نظریه «تهیه طرح های ساختاری- راهبردی (ناحیه ای و محلی)»ارائه شد

به گزارش گروه علمی«خبرگزاری دانشجو»، حمید ماجدی رئیس دانشکده هنر و معماری این واحد دانشگاهی در رابطه با این نظریه کاربردی گفت: در اواخر سال 1369 و در ابتدای دوره 10 ساله مدیریتاینجانب در دفتر طرح ریزی شهری وزارت مسکن و شهرسازی نظریه تهیه «طرح های ساختاری- راهبردی» با هدف توسعه (Development) بر مبنای نیاز جامعه (needs) و به منظور مشارکت حداکثری شهروندان و مدیریت شهری برای پاسخگوئی به نیازهای جامعه (به صورت مستقیم و غیر مستقیم) ارائه شد و بر این اساس تهیه طرح های« ساختاری- راهبردی (توسعه و عمران) شهرستان (ناحیه ای)» در چارچوب نظریه مذکور به عنوان اولین گام در ایجاد تحول در نظام شهرسازی کشور آغاز شد.

 

وی با بیان اینکه طرح های« ساختاری- راهبردی (توسعه و عمران) شهرستان» با هدف ایجاد تعادل در سطح شهرستان و با توجه به فضا، در جهت ارتقای کارآمدی و توزیع عادلانه جمعیت، فعالیت های اقتصادی و تحولات اجتماعی بین مناطق در سطح شهرستان تدوین می شود، تصریح کرد: پیش بینی شد که در مرحله بعد «طرح های ساختاری- راهبردی شهر»، «طرح هادی شهرها» و «طرح هادی روستاها» در چارچوب پیشنهادات طرح مذکور تهیه شوند.

 

در سال 1376 دومین گام در ایجاد تحول در نظام شهرسازی کشور با پیشنهاد تهیه "طرح های ساختاری- راهبردی شهر" به جای طرح های جامع شهری به صورت سنتی و تهیه طرح های "تفصیلی پایه"، "موضعی" و "موضوعی" به جای طرح های تفصیلی توسط اینجانب برداشته شد.  

 

رئیس دانشکده هنر و معماری واحد علوم و تحقیقات گفت: تهیه طرح های ساختاری- راهبردی برای شهرها با توجه به این که الگوی «طرح های جامع» در برنامه ریزی شهری و منطقه ای که بر مبنای نظریه «مکانیستی» و نظریه «کارکردگرائی» تهیه می شوند و از اوائل دهه 1970 اعتبار خود را از دست داده و از آن پس در اکثر کشورهای جهان به عنوان الگوی سنتی شناخته می شود، پیشنهاد شد.  

 

وی خاطرنشان کرد: نظریه تهیه طرح های ساختاری- راهبردی بر پایه دو اصل کارائی (Efficiency) بیشتر در نظام شهرسازی کشور از یک طرف و برابری یا عدالت اجتماعی (equity) از طرف دیگر ارائه شده است.

 

ماجدی افزود: توجه به چهار محور اساسی شامل توسعه اقتصادی در جهت دستیابی به کارائی بیشتر، توسعه اجتماعی و فرهنگی در جهت دستیابی به عدالت اجتماعی (برابری بیشتر)، زیست محیطی در جهت دستیابی به توسعه پایدار یا (Sustainable Development) و توسعه کالبدی (Physical Development) و تامین منابع مالی پایدار برای توسعه زیرساخت های شهری از نکات اصلی این نظریه قلمداد می شود.  

 

وی با بیان اینکه نوآوری این نظریه با بررسی فرآیند تهیه طرح های ساختاری- راهبردی که به صورت اسپیرال ارائه شده است و اقدامات هشت گانه ای در هر یک از چرخه های فرآیند مذکور صورت می گیرد، کاملاً مشهود است، گفت: دلیل انتخاب عنوان «طرح های ساختاری- راهبردی» برای شهرها تاکید بر این امر بود که ابتدا باید تعیین ساختار توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و کالبدی شهر مد نظر قرار گیرد و سپس راهبرد های لازم برای تحقق ساختارهای فوق ارائه شود.

 

ماجدی ادامه داد: «ساختار اقتصادی» شهر با هدف رشد اقتصادی آن و با توجه به منابع موجود در جهت بهره برداری کارآمد از منابع اقتصادی برای ایجاد حد اکثری درآمد و ثروت در شهر تعیین می شود.

