مسابقه ملی طراحی خودرو فرصتی برای پیشرو بودن در فناوری خودروهای الکتریکی

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرگزاری دانشجو؛محمد هادی بابکی مدیر برگزاری مسابقه طراحی ملی خودرو در این گفتگو به تشریح مسابقه و ظرفیت های کشور در حوزه وسایل نقلیه الکتریکی پرداخته است.

یک معرفی کوتاهی از پژوهشکده شهید رضایی ؟

پژوهشكـده سامانه‌های هوشمند صنعتی شهيد رضايي دانشگاه صنعتي شريف همواره سعي داشته است، دانشجويان و دانش‌آموختگان را براي حضوري فعال در عرصه‌هاي علمي، پژوهشي و اجرايي كشور آماده سازد. نقطه قوت اساسي اين مركز، ارتباط مستمر با دانشگاه است كه موجب شده تا علاوه بر دسترسی به نيروي انساني متخصص، همگام و همپای علوم و دانش روز پيش رفته و بر لبه دانش روز دنيا حرکت کند.

انجام پژوهش‌های کاربردی-توسعه‌ای، تجاری‌سازی ایده‌های نو و پژوهش‌های فناورانه در حوزه دانش‌های نوین و سطح بالا (Hi-Tech) و انجام فعالیت‌های ترویجی از جمله ماموریت های این پژوهشکده است.

مسابقه ملی طراحی ماشین با چه هدفی ذیل فعالیت‌های پژوهشکده شهید رضایی تعریف شده است؟

همان طور که گفته شد، یکی از ماموریت های این پژوهشکده شهید رضایی، انجام فعالیت های ترویجی با هدف اعتلای نهضت نرم افزاری، کشف استعداد های برتر و تربیت نخبگانی در کشور است. به همین منظور و از سال 1385 اقدام به برگزاري مسابقه ملي طراحي ماشين نموده است. طی چهار دوره گذشته این مسابقات موضوعاتی چون طراحی و ساخت خودروی الکتریکی تک سرنشین، طراحی و ساخت خودروی الکتریکی دو نفره، هيبريد نمودن يكي از خودروهاي ساخت داخل و طراحی و ساخت موتورسیکلت الکتریکی در دستور کار قرار گرفته است.

مبنای انتخاب موضوع وسایل نقلیه الکتریکی در ادوار این مسابقه چه بوده است؟

در طراحی مسابقه، منظور از ماشین هر نوع دستگاه و سیستمی می تواند باشد. ولی با توجه به اینکه يکي از چشم اندازهاي صنعت خودروسازي در دنيا، استفاده از انرژي‌هاي جايگزين و جهت‌گيري به سمت وسائل نقلیه پاك از جمله خودروها و موتورسیکلت های هيبريدي و الکتريکي است و اين مسأله امروزه به عنوان يکي از زمينه‌هاي تحقيقاتي در شرکت‌هاي مهم خودروسازي دنيا مطرح است. به همین دلیل کمیته علمی مسابقات، از جمله جناب آقای دکتر سهراب پور، با نگاهی به اهمیت وسایل نقلیه الکتریکی و درک درستی از آینده ی این حوزه، طراحی و ساخت وسائل نقلیه الکتریکی را از سال 85 مورد توجه قرار دادند.

در دو دوره اخیر مسابقه نیز با ادامه روند دوره های قبل، موضوع طراحی و ساخت موتورسیکلت الکتریکی مورد توجه قرار گرفت که با توجه به تاثیر موتورسیکلت ها در آلودگی هوای کلان شهرها، از اهمیت دو چندانی نیز برخوردار است. البته بحث هزینه های مالی سنگین ساخت خودرو برای تیم های دانشجویی نیز در این تصمیم موثر بوده است.

