به گزارش گروه فضای مجازی «خبرگزاری دانشجو»، به‌طور متوسط بالغ بر 50 درصد دانشجویان دانشگاه شاهد در آزمون کارشناسی ارشد قبول می شوند که شاخص بسیار خوبی است. به عنوان مثال بر اساس اعلام سازمان سنجش در رشته زیست شناسی دانشگاه شاهد از لحاظ درصد قبولی در سال 92 رتبه نخست کشور را بدست آورد. در رشته حقوق رتبه 12 را داریم از بین 319 دانشگاه. در مدیرت رتبه 10 را کسب کردیم. رتبه کشوری دانشگاه شاهد نیز سال به سال بهبود پیدا کرد و آخرین رتبه ای که ما داشتیم 29 کشوری بود. رتبه بین المللی ما در یکی از نظامهای رتبه بندی در سال 2013 رسیده به 1989 در حالی که اولین ورود ما به رنکیگ جهانی بیش از 2700 بوده است.دکتر کامیار ثقفی از سال 1385 تا کنون ریاست دانشگاه شاهد را بر عهده دارد. ثقفی، دارای مدرک دکتری مهندسی برق و الکترونیک و از جانبازان قطع دست دفاع مقدس است. او علاوه بر این با حکم رهبر معظم انقلاب اسلامی به عنوان عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی از زمان تشکیل تا امروز مشغول فعالیت است. آنچه در ادامه می بینید بخش اول مصاحبه خبرنگار شهید نیوز با رئیس دانشگاه شاهد است. دکتر ثقفی در این گفت و گو به تشریح دستاوردهای علمی و نیز برخی چالش های پیشروی این دانشگاه پرداخته است.
برای شروع گفت و گو، لطفا نحوه شکل گیری و هدف از تاسیس دانشگاه شاهد را شرح دهید؟
بسم الله الرحمن الرحیم. سوال خوبی برای شروع است بدین ترتیب به خیلی از سوالات و ابهامات درباره کارکرد دانشگاه شاهد پاسخ داده می شود. تاسیس دانشگاه شاهد در یک فرایند کاملا ارزشی شکل گرفت. مبدا بحث بر می گردد به فرمان حضرت امام(ره) در فروردین سال 65 که در آن فرمان معروف رسیدگی به امور تحصیلی و فرهنگی جامعه ایثارگری را مطرح می فرمایند. اعتقاد ما این است که فرمان امام (ره) یک مبنای کاملا محاسبه شده داشته و مبتنی بر نیاز حکومت بوده است. بعضا نگاه حمایتی برجسته می شود و اینکه ایثارگران باید مورد حمایت قرار بگیرند که البته حرف درستی است. اما من فکر می کنم امام (ره) بر اساس نیاز حکومت این دستور را دادند. جامعه ایثارگری همواره نشان دادهاند در پیشبرد اهداف متعالی انقلاب اسلامی تکیهگاه مطمئنی هستند؛ لذا سرمایهگذاری روی این بخش از جامعه برای تامین نیازهای مدیریت کشور اقدامی هوشمندانه است. در چنین سیری است که دانشگاه شاهد شکل می گیرد. اگرچه دانشگاه های زیادی در سطح کشور به ایثارگران خدمات داده اند و دانشگاه شاهد سهم کوچکی در جذب دانشجویان شاهد و ایثارگر دارد اما برداشت ما این است که هدف از تاسیس دانشگاه شاهد که به یکی از اسماء الهی مزین شده است در واقع پی ریزی یک مدل و الگو برای دانشگاه ها با مختصات ارزشی بوده است. یعنی همان دانشگاه اسلامی. قرار بود چنین اتفاقی بیفتد. بر این مبنا نظام این دانشگاه را در یک تراز ممتاز تعریف کرد. دانشگاهی با هیات امنای مستقل که رئیس جمهور، رئیس هیات امناء آن است و وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی، وزیر آموزش و پرورش، رئیس بنیاد شهید و نماینده ولی فقیه در بنیاد به اضافه چند عضو حقوقی و حقیقی دیگر در آن عضو هستند. پس در بالاترین تراز اجرایی، هیات امنای دانشگاه تشکیل شده است.