 

این نظریه پرداز معماری افزود: «ساختار اجتماعی» شهر با هدف رفاه بیشتر و حد اکثر کردن مشارکت مردم و با توجه به جوامع موجود برای توزیع عادلانه منابع اقتصادی و فرصت ها، بین گروه های هدف در جامعه شهری تعیین می شود، «ساختارفرهنگی» شهر نیز با هدف ارتقای هویت و عطف توجه به فرهنگ بومی (ایرانی- اسلامی) کشور به عنوان پایه اصلی توسعه اقتصادی- اجتماعی شهر تعیین می شود.

 

ماجدی با بیان اینکه«ساختارکالبدی» شهر با دو هدف اصلی ارتقای عملکرد و با توجه به محیط مصنوع (Built Form) برای سکونت مناسب شهروندان و ایجاد نظم در نحوه استفاده از زمین شهری تعیین می شود، ادامه داد: در این ساختار به سازگاری با محیط برای حفظ آن و بهره برداری مناسب شهروندان از منابع طبیعی توجه می شود.تهیه طرح های تفصیلی «موضعی» برای مواضعی از شهر که محدوده آن ها در طرح ساختاری- راهبردی مشخص و طرح های تفصیلی«موضوعی» نیز برای موضوعاتی که در طرح مذکور فهرست می شوند، به صورت پروژه و در مقیاس طراحی شهری پیشنهاد شده است.

 

وی اضافه کرد: طرح های تفصیلی موضعی و موضوعی به صورت پروژه های عملی و با هدف کارائی بیشتر ، با توجه به میزان سرمایه گذاری برای حد اکثر استفاده قابل حصول با انتخاب پروژه های بهینه تهیه می شوند، برای قسمت‌هایی از شهر که در خارج از محدوده طرح‌های تفصیلی موضعی و یا بیرون از حوزه عملکرد طرح‌های تفصیلی موضوعی قرار دارند، طرح «تفصیلی پایه» در چارچوب پیشنهادات طرح ساختاری- راهبردی شهر تهیه می‌شود.  

 

ماجدی با اشاره به اینکه طرح‌های تفصیلی پایهدر واقع ابزارهای اجرایی پیشنهادات اصلی طرح ساختاری- راهبردی در زمینه کاربری زمین، ضوابط ساخت و ساز، شبکه ارتباطی و تأسیسات شهری است، تاکید کرد : طرح‌های تفصیلی پایه بر خلاف طرح‌های تفصیلی موضعی و موضوعی به صورت پروژه خاص نبوده و به مرور توسط مردم و از طریق نظارت وکنترل توسط نهادهای محلی به مورد اجرا گذاشته می‌شوند، این طرح‌ها به صورت کاملا اجرایی و برای یکبار تهیه و در بازنگری طرح‌های ساختاری- راهبردی دستخوش تغییرات اساسی نمی‌شوند و در صورت گسترش شهر به صورت توسعه پیوسته در مراحل بعدی، طرح تفصیلی پایه برای قسمت های جدید تهیه می شود.

 

دانشیار رشته شهرسازی واحد علوم و تحقیقات گفت: طرح های «هادی شهر» و «هادی روستا» نیز مشابه طرح های تفصیلی پایه و بر اساس پیشنهادات طرح ساختاری- راهبردی (توسعه و عمران) شهرستان تهیه می شوند،‌ علاوه بر آن طرح شهرهای جدید، شهرک ها (مسکونی، صنعتی، گردشگری، زیارتی و غیره) نیز در چارچوب پیشنهادات طرح ساختاری- راهبردی شهرستان و بر اساس الگوی طرح های ساختاری- راهبردی تهیه می شوند.

 

حمید ماجدی در دوره کوتاهی که در سال 1380 معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران را به عهده داشته است، تهیه طرح ساختاری- راهبردی شهر تهران و طرح های تفصیلی موضعی و موضوعی برای شهر تهران را آغاز کرد و طرح مذکور تهیه و به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران رسیده و طرح تفصیلی جدید شهر تهران نیز در چارچوب آن تهیه و تصویب شده است، تعداد زیادی طرح موضعی و موضوعی نیز تهیه و این فعالیت همچنان ادامه دارد.