ولی به نظر می رسد سالهای طولانی با فراگیری وسایل نقلیه الکتریکی فاصله داریم. نظر شما چیست؟

در اسناد بالا دستی و مطالعات صورت گرفته در دنیا آینده‌ی روشنی را برای وسائل نقلیه جهان  در قالب الکتریکی و هیبریدی ارائه داده است. به عنوان مثال موسسه مطالعاتی NaviGant گزارش داده است که تا سال 2035حدود 55% وسائل نقلیه دنیا از نوع الکتریکی و هیبریدی خواهد بود. از طرف دیگر بحث کمبود انرژی فسیلی نیز حرکت به سمت این نوع از وسائل نقلیه را ضروری کرده است. هم اکنون نیز تعداد زیادی از کشورها قوانین حمایتی برای گسترش استفاده حمل و نقل الکتریکی وضع کرده اند.

در واقع تا کمتر از 30 سال بعد، خودروی الکتریکی بیشتر از خودروی بنزینی خواهیم داشت.

بله. البته اهمیت این حوزه، تنها از نظر فراگیری نیست. در واقع، خودروسازی می تواند صنعت و اقتصاد کشور را متحول کند. یعنی اگر ما صحبت از خودرو های الکتریکی می‌کنیم باید در کنار آن به تولید باتری فکر کنیم. باید به معادن لیتیم فکر کنیم. باید به سیستم مدیریت باتری، ایستگاه های شارژ، مدیریت شبکه برق، خدمات پس از فروش، و ..... فکر کرد. همچنین جانمائي، برپايي ايستگاه هاي تامين برق، نحوه رساندن برق به موتورسيکلت ها و تامين ايمني موتورهای برقی نیز نيازمند برنامه ريزي است.  باید زیر ساخت های این مساله پیش از شکل‌گیری آن فراهم شده باشد. بحث باتری و ایستگاه شارژ برای این نوع از وسائل نقلیه بسیار حائز اهمیت است. همچنین زیر ساخت علم , دانش و نیروی انسانی نیز بسیار مهم است. در بعضی از صنایع دستگاه و اپراتور باهم وارد شدند که این حالت مطلوب نیست.

از جهت دیگر شروع به موقع و دقیق در این حوزه، ما را تبدیل به یک کشور پیشرو خواهد کرد که این می تواند موجبات اتفاقات مثبت صنعتی، اقتصادی و فرهنگی بعدی شود. مجموع دلایل بیان شده باعث شد تا دانشگاه در این حوزه ورود پیدا کند.

آیا مسابقه تواسته است در زمینه هایی که مطرح کردید، موفقیتی نیز داشته باشد؟

بله. دستاورد های مسابقه بسیار متعدد و قابل توجه بوده است که اگر بخواهم به طور مفصل توضیح بدهم، شاید خود یک گزارش جداگانه ای بخواهد. ولی به طور خلاصه، اول اینکه این مسابقه به اذعان بسیاری از شرکت کننده ها و اساتید دانشگاه های کشور، یکی از قوی ترین و علمی ترین مسابقات سطح کشور است که توانسته در طی 4 دوره بیش از 1000 نفر نیروی متخصص تربیت کند. بسیاری از این افراد هم اکنون یا خود صاحب کسب و کار فنی و دانش بنیان هستند یا در شرکت های بزرگ، مخصوصا خودروسازی های معروف کشور، مشغول فعالیت می باشند. عدم مهاجرت نخبگانی بسیاری از شرکت کننده های این مسابقات از جمله نکات جالب توجه است.

دومین دستاورد مسابقه، آشنا کردن مسئولین کشور و نخبگان علمی و فنی با اهمیت این حوزه است. شاید جالب باشد ذکر این نکته که در دوره های اول این مسابقات، بسیاری از مسئولین معتقد بودند، خودروی الکتریکی تنها یک اسباب بازی است و هرگز به بازار نخواهد رسید. اما حالا اکثر مسئولین و تصمیم گیران کشور، خودروسازهای دولتی و خصوصی، برنامه های مشخصی برای حرکت به سمت وسایل نقلیه الکتریکی دارند.

دستاورد های دیگر مسابقه می توان به تولید خرده فناوری های بعضا قابل توجه در این حوزه، تهیه و ایجاد زیرساخت انسانی و فنی و علمی مورد نیاز برای تولید وسایل نقلیه الکتریکی در کشور اشاره کرد. احداث خط تولید موتورسیکلت الکتریکی بومی، ساخت نمونه های عملیاتی موتورسیکلت و خودروی الکتریکی بومی از دیگر دستاوردهای مسابقه بوده است.