به دلیل ملاحظات ارزشی تصمیم گرفته می شود که دانشگاه به بنیاد شهید متصل باشد. بر اساس مصوبات قانونی وقت، در تهران دانشگاه دولتی نمی توانست تاسیس شود لذا دانشگاه به واسطه وابستگی به بنیاد شهید و امور ایثارگران یک نهاد عمومی غیر دولتی تعریف شد اما دانشگاه شاهد از نظر قوانین و مقررات، اعتبارات، پذیرش دانشجو، جذب اعضای هیات علمی عملا دولتی است و صرفا در بعد فرهنگی بدلیل مختصات ارزشی آن ضوابط اختصاصی نیز دارد.
اولین جلسات هیات امنای دانشگاه در زمان ریاست جمهوری آقای هاشمی رفسنجانی تشکیل شد. آن زمان تصمیم گیری شد که 60 درصد ظرفیت جذب به جامعه ایثارگری اختصاص پیدا کند و 40 درصد دیگر به افراد مستعدی که شاخص های مورد نظر را داشته باشند. البته ما هیچوقت به این ظرفیت نرسیدیم. این 60 درصد سقف جذب ایثارگران بود به شرط اینکه نمره تراز دانشگاه را اخذ کنند و تمایل هم داشته باشند که در این دانشگاه تحصیل کنند. بیشترین جذبی که ما طی سال های تاسیس از جامعه ایثارگران داشته ایم 22 درصد بوده و بقیه ظرفیت در اختیار سایر دانشجویان قرار گرفته است. امروز هم 11 درصد از ظرفیت دانشگاه را ایثارگران تشکیل می دهند.
دانشگاه با 7 رشته تحصیلی در مقطع کارشناسی و دکتری حرفه ای کارش را شروع کرد. امروز دانشگاه در قالب 8 دانشکده مشغول به فعالیت است و یک دانشکده دیگر هم به زودی فعالیت خود را آغاز میکند. در زیر گروه وزارت علوم دانشکده های علوم انسانی، هنر، فنی و مهندسی، علوم پایه و علوم کشاورزی مشغول فعالیت هستند. در زیر گروه وزارت بهداشت هم دانشکده های پزشکی، دندان پزشکی و پرستاری مامایی فعالیت می کنند که مجوز دانشکده طب سنتی را هم از شورای گسترش وزارت بهداشت اخذ کرده ایم. در حال حاضر دانشگاه با 60 رشته کارشناسی ارشد، دو رشته دکتری حرفهای، 38 رشته کارشناسی و 17 رشته دکتری تخصصی فعالیت میکند.
خب این مدل(جایگاه حقوقی) در عین فراهم آوردن فرصت های زیاد، چالش ها و مشکلات قابل پیش بینی را هم بوجود آورد. سال هاست که جایگاه و خاستگاه حقوقی دانشگاه دچار مشکل است. دانشگاه از یک جهت از لحاظ حقوقی وابسته به بنیاد شهید است. اما به عنوان یک دانشگاه عمده فعالیت هایش وابسته به دو وزارت خانه ذیربط است. علیرغم این وابستگی حرفهای، از آنجائیکه دانشگاه بلحاظ حقوقی زیر مجموعه وزارتین نیست، لذا به دانشگاه شاهد مانند دیگر دانشگاهها نگریسته نشده و یکسان مورد حمایت قرار نمیگیرد. با توجه به گستردگی آموزش عالی و مشکلات این حوزه طبیعی است که ما در پیگیری امور به دلیل وجود ابهامات قانونی، دچار مشکلاتی شویم. در عین حال هماهنگ کردن یک دانشگاه با 3 مجموعه بالا دست کار مشکلی است و تطبیق دادن ضوابط با این سه جایگاه حقوقی کار پیچیده ای به حساب می آید. وزن بسیار سنگین و ترکیب ممتاز هیات امنا در عین اینکه یک فرصت استثنایی است در جای خودش مشکل ایجاد می کند. با توجه به حجم زیاد مسئولیت اعضای هیات امنا، پرداختن به مسائل دانشگاه بطور طبیعی دراولویت فعالیت های این عزیزان قرار نمی گیرد. در دانشگاه ها سالی 2 بار هیات امنا تشکیل می شود اما ما این وضعیت را تاکنون نتوانسته ایم محقق کنیم. بعضا پیش آمده که جلسه هیات امنا طی یک سال اصلا تشکیل نشده است. مشکل دیگر تغییراتی است که با عوض شدن دولت ها در ترکیب هیات امنا رخ می دهد. آشنا ساختن اعضای جدید هیات امنا با اهداف، تاریخچه، نقاط قوت و ضعف دانشگاه فرایندی است که طبعا به سادگی امکان وقوع آن نیست. توجه داشته باشید وزرای محترم علوم و بهداشت رئیس هیات امنای کل دانشگاه های زیر مجموعه خود هستند و اگر بخواهند 2 بار در سال در جلسات دانشگاه های متبوع حاضر شوند وقتی برای انجام سایر مسئولیتهایشان باقی نمی ماند. لذا با سازوکارهایی در وزارتخانه های ذیربط این موضوع را سامان داده اند که طبعا با شرایط دانشگاه شاهد قابل انطباق نیست. این وضعیت برای دانشگاه تبعاتی داشته است و در نتیجه دانشگاه آنطور که باید از ظرفیت این ترکیب ممتاز بهرهمند نشده است. حتی در موضوع بودجه دانشگاه، امکان تعامل قانونمند با مجلس نداریم و برای هیچ معاونت پارلمانی تکلیف قانونی برای پیگیری بودجه دانشگاه تعریف نشده است. در این سال ها هرچه محقق شده حاصل تعاملات خود دانشگاه و لطف نهادهای مربوطه بوده که به موضوع ایثار و شهادت اهتمام دارند.
