اقتصاد مقاومتی، بحث سیاسی و مولود روابط خاص ما با دنیا نیست/ دانشجویان اقتصاد مقاومتی را مانند انرژی هسته‌ای به یک مطالبه تبدیل کنند

به گزارش خبرنگار «خبرگزاری دانشجو»، نشست «نقش بانکداری در توسعه بر مبنای اقتصاد مقاومتی» در دانشکده اقتصاد دانشگاه امام صادق (ع) و به همت مرکز تحقیقات بسیج دانشجویی این دانشگاه و با مشارکت موسسه اشراق برگزار شد.

در این جلسه سید احسان خانروزی، پژوهشگر و محقق دانشگاه و وهاب قلیچ، پژوهشگر پژوهشکده پولی بانکی بانک مرکزی به بیان نظرات خود در ارتباط با نظام بانکی پرداختند که مشروح آن در این گزارش ارائه می‌شود.

قلیچ با اشاره به ضرورت اقتصاد مقاومتی گفت: ما تنها کشوری نیستیم که باید اقتصادمان را به این سمت ببریم و قبل از ما نیز کشورهایی دست به این کار زدند، اما الگو برداری صددرصد بین دوکشور امکان ناپذیر است پس از بحران نفتی که کشورهای عربی یک بار هم که شده غیرت نشان دادند و آمریکا و غرب را تحریم کردند و بعد از ماجرای انقلاب اسلامی ایران اقتصاد آمریکا حس کرده دچار چالش شده و آنها نیز برنامه‌ای برای مقاومتی کردن اقتصاد خود پیاده کردند یا برای مثال ترکیه با ایران قرارداد گازی گران قیمتی امضا کرد تا فقط از روسیه گاز وارد نکند مسئولان ما نیز بعد از ماجرای بستن گاز توسط ارمنستان بر روی مناطق شمالی به این نتیجه رسیدند که باید در حوزه انرژی مقاوم سازی کنند مقاوم سازی، یعنی اگر یک شوک یا زلزله به ساختمان شما وارد شد ساختمان شما مقاوم باشد شوک اعم از اقتصادی سیاسی و غیره است.

بانکداری در سایه، مانند اروپا به ایران نیز ضربه زد

در بحران اقتصادی که در اروپا رخ داد بحث پرداخت وام‌ها موج اول بود موج دوم کمبود نقدینگی در بانک‌های دنیا و موج سوم به تبع این دو افزایش بدهی‌های حکومتی برای اینکه یک بانک ورشکست نشود و موج آخر به تبع قبلی بالا گرفتن مشکلات اقتصادی بنابراین شکننده بودن اقتصاد اروپا از جهت بانکداری بود، البته بانکداری در سایه هم که در اروپا گسترده شد از عوامل بحران بود. افراط و حرص و ولع در استفاده از اوراق بهادار. همچنین در ایران نیز شاهد بانکداری در سایه هستیم مثلا حدود شش هزار صدوق قرض الحسنه و 850 موسسه مالی و اعتباری در حال کار هستند که بانک مرکزی توانش را ندارد جلو اینها را بگیرد بنابراین در ایران شاهد همان بحرانی هستیم که در اروپا رخ داد و سهمش 40 درصد تخمین زده شده است.

در ادامه خانروزی با بیان اینکه بهتر است یک اشتراک معنایی به دست آورده و سپس کار را پیش ببریم گفت: قصد دارم یک تمایزی بین بحث معنایی و ماهوی بگذاریم مقدمه‌ای که رهبری در سیاست‌های کلی به آن اشاره داشتند ناظر به این مسئله است که اقتصاد ما برخلاف غرب صرفا تامین کننده نیازهای دنیوی نیست و ویژگی‌هایی مانند عدالت محور بودن درون‌زا بودن و غیره از شاخصه‌های اصلی آن است.

به اعتقاد من این 24 بند ابلاغی آقا مهمترین اولویت‌های حال حاضر اقتصاد ایران است والا این 24 بند الگوی کامل نیستند و به فرموده خود رهبری قابل تکمیل هستند مثلا در بحث رفع فقر در هیچ کدام از بندها صراحتا صحبتی به میان نیامده است، اما تشخیص سیاست‌گذار این گونه بوده که اولویت‌ها را تا حدی که مشکلات را رفع کند مطرح کند مثلا اینکه سه بند به بحث درآمدهای نفت و گاز و چند بند به درآمدهای دولت اختصاص دارد. اولویت‌ها را نشان می‌دهد. اگر با این تصور که اقتصاد ما نباید شکننده باشد مسئله اقتصاد مقاومتی را مطرح می‌کنیم باید بدانیم این مسئله ابداعی ما نیست و از قدیم الایام هم خرمندان این را در نظر داشته و تجربه غرب و شرق هم نشان می‌دهد که آنها نیز بر این مسئله بی توجه نبودند.