چند تیم از مسابقه توانستند محصولات خود را تجاری سازی کنند؟ مشخصا مسابقه چه اقدامی برای تجاری سازی محصولات ساخته شده انجام داده است؟ آیا از شرکت های سازنده ی موتور سیکلت در کشوربرای شرکت در این مسابقه دعوت شده است؟

بله، تعدادی از این شرکت ها از این مسابقه استقبال کردند و تقاضای دراختیار گرفتن نیروی انسانی و طرح‌های قابل تجاری سازی در این مسابقات را داشتند.

ضمنا تعداد محدودی از تیم های شرکت کننده توانستند به محصولات تجاری نیز برسند. ولی برای جلوگیری از هدر رفت پتانسیل مسابقه، که البته بسیار هم قابل توجه است، نیاز به تجمیع تیم ها و مدیریت و هدایت و حمایت آن ها وجود دارد که مجموعه شهید رضایی توانایی، علاقه و آمادگی این موضوع را دارد که البته نیاز به همکاری نهادهای زیر ربط از جمله معاونت علمی و خودروسازهای داخلی است.

منظور شما از تجمیع نیروها چیست؟ مشخصا چه برنامه ای می توان داشت؟

وسایل نقلیه الکتریکی شامل حوزه های و زیر سیستم های متفاوتی می شود از جمله سیستم های انرژی و باتری، مدیریت باتری و مدیریت شبکه؛ طراحی موتور و درایو و بحث های الکترونیکی؛ طراحی سیستم های هوشمند و هوشمند سازی این وسایل؛ طراحی سیستمی و ... ، که به نظر هر کدام از این موارد نیاز به یک تیم کار کشته و متمرکز دارد. یعنی ما به یک آمایش متخصصین و نخبگانی در این حوزه نیازمندیم که این کار نیاز به یک مرکزیت دارد. پژوهشکده شهید رضایی با بهره مندی و ارتباط با تعداد زیادی از متخصصین این حوزه، آمادگی دارد اقدامات لازم در ایجاد این مرکزیت انجام دهد.

با احتساب موارد گفته شده، به نظر شما چه زمانی شاهد استفاده گسترده وسایل نقلیه الکتریکی در کشور خواهیم بود؟

گسترش وسایل نقلیه الکتریکی نیاز به الزامات متعددی دارد. اول الزامات قانونی و حمایتی که بسیاری از کشورها دارند. دوم الزامات زیرساختی از جمله زیرساخت های فنی، انسانی و پشتیبانی است. الزام سومی که می توان اشاره کرد، تبلیغات و فرهنگ سازی است. باید توجه داشت گسترش سریع تکنولوژی نو در میان عامه مردم، علاوه بر الزامات قانونی و حمایتی، نیاز به فرهنگ سازی و تبلیغات دارد. البته مهم تر از گسترش استفاده این وسایل، گسترش درست آن است. در واقع باید در ابتدای راه تصمیمات اساسی و درستی نسبت به این حوزه گرفته شود و نسبت صنعت ما با این وسایل مشخص شود.

می توان گفت با بضاعت های کمی که وجود داشت و بستری که این مسابقه توانست فراهم کند، همزمان با دنیا در این زمینه ورود پیدا کردیم و به نسبت، از دنیا عقب نیستیم اما نیاز به برنامه ریزی دقیق، سیاستگذاری صحیح و حمایت و پشتیبانی حوزه‌های مربوطه هستیم.

علت فراگیر نشدن استفاده از موتورهای برقی در کشور چیست؟

قیمت بالای موتورسیکلت‌های برقی مهم‌ترین علت عدم استقبال از آنهاست. برای قیمت خرید موتورهای بنزینی فعلی و قیمت بنزین 1000 تومان برای هر لیتر انگیزه‌ای  برای تهیه موتور برقی ایجاد نمی‌شود.  اگر بتوان موتورسیلکت های برقی با قیمت ارزان تولید کرد به طور حتم مورد استفاده قرار می گیرد. در کنار آن باید سیاست های بازدارنده برای استفاده ازموتورهای بنزینی را هم پیش بینی کنیم و برای کاهش قیمت موتورهای برقی باید از تولید کنندگان داخلی حمایت صورت گیرد. در شرايطي که عموم مردم انگیزه یا توان خريد موتور سيکلت هاي برقي را به دليل قيمت بالاي آنها(حدود 3 برابر قیمت موتورسیکلت‌های بنزینی فعلی) ندارند، دولت باید به عنوان اولین حمایت‌کننده وارد شده و اقدام به خرید کند. به عنوان مثال شهرداری‌ها می‌توانند به عنوان خریدار این وسایل را در اماکن عمومی مورد استفاده مردم قرار دهد.