جذب دانشجو در دانشگاه شاهد به چه صورت انجام می شود؟
همانطور که گفتم این دانشگاه قرار بوده و هست که مدل و الگویی برای دانشگاه اسلامی ارائه کند و فارغ التحصیلانش مدیران آتی جامعه را تشکیل دهند. خب هر سیستمی با ورودی و خروجی هایش تعریف می شود. از ابتدا قرار شد ورودی های دانشگاه علاوه بر دارا بودن سطح علمی مناسب بر اساس شاخصهای کشوری، از تراز ممتاز تری در بعد ارزشی نیز برخوردار باشند. لذا بحث گزینش مطرح شد. گزینش دانشگاه شاهد چنین فلسفه ای دارد. دانشگاه شاهد در کنار چند دانشگاه محدود دیگر یک مرحله بررسی شرایط عمومی نیز دارد که بر اساس یک سری شاخص ها بررسی می کنند که افراد در اولویت جذب قرار می گیرند یا خیر. نگاه ما نگاه انتخاب اصلح است و بحث عدم صلاحیت افراد در میان نیست و از مسایل ظاهری گرفته تا نوع تفکر را در بر می گیرد. دانشگاه یک حداقل هایی را برای این منظور در نظر گرفت. به عنوان مثال در بحث پوشش خانم ها، حجاب برتر(چادر) به عنوان یک معیار در دانشگاه پیش بینی شد. به این معنی که افراد انتخاب کنند که اگر این شرایط را مطلوب می دانند به ما پیوندد یا در غیر این صورت در دانشگاه های دیگر تحصل کنند. لذا با چنین رویکردی فرایند جذب کاملا اختیاری است.
وضعیت علمی دانشگاه چه شرایطی دارد؟
تاکنون روی جایگاه علمی دانشگاه خیلی مانور نشده است. ما از رتبه های دو رقمی آزمون سراسری در رشته هایی مثل حقوق گرفته تا رتبه های 3 رقمی پایین مثل دندان پزشکی، روانشناسی و پزشکی دانشجو داریم. در دانشکده فنی و مهندسی از رتبه 1500 تا 3500 قبولی های در رشته های برق، عمران و مهندسی پزشکی دانشجو جذب می کنیم. در مجموع بطور متوسط 5000 نفر اول کنکور در دانشگاه شاهد جذب می شوند که امتیاز خوبی است.
البته با نگاه آرمانی (ارائه الگو و مدل دانشگاه اسلامی) باید بگوییم که آن پیشرفت مطلوب محقق نشده است. اما از این زاویه که ما با مجموعه حمایت هایی که شدیم و امکاناتی که داریم امروز در این نقطه هستیم، باید بگوییم که بر اساس شاخص ها، وضعیت قابل دفاعی داریم. اگر تعریف اولیه احیا شود و تکالیف درست انجام شود دانشگاه شاهد انشاالله جزو ممتاز ترین دانشگاه ها خواهد بود.
