‌شوند و برای همین با تغییر دولت، جهت گیری این دو رسانه نیز تغییر کرده و در جهت گفتمان و منویات دولت جدید قرار می‌گیرند.
رسانه‌های غیر رسمی حامی دولت
به غیر از رسانه‌های رسمی، طیف دیگری از رسانه‌ها هستند که با آمدن دولت جدید متولد می‌شوند و با پایان کار دولت نیز کارشان را به پایان می‌رسانند. این رسانه‌ها معمولا از حمایت‌های مادی و معنوی دولت‌ها برخوردار خواهند بود اما به عنوان رسانهٔ رسمی دولت شناخته نمی‌شوند.
در دوران دولت اصلاحات صدور مجوز برای چاپ و توزیع روزنامه‌های زنجیره‌ای به همین دلیل صورت می‌پذیرفت. روزنامهٔ جامعه به مدیرمسئولی حمیدرضا جلایی‌پور اولین روزنامه از این دست بود که شش ماه پس از انتشار اولین شماره خود توقیف شد. تیم روزنامه جامعه پنجاه روز بعد روزنامهٔ توس را منتشر نمودند که این روزنامه نیز عمری طولانی نداشت و در چهل و پنجمین شماره خود متوقف شد. روزنامهٔ نشاط روزنامه بعدی طیف مشارکت بود که هفت ماه روی دکه روزنامه فروشی‌ها باقی ماند. روزنامه‌های عصر آزادگان، آفتاب امروز، صبح امروز و مشارکت نیز از سنخ همین روزنامه‌ها بودند که به دلیل چاپ مطالب ساختار شکنانه و تشنج آفرین و بعضاً برخلاف مبانی دینی و اسلامی توقیف شدند. تمام این روزنامه‌ها خود را وابسته به طیف اصلاحات و طرفدار دولت معرفی می‌کردند که در مواقع لازم حمایت‌های دولتی را نیز پشت سر خود می‌دیدند.
حمید رضا جلایی‌پور
در دوران ریاست جمهوری دولت نهم ودهم، با گسترش ضریب نفوذ اینترنت در ایران، شاهد گسترش قارچ گونه سایت‌های خبری تحلیلی بودیم که در این بین برخی اقدامات سایت‌های حامی دولت باعث بروز تنش و جنجال آفرینی در بین محافل خبری و سیاسی شد. اولین جنجال این تیم رسانه‌ای، مطلب سایت نوسازی در حمله به سید حسن خمینی بود که واکنش‌های منفی همه طیف‌های سیاسی را به دنبال داشت و بلافاصله فیل‌تر شد. تیم رسانه‌ای سایت نوسازی بعد از این و در دولت دهم نیز اقدام به تأسیس چند سابت خبری- تحلیلی از جمله نظام آباد، همت آنلاین، باکری آنلاین و... زد که وجه مشترک تمام این سایت‌ها حمایت‌های بی‌دریغشان از رئیس دفتر رئیس جمهور بود.
البته این تیم رسانه‌ای دولت بعد از محکومیت علی اکبر جوانفکر و با انتصاب حنیف حسین ستاریان به عنوان مدیر عامل جدید موسسه مطبوعاتی ایران، ماههای پایانی دولت دهم را در روزنامه ایران سپری کردند. روزنامه‌های خورشید و شهروند نیز دیگر رسانه‌های مکتوب بودند که به عنوان حامیان دولت و اسفندیار رحیم مشایی شناخته می‌شدند.
دولت اعتدال و رسانه‌ها
دولت یازدهم نیز مانند دیگر دولت‌ها حمایت رسانه‌های مختلف را برای ادامه کار خود لازم و ضروری می‌بیند و برای همین از اولین روزهای شروع به فعالیت، توجه ویژه‌ای به تاسیس و تسخیر رسانه‌ها برای حمایت از دولت داشته است. رابطه دولت جدید با رسانه‌ها را می‌توان در چهار سطح تعریف کرد.
1. رسانه‌های رسمی دولت: خبرگزاری ایرنا، روزنامه ایران و سایت شبکه ایران به عنوان رسانه‌های رسمی دولت اعتدال وظیفه پوشش اخبار مربوط به دولت و اطلاع رسانی خدمات دولتی به مردم را مانند دولتهای پیشین برعهده دارند.
