«خوشحال دیپلمات‌هایی» که نیاز به کلاس آموزشی دارند!

در دنیای امروز و بویژه در عرصه سیاست که هر حرکت فرد معنایی را انتقال می دهد و تاثیر و پاسخ خاص خود را به دنبال خواهد داشت، توجه به اصول مدون رفتاری و عملکردی از سوی فعالین و مسئولین بخشهای مختلف لازم و ضروری است. بویژه که در دنیای سیاست خارجی و دیپلماسی بین المللی این آداب و رفتارهای حساب شده طرفین در یک دیدار،  پایه و شالوده تعاملات بعدی خواهد شد.

از آنجا که در این دیدارها افراد بر پایه اصول مدون و رایج تعیین شده برای آن حضور می یابند توجه به ریزه کاری ها و جزئیات رفتارها و گفتارها امری ضروری است. این ظرافت ها در حدی است که حتی جهت دست دادن دو دیپلمات، رنگ لباس، ساعت قرارها، نحوه دست گرفت قاشق در وعده های غذایی کاری و حتی طرز نشستن افراد در برابر هم حامل پیام بوده و پروتکل های ویژه خود را دارد.

اما در کشورما و بویژه در دولت جدید که داعیه دار گشایش در روابط خارجی است، در همین مدت 48 ماه گذشته رفتارهای غیرمتعارف و بعضا ناشیانه ای رخ داده که باعث توهین و بی احترامی از سوی مسئولان خارجی به نمایندگان ایرانی شده است.

ماجرای خانمی که نایستاد

یکی از نخستین اقدامات غیرمتعارف دیپلماتیک در دوره اخیر که البته بی جواب ماند، بی احترامی رئیس هیات اروپایی به هاشمی رفسنجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. اگرچه بعدها برخی برای توجیه این توهین آشکار، در اظهارنظرهای مضحکی عجله ی هاشمی برای ورود به سالن را باعث جاخوردن خانم اروپایی و از دست دادن قدرت تصمیم گیری دانستند!

البته اگر بی احترامی این خانم به همین جا خلاصه می شد، شاید توجیه های این افراد قابل قبول می نمود اما نه تنها وی برای ادای احترام به استقبال مسئول ایرانی نرفت بلکه با پاهایی که روی هم انداخته بود نهایت بی احترامی را روانه دستگاه سیاست خارجی ایران کرد که البته رفتارش بی جواب ماند.

وزیرخارجه ای که حاضر نبود روسری به سر کند

در اقدام توهین آمیز دیگری، وزیر امورخارجه ی سابق ایتالیا که برای سفری رسمی به ایران سفر کرده بود، برخلاف پروتکل های بین المللی با نادیده گرفتن قوانین رسمی کشور میزبان، بدون روسری و پوشش سر از هواپیما خارج شده و حتی تا قسمت VIP فرودگاه نیز رفت اما این رفتار وقیحانه ی او با هشدار به موقع مسئولین کشورمان که حتی گفته می شود با تهدید به اخراج از کشور نیز همراه بوده، خاتمه یافت.

رئیس مجلس و لباس های نامتعارف خارجی ها

در اقدام بعدی، دو گروه خارجی با پوششی نامتعارف و با ملزوماتی که بیشتر شبیه به کوهنوردی و تفریح بوده تا یک دیدار سطح بالای خارجی، به دیدار رئیس مجلس ایران رفتند. اتفاقی که به شدت باعث آزردگی خاطر اذهان عمومی شده و این سوال را به وجود آورد که چرا مشتاقان و ذوق زدگان روابط با چشم آبی های اروپایی حتی به خود زحمت نمی دهند اصول اولیه دیپلماسی را مطالعه کنند تا اینطور در برابر رفتارهای نامتعارف که حاوی پیام های بسیار شفافی است، مبتدیانه عمل نکنند.

قطعا این تیم های اروپایی بهتر از تیم تشریفات اطلاع دارند که نباید با کوله پشتی و لباس غیررسمی با بالاترین مسئول پارلمانی ایران دیدار کنند اما برخی آقایان همچنان در خواب بودند که در دیدار دوم نیز این اتفاق رخ داد.

رئیس جمهور حقوقدان هم کتاب دیپلماسی بخواند

البته از این رفتارهای نامتعارف دیپلماتیک در حضور رئیس دولت یازدهم هم کم رخ نداده است. دست کم در همین دو سال و در دیدارهایی که بخشی از آن رسانه ای شده دو مقام اروپایی با بی احترامی به رئیس دولت ایران، رفتارهای نامتعارفی را به نمایش گذاشته اند.

نخستین بار در تابستان سال گذشته بود که رسانه های ذوق زدگان خبر دیدار به اصطلاح تاریخی رئیس دولت ایران و دیوید کامرون نخست وزیر روباه پیر را مخابره کردند اما کسی از نحوه نشستن غیرمحترمانه کامرون حرفی نزد.

در این دیدار کامرون انگلیسی با پاهای رو هم انداخته در مقابل ژست مظلومانه رئیس جمهور ایران، با نوعی تکبر و بی میلی در کلام سخن گفت. البته این رفتار دست کم با هشیاری ظریف، وزیر امور خارجه بی پاسخ نماند و بلافاصله وی شیوه نشستن خود را تغییر داد تا پاسخ کامرون را داده باشد.