بر اساس کدام شاخص ها معتقدید که وضع موجود دانشگاه قابل دفاع است؟
همانطور که عرض کردم طبق تعریف اولیه قرار بوده که اکثریت دانشگاه را ایثارگران تشکیل دهند اما این اتفاق نیفتاده است. امروز بخش بزرگی از ایثارگران مدارج تحصیلی را در مقطع کارشناسی طی کرده اند و در حال حاضر نیاز به بستری دارند برای ورود به تحصیلات تکمیلی. از زمانی که من به دانشگاه آمدم، بازتعریف ماموریت های دانشگاه و تعریف برنامه های متناظر را به اتفاق همکاران در دستور کار قرار دادیم. یک برنامه 5 ساله برگرفته از این نگاه جدید تدوین شد. هدف اصلی این بود که تحصیلات تکمیلی را توسعه دهیم و جمعیت دانشگاه چرخش داشته باشد به سمت تحصلات تکمیلی، در عین اینکه ورودی کارشناسی هم در حد مناسبی حفظ شود. اجرای این برنامه از سال 86 آغاز شد. در سال 85 ما 25 رشته کارشناسی ارشد داشتیم اما در سال 92 رسیدیم به 60 رشته. درسال 85 تنها 1 رشته دکتری تخصصی داشتیم که این رقم در سال 92 به 17 رشته رسیده است.
امسال هم حدود 650 دانشجو در مقطع ارشد پذیرش داشتیم. ترکیب دانشجویی ما در بخش تحصیلات تکمیلی به سرعت در حال رشد است. دانشگاهی که 10 سال قبل رقم دانشجویان تحصیلات تکمیلی اش بسیار ناچیز بود امروز 41 درصد جمعیتش را دانشجویان تحصیلات تکمیلی تشکیل می دهند.
قبولی فارغ التحصیلان ما در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه های دیگر رو به رشد است. به طور متوسط بالغ بر 50 درصد دانشجویان دانشگاه شاهد در آزمون کارشناسی ارشد قبول می شوند که شاخص بسیار خوبی است. به عنوان مثال بر اساس اعلام سازمان سنجش در رشته زیست شناسی دانشگاه شاهد از لحاظ درصد قبولی در سال 92 رتبه نخست کشور را بدست آورد. در رشته حقوق رتبه 12 را داریم از بین 319 دانشگاه. در مدیرت رتبه 10 را کسب کردیم. رتبه کشوری دانشگاه شاهد نیز سال به سال بهبود پیدا کرد و آخرین رتبه ای که ما داشتیم 29 کشوری بود. رتبه بین المللی ما در یکی از نظامهای رتبه بندی در سال 2013 رسیده به 1989 در حالی که اولین ورود ما به رنکیگ جهانی بیش از 2700 بوده است.
درباره رتبه 29 کشوری باید به یک نکته اشاره کنم. نظام رتبه بندی آموزش عالی ما نظام درصدی نیست. یعنی نگاه نمی کنند که ما چه تعداد هیات علمی داریم و چه تعداد مقاله تولید می کنیم و بعد درصد بگیرند. بلکه به صورت کمی انجام می شود. اگر ما با 6000 دانشجو و 300 عضو هیات علمی 600 مقاله تولید کنیم و یک جای دیگر با 2000 عضو هیات علمی 2000 مقاله تولید کند، بالاتر از ما قرار می گیرد. ما همه دانشگاه های هم اندازه خودمان را پشت سر گذاشتیم. دانشگاه بعدی که جلوی ماست 11000 دانشجو و 600 عضو هیات علمی دارد. طبیعی است که با ما قابل مقایسه نیست. در واقع بر اساس ظرفیت کمی موجود، بهترین کیفیت را در مقطع کنونی کسب کرده ایم.
بخش عمدهای از موفقیتهای دانشگاه بدلیل توجه به پژوهش بودهاست. ورود به تحصیلات تکمیلی بدین معنی است که ما با جوانانی کار می کنیم که وارد حوزه تحقیقات می شوند. از سال 86 آماده کردن زیر ساخت های دانشگاه برای پژوهش در دستور کار قرار گرفت. این آمار مقالات دانشگاه است. از سال 86 تا سال 87 ناگهان رشد جهشی داریم. یعنی 106 مقاله پژوهشی به 220 مقاله افزایش پیدا می کند. من یادم است سال 86 با همکارانم بحث می کردیم تا امکان دسترسی به امکانات پایه را فراهم کنیم. پایگاه های اطلاعاتی زیادی به صورت آنلاین و آفلاین تهیه شد. مهمترین کاری که کردیم واگذاری مدیریت پژوهش به خود اعضای هیات علمی در قالب طرح پژوهانه بود. این کار باعث شد رونق در پژوهش را داشته باشیم. مقالات ISI هم از 86 تا 87 دو برابر شد.