سیستم مقاوم باید سه ویژگی داشته باشد

اساس تلقی من این است که اگر سیستم بخواهد مقاوم باشد باید سه ویژگی داشته باشد مولفه اول اینکه کوته فکر نباشد شما اگر کارگری باشد که برای شش ماه ساختن خانه‌ای در جایی اسکان دارد حتما خانه یا چند آجری که استفاده می‌کنید کفایت می‌کند اما به محض اینکه بخواهید برای طولانی مدت اسکان داشته باشید به مقاومتش فکر می‌کنید یکی از مشکلات ما این است که به نظام تصمیم گیری در تخصیص منابع نگاه بلند مدت نمی‌شود و نگاه‌ها چهار یا پنج ساله و به اندازه عمر یک دولت است و به بلند مدت و مسئله سیاست طولی به عرضی توجهی نمی‌شود.

مولفه دوم بیرون آمدن از محدوده نفع شخصی در انگیزه اقتصادی است و اینکه در کنار نفع شخصی بقای سیستم لحاظ بشود سیستمی که در آن هم بخواهند بدون توجه به پیامدها کار کنند ناپایدار خواهد بود همه مشکلات بعد از سل 1997 به این علت بود که تغییرات بدون توجه به آینده انجام می‌شد یا بحران 2008 به همین علت بود که افسارگسیخته برای کوتاه مدت نگاه می‌کردند و تصمیم می‌گرفتند.

مولفه سوم حداقل بدون وابستگی‌های راهبردی به بیرون که این درجه مقاوم شدن اقتصاد را بالا می‌برد بحران شرق آسیا به این علت بود که در دهه 90 نه تنها بازار سرمایه بلکه کل اقتصاد شرق آسیا به خارج از خودش وابسته شده بود.

در ادامه قلیچ با اشاره به مثلث مردم، رسانه ها و دولت در اقتصاد مقاومتی گفت: اصلاح الگوی مصرف، اصلاح الگوی خرید و اصلاح مطالبه گری از نقش های مردم است که رهبری نیز در بخش سبک زندگی به آن اشاره کردند، نکته مهم این است که نباید بگذارید بحث اقتصاد مقاومتی سیاسی بشود؛ چرا که واقعاً این بحث یک ضرورت ملی است نه یک گزینه ای که اگر به سمتش برویم بهتر باشد.

اقتصاد مقاومتی یک بحث سیاسی و مولود روابط خاص ما با دنیا نیست

پس از طرح این بحث توسط آقا عده ای گفتند این یک بحث معنوی است و به دنبال رضایت دادن به مردم هستند، اما اینگونه نیست شما در اروپا در بحث بازل 3 می بینید نوعی مقاوم سازی با شاخص های خاص اتفاق می افتد بعد از بحران 2008 قاعده های خاصی گذاشتند مثلاً بعد از 20 سال در ایران صندوق های قرض الحسنه از بانک ها جدا شد و در اروپا هم بحث تفکیک روابط خُرد مطرح شد یا قاعده‌ای که می‌گوید نگذارید بانک ها از حدی بزرگ تر شوند که نگذاریم ورشکست شوند البته می دانید در ایران عمده تمرکز بانکی ما بر 5 بانک محدود شده و این بسیار بد است و در اروپا هم همین بود.

پس اقتصاد مقاومتی یک بحث سیاسی و مولود روابط خاص ما با دنیا نیست؛ بلکه باید به چشم ضرورت به آن نگریست.

شبیه سازی 24 بند ابلاغی رهبری در نظام بانکی

من 24 بند رهبری را در نظام بانکی شبیه سازی کردم که با عینک بانکداری به آن نگاه کنیم که سرفصل های آن عبارتند از:
1-تقویم نقشه عملی راه
2-افزایش اتحاد و همگرایی نظام بانکی
3-هماهنگی بازار پول با بازار سرمایه
4-فرهنگ سازی و ایجاد گفتمان رایج در جامعه
توضیحی ارائه کنم اینکه این تصور در مردم وجود داشته باشد که بانکداری ما کاملاً ربوی است عنصر اعتماد را که مهمترین سرمایه است از بین می برد.