روزهای اخیر نیز که لوران فابیوس یا همان «مسیو ایدز»، مرد خون های آلوده؛ پای به خاک ایران گذاشت، این اتفاق تلخ بازهم تکرار شد و این بار در کشور خودمان فابیوس فرانسوی در حضور رئیس جمهور شیوه نشستنی نامتعارف در پیش گرفت.

فابیوس که یک مقام رده پائین تر از روحانی محسوب می شود و باید با دقت بیشتری عمل می کرد نه تنها به اصول دیدار با مقام بالاتر بی توجهی کرد بلکه در مقابل رئیس دولت ایران بازهم گستاخانه با پاهای رو هم انداخته به گفتگو پرداخت که این اقدام نیز تنها با لبخندهای روحانی و حالتی که تداعی کننده ی درماندگی از سوی او بود؛ همراه شد.

در حاشیه دیدارهای فابیوس با سایر وزرای ایرانی نیز آنقدر خنده ها و قهقهه های برخی وزرای ایرانی در برابر لبخند تصنعی و دست دادن های با اکراه وزیر فرانسوی آزاردهنده بود که شاید پرداختن به آن در این مجال نگنجد.

خانمی با شلوار خانگی

حضور خانمی با شلوار پلنگی خانگی در دیدار اخیر هیات وزارت خارجه ایتالیا با حسن روحانی آخرین نمونه از این دست توهین ها به مقامات ایرانی بود که صرفا با خنده های سرخوشانه ومستانه ی رئیس جمهور کشورمان همراه شده و واکنشی درخور نیافت.

کلاس ویژه برای حقوقدانها و سرهنگها

البته در این بین یکی از کارها و اصولی که وزیر امورخارجه ایران آشنایی نسبی خود را در آن نشان داده، همین اصول دیدارها و دیپلماسی خارجی است. چیزی که البته از وظایف اصلی و ابتدایی وزیر خارجه است و اگر غیر از این باشد باید در علم و توانایی وی شک کرد.

اگرچه خنده های خارج از ضابطه ی ظریف در دیدار با مقامات غربی مخصوصا در ماههای ابتدایی مسئولیتش، انتقادهای فراوانی را به همراه داشت اما او و تیم تشریفات وزارت خارجه نشان داده اند که رفته رفته درحال افزایش تجربه و آموختن رفتار متناسب دیپلماتیک هستند.

یکی از اقدامات ارزشمند در این زمینه نحوه استقبال از فابیوس فرانسوی بود. کسی که از منفورترین چهره های سیاسی در اذهان عمومی ایران است و دست هایش به خون های آلوده آغشته است، با یک توجه ویژه پیام نفرت مردم ایران را دریافت کرد. در زمان حضور وی و مراسم استقبال نه تنها ظریف برای استقبالش به مقابل ساختمان وزارت خارجه نرفت و منتظر ماند تا فابیوس پله های وزارتخانه را بالا بیاید تا پلیس بد فرانسوی از شدت انزجار مردم ایران مطلع شده و البته حدود و جایگاه ناچیز فرانسه در روابط با ایران را نیز درک کند.

هرچند هنوز هم توهین های مقامات غربی با عدم واکنش و پاسخ مناسب از سوی وزارت خارجه کشورمان مواجه شده و توهین به مقامات و قوانین ایرانی روز به روز شکل جدیدتری به خود می گیرد اما به نظر می رسد لازم باشد دیپلمات های کارکشته ی کشورمان که بسیاری از آنها اکنون یا خانه نشین هستند و یا از دایره ی اثرگذاری در سیاست خارجه به دورند، یک دوره آموزشی برای همه مسئولان دولتی برگزار کنند تا شاهد این برخوردهای آماتور و مبتدیانه از سوی مسئولان نباشیم.

در دنیای ارتباطات امروز که هر حرکت اندام بدن پیامی ویژه متبادر می کند و هر حرف و بیانی نشان دهند یک استراتژی عمیق فکری با عقبه ملی است، لزوم یادگیری و رعایت اصول دیپلماسی و روابط خارجی یک اصل اساسی برای موفقیت توام با توسعه در روابط بین المللی است.

به نظر می رسد نباید ذوق زدگی و تعجیل همراه با عدم علم و آگاهی برخی مسئولان زمینه ساز افزایش توهین ها و خدشه وارد شدن به عزت و کرامت مردم ایران شود، چیزی که غرب و بویژه اروپایی ها ثابت کرده اند در انجام آن ید طولایی دارند که نمونه هایی از این رفتار کاملا برنامه ریزی شده در دیدارهای اخیر هیات های دیپلماتیک اروپایی با مسئولان کشورمان بررسی شد.

شاید خالی از لطف نباشد که مسئولان دولت فعلی در این زمینه نگاهی به رفتار دیپلمات های سابق و کهنه کار کشورمان بیندازند که با اقدام مناسب در برابر هر توهینی نه تنها زمینه ی افزایش حرمت شکنی را از میان می بردند بلکه نشان می دادند که با اصول رفتارها و پروتکلهای بین المللی را به خوبی آشنایند.