تولید 590 مقاله کنفرانس داخلی و خارجی، 179 مقاله ISI و 281 مقاله علمی پژوهشی توسط 300 عضو هیات علمی در سال 91 نشان دهنده رونق پژوهش در دانشگاه شاهد است.
در قبولی مقطع دکتری تخصصی دستیاری هم وضعیت خوبی داریم. قبل از سال 87 آمار قابل ذکری در قبولی نداشتیم اما بتدریج به آمار خوبی رسیدیم. در گروه علوم پزشکی در مقطع دکتری حرفهای 50 تا 70 نفر درسال ورودی داریم که آن ها هم بیش از 50 درصد در مقطع دستیاری قبول می شوند. این هم قوت کیفیت آموزشی گروه علوم پزشکی دانشگاه شاهد را می رساند. ما رتبه اول آزمون دستیاری را هم داشته ایم. در المپیاد های مختلف هم رتبه های ممتازی کسب کرده ایم. در زیر گروه وزارت علوم نیز51 نفر از فارغ التحصیلان ما امسال در مقطع دکتری تخصصی قبول شدند. در مجموع روند رشد دانشگاه در تراز دانشگاه های ممتاز البته در حد 6000 دانشجو و 300 هیات علمی بوده و روند مناسبی است و جایگاه علمی شایسته ای داریم. هرم اعضای هیات علمی در این سالها بهبود قابل توجهی یافته است. تعداد استادان و دانشیاران دانشگاه رو به فزونی است و از سوی دیگر تعداد مربیان کاهش قابل ملاحظهای یافته است.
آن بخش از شاخص هایی که قابل رصد کمی است را خدمتتان عرض کردم. ضمن اینکه بسیاری از فارغ التحصیلان ما در مشاغل کلیدی دولتی و نیز در بخش خصوصی فعال هستند. نا گفته نماند 60 نفر از اعضای هیات علمی ما را ایثارگران تشکیل می دهند اعم از فرزند شهید، جانباز، برادر، خواهر و همسر شهید.
از اساتید خارجی هم استفاده می کنید؟
خیر. برداشت ما این است که کشور در شرایط کنونی می تواند نیازهای علمی اش را با استفاده از ظرفیت های داخل تامین کند.
ما نسبت دانشجو به استادمان را هم می کوشیم تا ارتقا دهیم. شاخصی هست در آموزش عالی تحت عنوان «دانشجوی کارشناسی – معادل». یعنی اینکه یک دانشجوی کارشناسی معادل یک دانشجو است، یک دانشجوی کارشناسی ارشد معادل 3 دانشجو و یک دانشجوی PHD معادل 6 دانشجو. بر این مبنا «دانشجو معادل کارشناسی» ما 11 هزار نفر است.
ما همانطور که در پذیرش دانشجو ملاحظات ویژه داریم در بخش هیات علمی هم توجهی خاص داریم. همینطور در جذب کارمند.
البته مشکلات جدی درمقابلمان وجود دارد. یکی از چالش های دانشگاه توسعه بخش بالینی است. در حال حاضر نسبت دانشجو به استاد در دانشکده پزشکی بسیار پایین است یعنی به ازای تقریبا هر 5 دانشجو 1 عضو هیات علمی. علت چیست؟ مشکل اساسی در توسعه علوم پزشکی، بحث عرصه است؛ یعنی بیمارستان. دانشگاه شاهد در حال حاضر فقط 1 بیمارستان فعال دارد به نام مرکز آموزشی-درمانی شهید مصطفی خمینی. این بیمارستان خودگردان است و برای ارائه خدمات درمانی و آموزشی بطور توامان با دشواریهای زیادی مواجه است. اساسا بودجه هایی که دریافت می کنیم آموزشی - پژوهشی است نه درمانی. طبیعی است که یک بیمارستان نمیتواند نیازهای آموزشی دانشجویان موجود را تامین کند چه برسد به تامین نیازهای توسعه. ما ناچاریم بطور پیوسته دانشجویانمان را مهمان کنیم به بیمارستان های دیگر.
در هر حال برنامه های توسعه دانشگاه در بعد کمی و کیفی با مشکل حمایتهای قانونی و اعتباری روبرو است. آمارهایی که خدمتتان عرض شد با این شرایط سخت بدست آمده است. تصور کنید اگر حمایت هایی که باید صورت می گرفت، محقق می شد و این موانع نبود در حال حاضر در چه نقطه ای بودیم؟
منبع خبر: شهید نیوز
ارسال نظرات