مهمترین نکته‌ی مغفول در توسعه‌ی این نوع از وسائل نقلیه چیست؟

به نظر من مهمترین بعد این مسئله گفتمان سازی این موضوع است چرا که مردم هنوز این مفهوم را نمی‌شناسند و با موضوع بیگانه هستند و باید در جامعه هنجارسازی و فرهنگ سازی صورت بگیرد و در ابتدا لازم است دولت به این مسئله ورود پیدا کند و چون از ظرفیت های صدا‌وسیما و شهرداری به عنوان متولی هوای پاک برای تبلیغات در این زمینه استفاده نشده است موفقیت مطلوب در این حوزه هنوز بدست نیامده است.

طراحی این نوع از وسائل نقلیه تا چه اندازه جزء تکنولوژی های  با سطح بالا می‌باشد؟

خودرو یک سیستم است و از ده ها زیر سیستم تشکیل شده است. شرکت های فورد یا گوگل امروز به سمت وسائل هوشمند حرکت کرده‌اند چرا که در حدود ده الی پانزده سال آینده رقابت بین خودرو های هوشمند خواهد بود. امروزه در دنیا بحث سرمایه گذاری در بحث باتری برای این نوع از خودرو ها مطرح شده‌است و حتی اخیرا صحبت از باتری های هسته‌ای شده است. طراحی باتری این نوع از وسایل جزء تکنولوژی‌های با سطح بالا محسوب می‌گردد.

به عنوان سوال آخر وضعیت تیم ها راکمی توضیح دهید. مهمترین مشکلات مسابقه و تیمها چه بوده است؟

در این مسابقه 27 تیم شرکت کرده اند که بیشتر آن ها از دانشگاه های سراسری بوده اند. از جمله می توان به تیم هایی از دانشگاه های شریف، تهران، امیرکبیر، علم و صنعت، شهید چمران اهواز و ....  اشاره کرد. بعد از طی دو مرحله طراحی مفهومی و طراحی اجزا، هم اکنون 15 تیم به مرحله ساخت راه پیدا کرده اند که اکثرا از لحاظ فنی و علمی در شرایط مناسبی اند و کار ساخت موتورها مراحل پایانی را طی می‌کند. بزرگ‌ترین مشکلی که تیم‌ها با آن روبرو بودند مسایل مالی مربوط به کار است. معمولا تهیه نمونه اولیه هر کار هزینه بالایی را به دنبال دارد و جذب این هزینه و حامی مالی بزرگترین مشکل تیم‌ها تا کنون بوده است. امید است که با حمایت این سرمایه‌های فکری شاهد پیشرفت در این حوزه باشیم.

برای اینکه بهتر بتوانید مقایسه ای از لحاظ فایده- هزینه با دیگر طرح داشته باشید، باید بگویم برای ساخت یک نمونه عملیاتی موتورسیکلت الکتریکی بیش از 150 میلیون تومان هزینه خواهد داشت که مقدار قابل توجهی از آن هزینه نیروی انسانی خواهد بود. در این مسابقه با هزینه ای ناچیز، ده نمونه عملیاتی با انگیزه دانشجویی ساخته خواهد شد که همان طور که مشاهده می کنید با هزینه ی که یک سازمان و یا شرکت برای ساخت یک نمونه باید هزینه کند، اصلا قابل مقایسه نیست.

امیدواریم با فهم درست و برنامه ریزی و نگاه هدفمند  نسبت به این گونه از مسابقات، و البته حمایت از این دست مسابقات، شاهد اتفاقات بسیار خوب در دانشگاه و صنعت باشیم.