2. رسانه‌های غیر رسمی حامی دولت: این طیف از رسانه‌ها با روی کارآمدن دولت یازدهم کار خود را شروع کردند که در این بین می‌توان به تأسیس پایگاههای اینترنتی کلید نیوز، خرداد نیوز، پایگاه خبری اعتدال و خبرگزاری تدبیر اشاره کرد.
محمد قوچانی
در زمینهٔ رسانه‌های مکتوب نیز روزنامهٔ هم میهن به مدیر مسئولی غلامحسین کرباسچی و سردبیری محمد قوچانی با هدف حمایت از دولت و گفتمان دولت چاپ خواهد شد. [2]
3. چرخش رسانه‌های اصلاح طلب به سمت دولت: طیف دیگری از رسانه‌ها که در حال حاضر به عنوان رسانه‌های حامی دولت یازدهم شناخته می‌شوند، رسانه‌های اصلاح طلبی هستند که با روی کارآمدن دولت جدید، گرایش و جهت گیری خود را به سمت حمایت از دولت قرار داده‌اند. در این طیف از رسانه‌ها که تعدادشان کم نیست می‌توان به روزنامه‌های اعتماد، شرق، آرمان، بهار، آفتاب یزد و... اشاره کرد. سایت‌های اینترنتنی عصر ایران و انتخاب نیز در فضای مجازی به سمت حمایت از دولت و گفتمان اعتدال چرخش داشته‌اند.
4. رسانه‌های غیر وابسته به دولت: در این طیف رسانه‌های بی‌طرف و بعضاً اصولگرایی قرار دارند که تحت حمایت مادی و معنوی دولت قرار ندارند. وظیفهٔ مهمی که این طیف از رسانه‌ها باید به آن اهتمام داشته باشند، نقد منصفانه، سازنده و دلسوزانهٔ دولت است که در رسانه‌های پرشمار حامی دولت مشاهده نمی‌شود. البته یکی از ملزومات این امر، نقد پذیر بودن و استقبال مسئولین دولتی از جریان نقد است که خوشبختانه رئیس جمهور «نقد از دولت و دولتمردان را نعمت بزرگی می‌داند که باید سر تعظیم در برابر آن فرود آورد.» [3]
تحت فشار قرار دادن رسانه‌های غیروابسته و منتقد دولت چه از لحاظ سیاسی و صنفی و چه از لحاظ مالی مانند مجبور کردن شرکت‌ها و موسسات دولتی به لغو قراردادهای تبلیغاتی خود با این سایت‌ها و بستن قراردادهای جدید برای تبلیغات در سایت‌های حامی دولت، باعث کم رنگ شدن تدریجی جریان نقد دولت خواهد که اولین ضرر این موضوع متوجه دولت خواهد بود. [4]
نتیجه گیری
تلاش دولت یازدهم برای همراهی رسانه‌ها با اقدامات خود و تأسیس رسانه‌های حمایت کننده موضوع جدیدی نیست و این تلاش‌ها با شدت و ضعفی متفاوت در دولتهای گذشته نیز صورت می‌پذیرفت. اما آنچه با مرور تجربه دولتهای گذشته به دست می‌آید حاشیه سازی و ساختار شکنی‌هایی است که با پشتوانهٔ حمایت‌های دولتی صورت می‌پذیرد وابسته بودن این رسانه‌ها به دولت نوعی مصونیت برای این رسانه‌ها به بار می‌آورد.
از طرف دیگر کثرت رسانه‌های حامی دولت یازدهم در کنار بایکوت و تحت فشار قرار گرفتن رسانه‌های منتقد و مستقل از دولت، می‌تواند منجر به قطع شدن هر صدای مخالف و منتقدی شود که در جامعه شنیده می‌شود و نوعی اقتدارگرایی را توسط دولت رواج دهد که دیگر به هیچ رسانه‌ای توان مخالفت با اقدامات دولت را نداشته باشد.
منابع
1. http: //hamshahrionline. ir/details/47082
2. http: //jahannews. com/vdcjmmetmuqevyz. fsfu. html
3. http: //www. farsnews. com/newstext. php؟ nn=13920701001303
4. http: //www. mashreghnews. ir/fa/news/254771/%D8%B7%D8%B1%D8%AD%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%AA-%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%86-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%A7
منبع: دیدبان
ارسال نظرات