5-اصلاح تبلیغات بانک ها
6-توجه به مشکلات و نواقص در حوزه قانون گذاری
7-حرکت به سمت بانکداری اسلامی
8-شناسایی و هضم قوانین پولی و بانکی معارض
9-مدیریت هدفمندی رژیم ارزی
10-اتخاذ تدابیرکاهنده در نرخ ارز
11-برنامه کاهش تورم در کشور
12-هدفمندی در سیاست های پولی
13-پایین آوردن معوقات و مطالبات بانکی
14-استقرار نظام اعتبارسنجی مشتریان
15-تسهیل مقررات بانکی برای صادرات
16-مکان یابی عادلانه شعب بانکی و توزیع عادلانه منابع آن
17-نظارت هر چه بیشتر به منظور هدایت مشتریان به تسهیلات داخلی
18-ارتقای نظام سلامت بانکی
19-جلوگیری از رانت خواری
20-رصد برنامه تحریم بانکی
21-مقاوم سازی بخش بین الملل بانکی
22-مقاوم سازی بانکداری الکترونیک
23-افزایش سطح کیفی نیروی انسانی
24-مدیریت سطح کمی سرمایه

در ادامه خاندوزی در پاسخ به سئوال مجری مبنی بر اینکه به نظر شما در نظام بانکی نیازمند دگرگونی اساسی هستیم یا با اندک تغییراتی به هدف می رسیم، گفت: واقعیت این است که در نظام بانکی نیازمند مجموعه ای از فعالیت های هدفمند در حوزه نظری و نظام سازی هستیم به همین جهت در حوزه نظری سئوالاتی وجود دارد که باید از دانشگاه جوابش را بگیریم.

به قدری که نظام بانکی اهمیت دارد تاکنون به آن نپرداخته ایم، خارج از مسائل نظری هیچ شکی نیست اگر هیچ شوکی از بیرون به اقتصاد ما وارد نمی شد و نشود بانکداری ما خودش در آستانه مرزهای زنگ خطر قرار دارد و ما باید انتظارمان را از این بانکداری پایین بیاوریم.

بانکداری ما نه تنها مقاوم نیست بلکه از پس ابتدایات خودش هم بر نمی آید

بانکداری ما نه تنها مقاوم نیست بلکه از پس ابتدایات خودش هم بر نمی آید هم کارایی و هم رشد لازم را ندارد و هم بستری است برای فعالیت های غیرسالم و ناعادلانه، نه در تولید و تخصیص به اقتصاد کمک می کند و نه به نظام سالم اقتصادی، بلکه عملکرد کاملاً معکوسی دارد، بنده سعی می کنم در سه بخش پاسخ سئوالات را بدهم.

اولاً محتوای عملکرد سیستم بانکی به معنای قوانین و مقررات و نرم افزارهایی است که نظام بانکی با دو طرف مشتریان خودش عمل می کند این مجموعه قواعد ومقررات رسمی و غیررسمی که در سیستم بانکی عمل می کند تقریباً هیچ پیوستگی به نیازهای اقتصادی ایران ندارد اگر دقت کنید در بند 9 سیاست ها به نکته ای که رهبری به صورت فشرده پررنگش کرده است امهات بخش تخصیص است.

ثانیاً غیر از بحث محتوا، مسئله صورت بندی نظام بانکی نیز مطرح است به این معنی که ساخت بانک های ما در کنار موسسات مالی و اعتباری کمکی به تحقق بانکداری بدون ربا نمی کند و ثالثا مسئله نظام مدیریت و قاعده گذاری و نقش بندی سیستم بانکی است که این محور در گناهان دو بخش قبلی شریک است و معلول آنهاست.

به اعتقاد من مهمترین اولویت اصلاح سیستم مدیریت و قانون گذاری است، ما نظام بانکی را برای کارکردهای مشخص می خواهیم که اگر آنها را نداشته باشد به ضد خودش تبدیل می شود وامروزه بانک مرکزی به نهادی تبدیل شده که ناتوان از ایفای وظایف خودش است.

در انتها قلیچ ضمن تأکید بر این نکته که بانک مرکزی تحت سلطه دولت هاست و استقلال ندارد در پاسخ به خبرنگار «خبرگزاری دانشجو» گفت: اقتصاد مقاومتی به سمتی حرکت می کند که بانکداری بدون ربا را بسازد به صورت قطعی و صفر و یکی نمی توان نظر داد اما باید گفت: بله شبهات ربوی بودن بانک ها بسیار زیاداست.

قلیچ در پایان از دانشجویان خواست که اقتصاد مقاومتی را مانند انرژی هسته ای به یک مطالبه تبدیل کنند.