رعایت قوانین بین‌المللی دلیل کپی‌برداری مرورگر ملی «ساینا» از فایرفاکس!/ سکوت معنادار مسئولان درباره جزئیات طرح

گروه علمی «خبرگزاری دانشجو»؛ دهم مهر سال 92 بود که محمد‌رضا توکلی، سرپرست مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت از طراحی و آغاز به‌کار نخستین مرورگر ایرانی در نسخه‌های ویندوزی، لینوکسی و اندرویدی مرورگر ساینا متناسب با سیستم عامل کاربران ایرانی خبر داد و اجرای این طرح با همکاری مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت (متما) و شرکت ایمن رایانه امیرکبیر و مپنا به سفارش سازمان فناوری اطلاعات ایران انجام شد.

 

به گفته مسئولان ذیربط این مرورگر امکان شخصی سازی نحوه نمایش صفحه وب، دانلودگر ویدیو و امکان مرتب سازی بر اساس پربازدیدترین، محبوب‌ترین و جدیدترین سایت‌ها را از جمله امکانات این مرورگر عنوان کردند و اذعان داشتند که این مرورگر ایرانی به شکل متن باز طراحی شده و علاوه بر اینکه بومی سازی شده، استفاده از یکسری خدمات مانند پشتیبانی از زبان فارسی، تغییر تم، شکل و کدهای امضای الکترونیکی را پشتیبانی می‌کند.

 

همچنین مسئولان «متما» برخی از قسمت‌های این مرورگر را منحصر به فرد عنوان کرده و عنوان کردند بخشی از قسمت‌های این مرورگر مشابه خارجی ندارد مانند بخش حمایت از خانواده که در این مرورگر دیده شده تا خانواده‌ها این امکان را داشته باشند که اجازه استفاده بخشی از آدرس‌های اینترنتی را به فرزندان خود ندهند و از طرفی امکان کنترل استفاده از IP آدرس‌ها برای سنین مختلف در این مرورگر دیده شده است.

 

مسئولان متما تعداد کاربران این مرورگر را در ماه‌های نخست ارایه 300 هزار کاربر عنوان کردند و با مراجعه به سایت این مرورگر مشاهده می‌شود که خصوصیات زیادی برای این مرورگر بومی عنوان شده است. به گفته متما سطح امنیت بالا در این مرورگر فارسی، امکان شخصی سازی نحوه نمایش صفحه وب، دانلودگر ویدئو و امکان مرتب سازی بر اساس پربازدیدترین، محبوب‌ترین و جدیدترین سایت‌ها از جمله امکانات این مرورگر است.

 

همچنین این مرورگر ایرانی به شکل متن باز (اپن سورس) طراحی شده و علاوه بر اینکه بومی سازی شده، استفاده از یکسری خدمات مانند پشتیبانی از زبان فارسی، تغییر تم، شکل و کدهای امضای الکترونیکی را پشتیبانی کرده و ضریب امنیت کاربر را افزایش می‌دهد.

 

متما مدعی است از آنجایی که ساینا براساس امن‌ترین تکنولوژی‌های موجود توسعه یافته‌است از درجه بسیار بالایی از امنیت برخوردار است. به علاوه تمامی نقاط تبادل اطلاعات شخصی و نشت اطلاعات در این مرورگر بسته است. این ادعا می‌تواند به سادگی با نصب نرم‌افزارهای نظارت بر بسته‌های تبادلی شبکه مشخص شود.

 

پس از گذشت 3 ماه از ورود مرورگر ایرانی ساینا ابهامات و شائبه‌هایی در خصوص کپی یا بومی بودن این مرورگر مطرح شد و عده‌ای با قطعیت کامل عنوان کردند که مرورگر ساینا مرورگری کپی شده از فایرفاکس است و این مرورگر قابلیت ویژه‌ای ندارد.

 

این عده برای ثابت کردن ادعای خود به مواردی نیز استناد کردند و معتقد بودند از لوگو تا تمام مراحل نصب و راه اندازی مرورگر ساینا دقیقا قدم به قدم کپی برداری از روی فایرفاکس است و از نظر تست امنیتی و سرعت هم رده با کروم و فایرفاکس قرار دارد و حتی در مورد تست «HTML5» نیز دقیقا هم امتیاز با گوگل کروم قرار دارد که همین موضوع برای مرورگری که هنوز مراحل توسعه خود را طی نکرده است بعید به نظر می‌رسد.

 

همچنین مخالفان ساینا این مرورگر را صرفا یک ورژن شخصی سازی شده از مرورگرفایرفاکس عنوان کرده و تاکید کردند با یک بررسی ابتدایی و کلیک بر روی فایل اجرایی  saina.exe خواهیم دید که حتی هنوز کپی رایت این مرورگر با جمله «تمام حقوق برای مرورگر فایرفاکس محفوظ است» به چشم می‌خورد.

 

در ادامه این اظهارات آمده است این مرورگر تنها یک شخصی سازی شده از برترین مرورگر جهان بدون هرگونه دقت و ظرافت است و جای تعجب دارد که چگونه یک ورژن شخصی ساز شده فایرفاکس به عنوان یک مروگر ملی و با صدها میلیون تومان هزینه جایگزین همان مرورگر فایرفاکسی شود که به‌صورت کاملا رایگان و لحظه‌ای در حال توسعه، بروز رسانی و ارتقاء است و هر کاربری به راحتی می‌تواند پکیج اصلی مرورگر فایرفاکس را دانلود و پس از خارج سازی از حالت فشرده، تغییرات دلخواه خود از جمله زبان، منوها، پوسته‌ها و هر چیزی که به صورت پیش‌فرض بخواهید را اعمال و در آخر هم دوباره آن را Repackage  و یک مرورگر شخصی داشته باشند.

 

این عده معتقدند که حتی زبان فارسی را نیز نمی‌توان تنها شاخص این مرورگر دانست چرا که مرورگر اصلی فایرفاکس خود دارای زبان فارسی است.

 

برای یافتن پاسخی برای این ابهامات سعی شد تا نظر برخی از مسئولان متما (مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت) جویا شویم که متاسفانه هیچ‌یک حاضر به مصاحبه در این زمینه نشدند.

 

در نهایت یکی از افراد مطلع در مرکز مدیریت توسعه ملی اینترنت که بسیار مصر بود این مصاحبه بدون ذکر نام وی صورت پذیرد در مورد برخی ابهامات در خصوص کپی بودن مرورگر ساینا از روی فایرفاکس به خبرنگار علمی «خبرگزاری دانشجو»، با ارائه توضیحاتی اظهار داشت: دیدن برخی کلمات مربوط به فایرفاکس موضوع مخفی نبود که عده‌ای بخواهند آن را کشف کنند چرا که یک مرورگر ترکیبی از چند جنبه مختلف است که توسعه هر یک از این جنبه‌ها (از صفر تا صد) بدون شک به منابع زیادی از جمله ده‌ها و بعضا صدها نفر- سال نیروی انسانی نیاز دارد بنابراین باید نقشه‌راهی طولانی تدوین شود و به عنوان نخستین گام از این نقشه‌راه باید یک مرورگر بومی‌سازی شده اجرایی شود تا بتوان با دریافت بازخوردهای کاربران، نیازهای دقیق‌تر را شناسایی و جوانب کار را دقیقا سنجید و در ادامه یک مرورگر ایرانی را ایجاد کرد.  

 

وی در خصوص اینکه چرا در فایل‌های مرورگر ساینا کلمه موزیلا به چشم می‌خورد یاد آور شد: از آنجایی که در تولید این محصول از محصولات متن‌باز موزیلا نیز استفاده شده است و محصولات با مجوز MPL اجازه تغییر این نام را ندارند از این رو برای اخذ این مجوز عدول از این قوانین امکان پذیر نیست و در این راستا نیز ساینا تلاش کرده است علاوه بر قوانین داخلی به قوانین بین‌المللی هم پایبند باشد.

 

این منبع آگاه با بیان اینکه این مرورگر در حال حاضر حدود نیم میلیون کاربر دارد، خاطرنشان کرد: اینکه گفته می‌شود در مرحله اول اجرای این طرح حدود 400 میلیون تومان صرف شده و در مرحله توسعه آتی و اصلاح و تغییرات ساختاری به 500 میلیون تا یک میلیارد تومان بودجه نیاز دارد باید گفته شود که ما تنها اعلام کردیم که اگر این مقدار بودجه باشد خوب است و تاکنون هزینه‌ای به این میزان دریافت نشده است.

 

دلایلی که به عنوان «رعایت قوانین بین‌المللی و داخلی» برای کپی برداری ساینا از فایرفاکس از سوی مسئولان این پروژه بیان شده است هرچند که به ظاهر صحیح است ولی به باور بسیاری از فعالان این حوزه طراحی چنین مرورگری که نسخه برداری از نمونه موجود باشد نیاز به درخواست این میزان بودجه را ندارد ضمن آنکه این سوال پیش می‌آید که چرا از  واژه «ملی» برای چنین نسخه مبتدی که قابل اجرا در پروژه‌های دانشگاهی است، عنوان شد.

 

علاوه بر آن مسئولان متما که پیش از این موضوع مرورگر را رسانه‌ای کرده‌اند، حاضر به پاسخگویی نیستند و اطلاع از جزئیات چنین طرحی باید بدون ذکر نام منبع باشد. به هر روی قضاوت در مورد کپی بودن یا نبودن مرورگر ساینا که از آن به عنوان پروژه‌ای ملی یاد می‌شود و شفافیت در مورد سایر ابهامات نیازمند پاسخگو بودن مسئولان ذی‌ربط  دارد  تا کاربران را در مورد این موضوع آگاه کنند.